Giới thiệu : 

Tháng 08/1999 , tôi dọn nhà đến một căn phòng mới mướn . Trên ngăn kệ cao của closet , người mướn trước để sót lại một xấp « hồi ký » dầy 27 trang viết tay .

Đêm đầu tiên ở phòng trọ mới , tôi đọc đoạn « hồi ký » bi hùng đó với nỗi niềm thương cảm không tả xiết : Thương cảm cho một danh tướng trong bước đường cùng của vận nước đen tối ; thương cảm cho phu nhân và 2 người con của Tướng tuẫn tiết và thương cảm vị sĩ quan trẻ , có lẽ là Chánh Văn Phòng của vị tướng anh hùng , tức tác giả của đoạn « hồi ký » nầy .

Tháng 04/1999 , tôi đọc được bài viết của bà Lê Văn Hưng ( Phạm Thị Kim Hoàng ) có nhắc đến vị sĩ quan tên Nghĩa ở kề cận với Tướng Hưng đến giây phút chót , chắc đó là ông Nghĩa đã viết đoạn hồi ký mà tôi may mắn có được .

Gần cuối năm 1999 , tôi đọc truyện dài Nửa Sơn Hà của nữ văn sĩ Kathy Trần có đoạn viết về Tướng Nam , Tướng Hưng , tác giả chú thích là lấy tài liệu từ Phạm Trung Nghĩa . Nghĩa nầy chắc là Nghĩa khác . Tôi không truy tìm được tông tích tác giả của xấp tài liệu nầy để ngỏ ý xin phép được phổ biến . Tôi nghĩ đây là tài liệu quý hiếm để người viết sử đối chiếu với các tài liệu khác , nên tôi tự ý cho phổ biến trước và sẽ xin phép sau , khi nào biết được tác giả . Mong ông Nghĩa hoặc người em của ông Nghĩa có đọc được thì hãy liên lạc với tôi ( qua nhà báo ) .

Hồi ký hay ký ức là những bài viết kể lại sự kiện đã qua theo trí nhớ , theo chủ quan của người viết . Do vậy , nhiều người cùng chứng kiến chung một sự kiện mà khi kể lại , từng câu chuyện của từng người đem đối chiếu thấy không giống nhau 100 . Người viết sử muốn được trung thực thường hay tìm đọc những tài liệu từ các hồi ký , nhứt là hồi ký của những người viết không nhằm mục đích riêng tư nào , để chọn lựa lấy những chi tiết đáng tin cậy , thuyết phục được người đọc mà dựng lại lịch sử . Đọc đoạn hồi ký ngắn của ông Nghĩa , tôi nghĩ đây là người viết hồi ký không có dụng tâm gì cả , đáng tin cậy là trung thực trong tầm nhìn , trong giới hạn hiểu biết của ông , cạnh vị Tướng anh hùng của Quân Lực VNCH , người đã quyết định can đảm vào phút chót cuộc đời quân nhân của mình « Tướng chết theo thành » .

Trân trọng giới thiệu cùng độc giả đoạn hồi ký đặc biệt nầy .

Nguyễn Phước Đáng , San Jose 2000/03

Lời tác giả gởi người em : « ... Anh cố gắng nhớ và ghi lại những gì xảy ra vào những ngày hấp hối của Quân Đoàn IV và cái chết bi hùng của Tướng Lê Văn Hưng . Không là văn sĩ , anh cũng không làm khung trước , nhớ gì viết nấy . Anh mong những vị chỉ huy trực tiếp của Tướng Hưng , những người đã từng trù dập , bôi bẩn vị danh tướng khi ông còn tử thủ ở An Lộc địa . Anh muốn nói tới Tổng Thống Thiệu , Tướng 3 sao Nguyễn Văn Minh hiện còn sống tại Mỹ . Nếu quý vị còn sĩ khí của một vị tướng lãnh , hãy viết lên sự thật , để tỏ lòng sám hối , về những ngày tháng Hè 72 An Lộc – Bình Long .

« ... Nếu có thể , em liên lạc với Thiếu Tá Phương , Trung Uý Phúc , đi diện HO , hiện sống tại Mỹ để biết thêm chi tiết về Tướng Hưng trong thời gian ông ở Sư Đoàn 5 BB mà anh không biết ... » .

* * *

Lúc đó khoảng 2030 giờ ngày 30/04/1975 . Bộ quân phục nghiêm chỉnh vẫn còn trên người Chuẩn Tướng và tôi . Bên trong phòng ngủ Chuẩn Tướng , ngay sát đầu cầu thang trên lầu , sau nụ hôn vĩnh biệt của phu nhân vừa kịp đặt trên má chồng , ông Tướng đã vội vã đẩy bà ra phía ngoài và đóng nhanh cánh cửa . Lúc quay người lại , thấy tôi còn đứng lại trong phòng , giọng ông thảng thốt : 

- Nghĩa ! Mầy đi ra ...

Vừa nói ông vừa nắm lấy tay tôi lôi về phía cửa . Tôi bệu bạo : 

- Tôi ở lại cùng Thiếu Tướng ! ? ... ( * )

Sự dứt khoát của nghiêm lệnh hằng ngày trong giây phút xúc động mãnh liệt làm giọng Chuẩn Tướng lạc đi . Cái níu đẩy tôi ra ngoài , sự cọ xát ngắn ngủi đầy bi thương ấy khiến tôi có cảm giác mình như là thỏi sắt đang bị rút ra khỏi cục nam châm . Ôi ! Cái chết hoàn toàn được sắp đặt trước , lần đầu tiên trong đời tôi mới chứng kiến . Tôi chợt oà khóc !  

Đứng bên ngoài , tôi và phu nhân tai còn vọng nghe tiếng rít cài then khô khốc từ bên trong . Bất giác , tôi và bà Tướng mọp người xuống nền gạch , cố đưa mắt nhìn vào khe hở dưới cửa . Mọi sự diễn ra không đầy 1 phút sau đó . Một tiếng nổ chát chúa vang lên bên trong cánh cửa . Tôi hoảng hốt ngưng khóc , đứng bật dậy . Với tiếng nổ đó , tôi đau đớn nhận rõ chắc chắn chuyện gì đã xảy ra rồi ! Trong phòng không còn tiếng động nào . Tôi đưa tay thử lay động cánh cửa . Vô hiệu ! Tôi lùi lại nhìn xuống phía chân cầu thang kêu lớn khi thấy có 3-4 cái đầu đang nhớn nhác nhìn lên ( hình như có cả Thiếu Tá Phương ) : 

- Kiếm một con dao ... cạy cửa mau ...

Người tài xế tên Giêng cầm con dao to , nhọn , chạy nhanh lên và đích thân nạy cánh cửa bật ra . Mọi người cùng ùa vào phòng . Tôi bàng hoàng khóc ngất . Tất cả cũng khóc và chạy đến chỗ giường ngủ của Chuẩn Tướng . Ông đang ngữa người , nửa thân trên nằm trên tấm nệm trải drap trắng , 2 cánh tay buông ngang , khuy cổ và ngực áo bung ra , màu máu tươi nhuộm thắm phần ngực trái chiếc áo thun trắng bên trong . Cả phần chân Chuẩn Tướng buông thỏng bên ngoài , 2 gót giày chấm đất . Có lẽ Chuẩn Tướng đã ngồi cạnh thành giường , 1 tay cổi 2 khuy áo trên , tay kia đưa nòng colt 45 ấn vào chỗ trái tim ...

Chúng tôi đặt Chuẩn Tướng ngay ngắn lại trên giường , gương mặt ông xanh tái , lấm tấm mồ hôi , miệng há , đôi mắt chưa khép , biểu lộ sự đau đớn cực độ . Vừa đặt đầu ông lên gối , bà Tướng vuốt mắt cho chồng ... Chuẩn Tướng đã yên nghỉ ! Viên đạn oan nghiệt đã xuyên thật chính xác quả tim người anh hùng .

Đứa con đầu lòng , Lê Uy Hải , lúc đó vừa tròn 6 tuổi , đã nhặt được đầu đạn đưa cho mọi người xem , rồi mím môi khép 5 ngón tay giữ chặt « kỷ vật » . Nhìn cử chỉ ấy , tôi nghĩ tuổi thơ ngây dại của cháu đã trôi qua mất kể từ buổi tối hôm nay rồi . Khoảng một tiếng đồng hồ trước đó hai anh em ( em gái 3 tuổi ) còn đùa giỡn trên tấm nệm cao su đặt dưới nền gạch cạnh phòng cha , hai đứa bé không hề hay biết lát nữa đây vành khăn tang trắng sẽ phủ lên tuổi ấu thơ hồn nhiên của mình . 

 ...

... Quả thật tôi chỉ biết rõ quãng đời của Chuẩn Tướng vào thời điểm Cần Thơ , thủ phủ Miền Tây , thật sự đã vô chủ . Cần Thơ gần như chỉ bước vào cuộc trong đêm 29/04 . Mười giờ đêm , lúc tôi đang mơ màng , điện thoại từ TOC / Quân Đoàn gọi sang trình Chuẩn Tướng diễn tiến tình hình : Các trực thăng từ Quân Đoàn 3 , từ Sài Gòn ... bay lẻ loi về miền Tây đáp bất kỳ nơi nào đáp được ... Tôi thức luôn tới sáng vì điện thoại gọi đến liên tục . 

12 giờ khuya , nghe có tiếng xôn xao ồn ào ngoài cổng dinh , tôi bước ra và nhìn thấy hàng dòng người cuồn cuộn tuôn trên đại lộ phía bên kia công viên . Cuộc diễu hành náo loạn như đang giữa ban ngày . Tôi kinh ngạc hỏi người lính gác cổng mới biết đó là đoàn người kéo nhau ra bến Ninh Kiều để lên tàu Hải Quân ... ra đi . Tôi ngỡ ngàng tự nhủ : « Như vậy là Phó Đề Đốc Thăng tự động dẫn đoàn tàu của ông di tản ư ? » ( Các lực lượng Không Quân , Hải Quân , lực lượng Đặc Chủng ở miền Tây đều nằm trong hệ thống điều động của BTL / Quân Đoàn IV ) . Trong làn sóng người lục tục kéo đi , bất chợt tôi nhìn thấy xe của Chuẩn Tướng Chương Dzềnh Quây , Tham Mưu Trưởng Quân Đoàn IV . Tôi quay vào , gọi ngay cho Thiếu Tá Trưởng Toán Trực TOC hỏi ông có biết vụ nầy không , rồi vội vã lên lầu trình Chuẩn Tướng . Chính ông cũng đang thức như tôi , và bảo tôi gọi Đại Tá Trang , Tư Lệnh Hải Quân Vùng IV Sông Ngòi để ông nói chuyện .

Lúc đó đã 3 giờ sáng ngày 30/04 . Tôi đã thấm mệt nhưng vẫn cố nhướng mắt chịu đựng . Giờ nầy giá có Phúc thì hết chê . Phúc khoẻ mạnh , tháo vát , giỏi giắn ... Nhưng Trung Uý Phúc đang kẹt lại Sài Gòn sau một chuyến « quá giang » trực thăng về Sài Gòn , ngày trở lại đơn vị bằng đường bộ , quốc lộ Sài Gòn – Long An bị cộng quân cắt đứt với trận chiến dằn dai nhiều ngày , chưa khai thông được .

07 giờ 30 sáng 30/04 , tại phòng họp BTL , như thường lệ , Phòng 3 thuyết trình tình hình trong đêm vừa qua trước 2 vị Tướng và các quan chức . Lần nầy có vẻ nghiêm trọng về việc lực lượng Hải Quân Vùng 4 Duyên Hải bỏ đi , mang theo Chuẩn Tướng Tham Mưu Trưởng , Đại Tá Diệp , Tiểu Khu Trưởng Phong Dinh ( Cần Thơ ) , Thiếu Tá Chánh Văn Phòng Tư Lệnh , Đại Tá Đạt , Chánh Sở Hành Chánh & Tài Chánh Số 5 .

08 giờ 30 Đại Tá Thiên được cử tạm thời đảm trách chức vụ Tiểu Khu Trưởng Phong Dinh .

09 giờ 30 hai vị Tướng Lãnh gặp nhau trong phòng việc của Tư Lệnh Phó . Chuẩn Tướng bảo tôi gọi Chuẩn Tướng Lạc , Tư Lệnh Sư Đoàn 9 đang chỉ huy công cuộc giải toả quốc lộ Long An , nói ông khẩn dùng trực thăng bay về Bộ Tổng Tham Mưu để biết rõ tình hình thực tại . Trên đường bay , Tướng Lạc không bắt liên lạc được với không phận Sài Gòn , nên phải quay về . Chuẩn Tướng lại lệnh cho tôi gọi về Bộ Tổng Tham Mưu để ông gặp Tướng Trưởng Phòng 3 . Tôi lạnh người khi nghe tiếng người tuỳ phái cho biết : 

- « Tổng Tham Mưu hiện không còn ai . Các Tướng Tá , Sĩ Quan cao cấp đang ở tại cơ quan MACV của Hoa Kỳ » .

Tôi hiểu liền các vị ấy có mặt tại đó để làm gì ! Sau vị nguyên thủ quốc gia ( Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu ) , Bộ Tổng Tham Mưu cũng đã lặng lẽ đóng cửa ! ... Và như vậy , có nghĩa là riêng Quân Đoàn IV phải tự lo liệu lấy . Buông ống điện thoại xuống , tôi đứng ỳ tại chỗ , một cảm giác tê buốt chạy dọc thân thể : « Đất nước thực sự đã mất rồi » .

... Tôi bước vào phòng trình tự sự lên 2 vị Tướng . Tôi thấy mắt Chuẩn Tướng hơi chùng xuống , rồi gật đầu tỏ ý không cần thêm gì nữa . Tôi bước ra ngoài , một nhân viên văn phòng trao chiếc radio và cho biết đài phát thanh Sài Gòn thông báo dân chúng đón nghe thông điệp khẩn của Tổng Thống Dương Văn Minh . Tôi quay trở vào phòng trình Chuẩn Tướng . Lúc nầy Thiếu Tướng Nam đã trở về phòng ông . Chuẩn Tướng vội vã rời phòng bước xuống bậc thềm hướng về toà nhà Tư Lệnh . Mười lăm phút sau , tôi ghi vội nội dung lời phát biểu cuối cùng của Tổng Thống Minh , định sang trình 2 vị Tướng . Gặp Chuẩn Tướng đang bước xuống bậc tam cấp , tôi vừa trao tờ giấy vừa nói vắn tắt : 

- Tổng Thống Minh đã đầu hàng ! ...

Chuẩn Tướng quày quã đẩy cửa vào Phòng Tư Lệnh . 15 phút sau , Chuẩn Tướng trở lại văn phòng mình và bảo tôi gọi để ông nói chuyện cùng 16 Tiểu Khu Trưởng . Đó là lệnh ban hành thiết quân luật trên toàn lãnh thổ Vùng IV kể từ giờ phút nầy . Các đơn vị dừng quân và bố trí tại chỗ chờ lệnh Quân Đoàn . Nếu nó « bung » thì làm lại liền . Thiếu Tướng Tư Lệnh cũng gọi cho 3 Tư Lệnh Sư Đoàn 7 , 9 và 21 .

Mặc dù nhận rõ thông điệp của Tổng Thống Minh , nhưng hai vị Tướng Lãnh trách nhiệm sinh tử Vùng IV lúc nầy muốn ngăn trở những hổn loạn có thể xảy ra trong cảnh tối tăm nầy . Chính vì vậy mà giờ phút nầy , Chuẩn Tướng vẫn liên lạc cùng Tướng Tần , Tư Lệnh Vùng IV Không Quân , hỏi ông về việc sử dụng bom CPU . Tôi không rõ chuyện thảo luận của 2 vị về việc nầy , nhưng 1 tiếng sau đó , sau khi rời phòng họp , Tướng Tần cùng các sĩ quan của ông đã lên các phi cơ rời căn cứ ... nối gót lực lượng Hải Quân ! ...  

Giờ phút nầy , tôi đang giúp Chuẩn Tướng điều chỉnh lại bộ dây ba chạc trên người ông , Chuẩn Tướng như đang trong tư thế đối đầu tại chiến tuyến . Cửa phòng xuỵt mở , 3-4 Đại Tá tất bật kéo nhau vào . Các vị nầy trong số 7 vị Đại Tá được Tư Lệnh Quân Đoàn đề cử vào chức vụ Phụ Tá Tư Lệnh Phó đặc trách về Xây Dựng & Bình Định , Địa Phương Quân & Nghĩa Quân ... Thấy điệu dạng họ như vậy , Chuẩn Tướng cười mỉm : 

- Các ông làm gì vậy ? Tôi còn đây mà .

Thì ra các vị đến để yêu cầu ông Tướng trình Tướng Tư Lệnh để họ được đảm nhiệm chức vụ Trung Đoàn Trưởng , lấp chỗ các vị đã tự ý rời nhiệm . Tôi ngầm hiểu ý nghĩa về việc yêu cầu đó : Thông thường các Trung Đoàn Trưởng được cấp trực thăng C & C sử dụng trong ngày . Tôi được biết Đại Tá Bùi Huy Sảnh , Trung Đoàn 33 cũng vừa rời bỏ chức vụ . Chẳng biết ông có di tản được không ?

Ban hành thiết quân luật , Vùng IV đang có vẻ chuẩn bị đối phó với tình hình hơn là treo cờ hàng . Ngay khi hay tin Sài Gòn thất thủ , chợ búa , hàng quán được dân chúng Cần Thơ mua vội bán vội , cố thu xếp nhanh chóng trở về nhà , vẻ mặt ai nấy đều lo âu . Xe lướt nhanh hơn , người đi bộ gần như chạy , đường phố như chuẩn bị đón cơn mưa lớn .

Sau bức thông điệp đầu hàng của Tổng Thống Minh , mọi liên lạc viễn thông với Sài Gòn đều bị cắt đứt . Chúng tôi không biết gì về tình hình Thủ Đô . Tuy vậy , cho đến trưa , tình hình Cần Thơ và 16 tỉnh lỵ vẫn yên tĩnh , chưa có bóng dáng một nhóm cộng quân nào vào các Thị Xã . Các Tiểu Khu vẫn còn liên lạc tốt với Bộ Tư Lệnh Quân Đoàn .

Buổi cơm trưa thật lạnh lẽo , tôi không thấy đói , nuốt vội qua loa , rồi để nguyên binh phục , kể cả giày , ngả lưng trên giường . Tôi biết , kể từ giờ phút nầy , biến cố sẽ có thể xảy ra bất cứ lúc nào . Buổi sáng , tôi đã tự ý gọi Đại Đội Trưởng Tổng Hành Dinh yêu cầu cho đổ đầy xăng chiếc Jeep Tư Lệnh Phó , xe tôi , xe Ford Custom mang số ẩn tế dùng cho gia đình Chuẩn Tướng . Cho tới giờ phút này , tôi chưa hề được Chuẩn Tướng ra lệnh lạc nào cả ...

13 giờ , chúng tôi trở vào Bộ Tư Lệnh , cách tư dinh Tư Lệnh Phó độ 300 mét . Tôi thấy xe Falcon đen cũng đưa bà Tướng cùng 2 con rời cổng dinh . Tôi hơi ngạc nhiên và lo lắng ... Có tiếng ồn ào phía Phòng 2 Quân Đoàn : Một núi giấy tờ đang được đốt cháy ngùn ngụt . Có lẽ các hồ sơ quan trọng được thiêu huỷ ? Tôi không rõ Đại Tá Trưởng Phòng có còn đó không , và việc thiêu huỷ giấy tờ nầy do lệnh của ai ? Tôi cũng không rõ giờ phút nầy có còn đủ các Trưởng Phòng không ? Chuẩn Tướng cũng không gọi đến vị Trưởng Phòng nào , ngay cả Trung Tá Tòng , Trưởng Phòng 3 ! Tôi tự hỏi , « Trong tình huống nầy , 2 vị Tướng có còn chỉ huy cấp dưới được nữa hay không » . Khuôn viên Bộ Tư Lệnh vắng ngắt , nghẹt thở .

14 giờ 30 , Chuẩn Tướng lại trở về tư dinh . Ông bước lên bực thềm , nhưng không bước vào trong như mọi khi , mà đứng tại hiên tiền đình , nhìn mông lung ra khoảnh sân phía trước . Tôi đứng bên trái Chuẩn Tướng , cách vài bước , hơi chếch phía sau , hướng tầm mắt theo ông . Mới vào Hè mà cảnh vật như đã Thu , Đông . Trời chiều ảm đạm , thê lương , từng mảng mưa bụi lạnh lẽo thả xuống tàn phượng vĩ đang nở hoa đỏ ối giữa sân , thêm hình ảnh bất động của Chuẩn Tướng trước mặt , tất cả mang đến cho tôi một cảm giác u-buồn , tan tác ... Bất chợt , Chuẩn Tướng quay lại hỏi tôi :

- Cô đi đâu ? 

- Thưa , cô đến nhà thờ xin lễ rửa tội .

Vừa lúc đó cửa cổng dinh mở toang , chiếc Falcon trườn vào . Tôi thở ra nhẹ nhõm .

Mấy ngày nay , tình hình chiến sự , tình hình đất nước đen tối như vậy , mà người thợ may riêng không ngớt giải quyết mớ vải vóc mới tinh cho bà Tướng cùng thân quyến . Bây giờ lại đi xin rửa tội . Tôi không bao giờ nghĩ ra chuyện ông bà Tướng đã âm thầm cùng bàn bạc chuẩn bị cái chết cho toàn gia đình . Và phần bà đã dọn mình bằng chính cung cách riêng của bà . Bà muốn khi từ giã cõi đời sẽ cùng con cái được đón nhận là con chiên của Chúa , và bước vào áo quan với bộ đồ mới tinh , trong trắng ... Nhưng vào phút cuối cùng , khi nhìn thấy 2 con thơ dại , Chuẩn Tướng thay đổi ý và nằn nì bà ở lại đùm bọc 2 con .

Buổi sáng , ngay sau khi bản thông điệp của Tổng Thống Minh vừa dứt , bà Tướng gọi sang văn phòng bảo tôi tìm cho bà càng nhiều càng tốt thuốc varium 5 mg . Bà Tướng vốn bị bệnh mất ngủ đã nhiều năm , nên việc bà cần loại thuốc nầy không có gì đặc biệt , tôi nghĩ vậy . Nhưng khi gọi cho Trung Tá Lưu , Liên Đoàn Trưởng 74 Quân Y , ông khuyên tôi đừng nên can dự vào , để lương tâm khỏi bị ray rứt sau nầy . . Rốt cuộc tôi xuống trạm xá Quân Đoàn và người sĩ quan trợ y đã dốc hết số thuốc còn lại trên trăm viên . Bà Tướng nhận số thuốc rất điềm nhiên trước giờ đi nhà thờ xin lễ rửa tội .

Gương mặt Chuẩn Tướng thoáng chút rạng rỡ khi thấy vợ con về đến dinh an toàn . Ông bước đến bên xe đón bà , trao đổi vài lời rồi lên xe trở lại Bộ Tư Lệnh .

Đã 3 giờ chiều . Tôi được biết có cuộc hẹn gặp gỡ thảo luận về việc tiếp thu Cần Thơ giữa BTL/Quân Đoàn IV với đại diện của phía cộng quân . Mọi sự sẽ diễn ra tại văn phòng Tư Lệnh . Tôi không rõ ngoài 2 vị Tướng còn có những ai khác , phía cộng quân bao nhiêu người và ai đã thảo ra văn bản để đôi bên cùng đồng ý ký kết .

16 giờ , Chuẩn Tướng rời Bộ Tư Lệnh và đây là lần hiện diện cuối cùng của ông tại bản doanh nầy . Xe chúng tôi vừa ra khỏi cổng chánh , ông ra hiệu dừng lại và bước xuống xe xem coi chuyện gì xảy ra ở phía trước . Bên kia đường , đối diện vòng đai và cổng chánh Bộ Tư Lệnh có rất nhiều thanh niên , kẻ quần tây , người quần đùi ở trần đang nối đuôi thành hàng dài phóng chân rảo nhanh . Tôi ra hiệu cho anh quân cảnh sang bên kia đường đón chận hỏi 1 người trong số họ . Thì ra những thanh niên nầy thoát ra từ trại Tuyển Mộ Nhập Ngũ đã bỏ ngõ . Giờ phút nầy có lẽ không gì thần tiên bằng là họ đang được trở lại nhà . Hèn gì họ vừa chạy vừa biểu lộ vẻ vui mừng rối rít . Nhìn cảnh tượng trước mắt , tự dưng tôi thấy dâng lên trong lòng nỗi cô độc , trống vắng làm sao ! Hình như chỉ còn mỗi một xe jeep chúng tôi độc hành trên con đường ngắn quen thuộc , mà giờ đây như xa lạ và dài lê thê ra ...

Đến ngả tư nơi tiếp giao giữa Bộ Tư Lệnh với dinh Tư Lệnh Phó và dinh Tiểu Khu Trưởng Phong Dinh , Chuẩn Tướng ra hiệu dừng xe . Ông bước xuống , đứng nhìn bao quát , có vẻ như đang sắp xếp một thế trận . Tôi nhìn ra 4 phía lộ , và nhận ra vẻ trống vắng rờn rợn . Lác đác vài xe gắn máy , xe thồ , xe đạp đang hối hả gò lưng . Cả một góc phố thoi thóp , im ỉm khiến tôi liên tưởng đến những đoạn film có cảnh tương tự : Les Sept Mercenaires , OK Coral ... thời còn đi học . Bổng từ phía chân cầu Nhị Kiều xuất hiện một chiếc xe jeep đang theo đại lộ Hoà Bình lao nhanh về phía chúng tôi . Chiếc jeep dừng lại cạnh xe Chuẩn Tướng . Người ngồi trên xe là Tướng Mạch Văn Trường , tân Tư Lệnh Sư Đoàn 21 . Ông là 1 trong vài vị Tư Lệnh được Tổng Thống Thiệu ra sắc lệnh thăng cấp trước khi lên phi cơ rời Việt Nam  . Tướng Trường xuống xe trình Tướng Tư Lệnh Phó Quân Đoàn điều gì tôi không nghe được , nhưng với vẻ hấp tấp và gương mặt đầy lo âu , cộng với tình hình trước mặt , tôi đoán chắc Bộ Tư Lệnh của ông hiện đã tan rã . Chuẩn Tướng bảo Tướng Trường theo ông về dinh .

Tại phòng khách , hai vị cùng ngồi trên ghế « canapé » . Với giọng nói cứng cỏi , quả quyết , ông nói với Tướng Trường rằng giờ nầy ông chỉ huy . Ông bảo Tướng Trường cùng Trung Tá Thành , Thiết Đoàn Trưởng Thiết Đoàn 9 Kỵ Binh đến đóng bản doanh tại dinh Tiểu Khu Trưởng . Chuẩn Tướng bảo Trung Tá Thành lệnh cho 2 Chi Đoàn thiết vận xa M . 113 đang ở vùng quận lỵ Bình Minh lập tức quay về Cần Thơ và cho người đến tận bến phà lệnh cho toán chuyển vận phải túc trực ưu tiên chở đoàn thiết vận xa vượt sông . Ra lệnh xong , Chuẩn Tướng đứng lên , vào phòng rửa mặt trong lúc Tướng Trường vội vã ra xe đến dinh Tiểu Khu Trưởng .

Đèn phòng vừa bật sáng , tôi nhìn ra cửa sổ , bóng tối đã nhợt nhờ ngoài sân . Phía cuối phòng , bà Tướng và gia đình đã ngồi vào bàn ăn , có vẻ vẫn an bình như mọi bữa cơm tối hằng ngày . Người lính phục dịch đặt trên bàn tiếp khách , chỗ Chuẩn Tướng đang ngồi , 1 cái dĩa , muỗng và 2 trứng gà ngâm trong ly nước sôi .

Tôi đứng cạnh bàn viết đặt sát cửa sổ phòng khách , trên bàn có 2 máy điện thoại : 1 tự động và 1 qua tổng đài viên . Tối nay tôi tăng cường thêm 1 PRC 25 mở tần số của BTL/SĐ 21 và Thiết Đoàn 9 để liên lạc , theo dõi . Hình như hệ thống truyền tin của Bộ Tư Lệnh đã ngưng hoạt động từ 17 giờ , vì tôi gọi không có tiếng tổng đài viên trả lời . Còn máy tự động dường như bị cắt . Lúc nầy , Thiếu Tá Trịnh Đức Phương , nguyên Chánh Văn Phòng , cũng từ dưới phòng anh bước lên đứng phía trái Chuẩn Tướng . Cả 3 chúng tôi im lặng , hồi hộp nhìn về phía màn hình TV vẫn sáng trong , im ỉm .

Phái đoàn 2 bên rời BTL/Quân Đoàn đã gần 2 tiếng đồng hồ và chính lúc nầy là giờ qui định phát thanh . Chúng tôi không phải chờ đợi lâu thêm . Có tiếng nói vọng ra từ TV , tự xưng là phát ngôn viên của BTL/Quân Đoàn và đọc văn bản thông báo « BTL đã đầu hàng . Các đơn vị phải buông trao vũ khí ... « Bản văn vắn tắt , nhưng thật rõ ràng , đầy đủ » . Nghe đọc bản văn như vậy , tất cả chúng tôi , những người hiểu rõ nội dung bản văn chung trong phiên họp 2 bên đều chết điếng : Đây không phải là bản văn đã được 2 bên thoả thuận ký kết . Lập tức Chuẩn Tướng bảo tôi chuyền máy PRC 25 đến chỗ ông ngồi , đích thân ông cầm ống liên hợp gọi « Hổ Cáp » ( danh hiệu Trung Tá Thành trong đặc lệnh truyền tin ) bảo ông Thành dùng M 113 lái đến dinh để đi cùng Chuẩn Tướng đến đài phát thanh . Nghe đến đó , tôi lùi một bước về phía cửa , ra hiệu cho Trung Sĩ Sao ( cận vệ ) chuẩn bị sẵn sàng để di chuyển . Tôi trở lại chỗ cũ vừa kịp nghe lời đáp của Trung Tá Thành vang lên trong loa khuếch đại . Lời lẽ vẫn còn mang vẻ lễ độ của một cấp thừa hành , nhưng rõ ràng đó là lời từ chối thi hành lệnh . Thật khó đoan chắc có lực lượng đáng kể nào của cộng quân đã có mặt ở Thị Xã hay Bộ Tư Lệnh chưa , nhưng với văn bản vừa phát ra , chắc chắn sẽ hung hiểm vô cùng nếu tự nhiên xuất hiện một chiến xa rầm rộ di chuyển trong đường phố lúc nầy . Tôi tin rằng Chuẩn Tướng hiểu rõ điều đó . Trong cảnh biến động nầy , tuy lòng có lo âu , sợ hãi , nhưng nhìn thấy đức tính gan dạ , bất khuất của ông , như là dũng tướng tới bước đường cùng vẫn tả xung hữu đột , tôi khâm phục ông xiết bao ! Với tinh thần tự nhận trách nhiệm tối cao , hai vị Tướng Lãnh muốn quân nhân phải được bảo đảm an toàn , ít nhứt cũng cho những binh sĩ khi họ không còn được quyền cầm vũ khí trong tay nữa . Sau bản thông điệp của Tổng Thống Minh , có ai biết được chắc chắn về số phận của những đơn vị trước đó đang trực tiếp giao tranh ác liệt cùng các lực lượng cộng quân và rồi bổng dưng họ phải buông súng trong cơn hận thù còn sôi sục của đối phương ?

Đang miên man nghĩ suy , tôi giựt mình khi điện thoại reo vang . Nhấc ống nghe lên , tôi vội chuyển liền cho Chuẩn Tướng khi nhận ra giọng trầm trầm , chậm rãi của Thiếu Tướng Tư Lệnh . Có lẽ Thiếu Tướng hỏi Chuẩn Tướng về bản văn phát thanh vừa rồi . Tôi nghe Chuẩn Tướng trình bày là mọi việc đã giao cho Đại Tá Sáu , ThMPh / ChTrChTr / Quân Đoàn đại diện cùng đi với phe cộng quân . Vì sao bản văn chung bị tráo ? Và tình trạng Đại Tá Sáu ra sao chỉ duy nhứt Đ/T Sáu biết mà thôi . Tôi không nghe Chuẩn Tướng báo với Thiếu Tướng chuyện ông tính đến đài phát thanh mà không thành . Cuộc điện đàm giữa 2 vị Tướng kết thúc . Buông ống liên hợp xuống , Chuẩn Tướng thừ người , ngồi bất động . Lần đầu tiên tôi nhận ra vẻ mệt nhọc tuyệt vọng trên gương mặt ông . Chỗ dựa cuối cùng đối với đơn vị và những đàn em thân tín mà ông từng chỉ huy giờ đã bật gốc . Trong một cử chỉ buông xuôi , Chuẩn Tướng đưa 2 tay về phía trước , bằng một giọng nói oai mãnh , bất khuất ông đã quất về phía tôi và Thiếu Tá Phương một tràng lanh lảnh và đanh thép , khiến tôi rụng rời , vì biết sắp phải xa ông , vị Tướng tôi luôn kính quý . Tôi cúi đầu lặng thinh , cả một khoảnh khắc chơi vơi để 3 chúng tôi mỗi người theo đuổi một ý nghĩ riêng ...

Chuẩn Tướng đứng lên bảo tôi tập hợp toán lính gác để ông nói chuyện . Thượng Sĩ Trưởng Toán Tiểu Đội bảo vệ dinh Tư Lệnh Phó tập hợp quân thành 2 hàng bên hông dinh . Bằng một giọng cảm động , chân tình , Chuẩn Tướng cám ơn họ đã vẫn ở bên ông đến giờ phút cuối cùng nầy và bảo anh em bây giờ ai muốn rời dinh cứ tuỳ ý ... Bổng có tiếng người lính gác ở trên cao báo động có xe cộng quân đến . Lập tức Chuẩn Tướng chạy vào trong nhà . Tôi hô toán cận vệ vào vị trí , rồi xách máy PRC 25 theo ông lên lầu . Chuẩn Tướng vào phòng ngủ rồi trở ra với khẩu XM 18 trên tay , chạy ra bao lơn , nằm xuống nhìn ra phía đường . Lúc nầy tôi mới nhận ra đường phố đang tối thui . Điện toàn bộ Thị Xã bị tắt ngúm . Như vậy điện trong dinh hiện có là do đường dây từ máy phát điện riêng của BTL/Quân Đoàn . Trong bóng đêm u-uất đó , 2 vệt sáng rực phát ra từ 2 đèn pha chiếc xe jeep vừa rời cổng dinh Tiểu Khu , quét thẳng về phía chúng tôi trông thật ghê rợn . Nhưng khi ra đến ngả tư , ánh đèn lại rẻ trái theo đại lộ Hoà Bình hướng về BTL / Quân Đoàn . Họ không đến chỗ chúng tôi . Chuẩn Tướng đứng lên , lùi trở về phòng . Tôi dùng máy PRC 25 thử gọi danh hiệu của Tướng Trường và Trung Tá Thành . Gọi 3-4 lần vẫn khong có tiếng đáp lại . Có vẻ như hệ thống máy đầu bên kia đã ngưng . Chắc chắn phải có biến cố bên dinh Tiểu Khu Trưởng , chỗ Tướng Trường và Trung Tá Thành đến đóng bản doanh hồi chiều . Dinh Tiểu Khu Trưởng và dinh Tư Lệnh Phó chỉ cách nhau hơn 300 m thôi , nếu có tiếng súng nổ chúng tôi phải nghe được , nhưng sự việc máy không còn mở túc trực chứng tỏ tình trạng Tướng Trường rất bi quan . Có thể ông và Trung Tá Thành đã bị bắt . Và như vậy tình hình trong dinh chúng tôi cũng rất nguy ngập , không rõ địch sẽ xuất hiện lúc nào . Có lẽ Chuẩn Tướng thấy rằng thì giờ đang rất cấp bách , nên ông bước đến đẩy cửa vào phòng bà . Và đây chính là giờ phút ông thuyết phục bà cần phải sống . Hai cháu bé đang vô tư đùa giỡn trên tấm nệm cao su đặt dưới nền gạch lối ra bao lơn . Tôi trở xuống nhà để tìm gặp , dặn dò toán gác . Thật ra tìm họ cũng là để tự trấn an mình .

10 phút sau , Chuẩn Tướng gọi tôi lên lầu gặp ông . Tại đây tôi thấy ngoài tôi và Thiếu Tá Phương , còn có đông đủ những binh sĩ đã từng phục dịch Chuẩn Tướng cùng gia đình rất lâu năm . Chuẩn Tướng đứng tại phòng ngủ , hai cánh tay ghì chặt đứa con gái 3 tuổi để cho đầu cháu tựa vào má ông . Bà Tướng đứng bên cạnh . Hai bàn tay măng non của cháu bé hồn nhiên lùa vào mái tóc cha làm loả xoả vài lọn tóc rối trên trán Chuẩn Tướng . Bức tranh bi thảm ấy khiến lòng tôi ngậm ngùi tê cứng . Bằng giọng nói tha thiết , ân cần , Chuẩn Tướng gởi lại bà cùng 2 con cho chúng tôi . Ông quả quyết từ giờ cho tới sáng sẽ không có chuyện gì xảy ra , bảo chúng tôi cố gắng hộ tống bà cùng gia đình về Sài Gòn rạng sáng ngày mai , 1-5 . Đó là lời uỷ thác cuối cùng của Chuẩn Tướng . Dù đã từng xông pha bao chiến trận , nhưng trong giờ phút tử biệt nầy , Chuẩn Tướng không nén được nỗi uất nghẹn trong lời nói . Ông lấy lại trầm tỉnh thật nhanh , quát bảo tất cả trở xuống dưới nhà , chỉ còn mình tôi và bà Tướng ở lại . Để rồi giây phút vĩnh quyết đã đến ! ... 
 

Hồi Kết

Lúc đó đã 9 giờ đêm 30/04 . Chúng tôi xúm quanh giường ngủ giúp bà Tướng lau rửa thân thể , thay y phục cho ông . Chừng đỡ lưng Chuẩn Tướng lên , mọi người lại đau lòng rấm rứt khóc khi thấy vẫn còn máu tươi rĩ ra chỗ viên đạn thoát ra khỏi thân thể ông . Chuông điện thoại lại reo lên . Tôi lật đật mời bà Tướng tiếp chuyện với Thiếu Tướng Tư Lệnh . Bà sụt sùi báo tin Chuẩn Tướng đã ... ra đi ... Cuối cùng bà nghẹn ngào cảm ơn Thiếu Tướng Tư Lệnh đã gọi đến thăm hỏi , an ủi bà ... Để rồi ... 8 tiếng đồng hồ sau , lúc 0530 giờ sáng ngày 01/05 , hai vị Tướng cao cấp nhất lãnh thổ vùng IV cùng gặp được nhau ở bên kia thế giới , với cùng ý chí « Tướng phải chết theo thành » .

Chuông điện thoại lại reo . Tôi nhắc ống nghe lên , giật mình khi nhận ra tiếng nói của Đại Tá Hồ Ngọc Cẩn , Tiểu Khu Trưởng Chương Thiện . Giọng ông thật khẩn cấp , ông cần nói chuyện với Tướng Tư Lệnh Phó . Tôi quyết định nhanh trong trí , « Không cho Đại Tá biết Chuẩn Tướng đã tuẫn tiết ! » . Tôi nghĩ , hệ thống điện thoại đã bị ngắt hoặc do đơn vị nầy đã bỏ nhiệm sở từ chiều , không lý gì bây giờ lại tái lập ? Chắc cộng quân đã chiếm đóng và đang kiểm soát các cuộc điện đàm ... Sau nầy khi hồi tưởng lại , tôi mới thấy mình thật ngu khờ : Chỉ vì muốn bảo toàn thi hài Chuẩn Tướng mà tự ý trả lời Đại Tá Cẩn là Chuẩn Tướng đang bận chỉ huy các đơn vị nên không thể rời máy tiếp chuyện Đại Tá được . Tôi nghĩ chỉ có cách đó mới ngăn được Đại Tá , để ông không đòi gặp Chuẩn Tướng nữa . Tôi còn tự ý trả lời « Lệnh của ông Tướng truyền đi hồi sáng vẫn không thay đổi » khi Đại Tá hỏi đến điều nầy . Hậu quả là Đại Tá tiếp tục cho Tiểu Khu mình tử thủ , để rồi ông bị bắt , sau đó đưa về Cần Thơ và Cộng quân đã đưa Đại Tá ra xử bắn trước đám đông dân chúng . Trong lúc chỉ huy chiến đấu , Đại Tá Cẩn đã bị thuộc hạ của mình phản trắc , khống chế từ sau lưng . Tôi tin rằng chính vì vậy mà ông không kịp thực hiện được hành động can trường như Chuẩn Tướng Tư Lệnh Phó và Thiếu Tướng Tư Lệnh đã làm , khi Tiểu Khu thất thủ , mà đành để bị bắt sống . Ông vốn là Trung Đoàn Trưởng của Sư Đoàn 9 tăng viện chiến trường An Lộc mùa Hè 72 , được vinh thăng Đại Tá và trở thành Tiểu Khu Trưởng Chương Thiện sau đó . Pháp trường của kẻ thắng càng tô đậm thêm ý chí hiên ngang , bất khuất của người dũng sĩ trước mũi súng quân thù . Tổ quốc sẽ mãi mãi ghi nhớ ơn Ông cùng những người , cho dù là hàng binh sĩ , trong những giờ phút nầy vẫn còn ngả gục và thắm máu đào trên khắp đất nước non sông .

Có tiếng rè rè từ máy PRC 25 và loa khuếch đại vang lên tiếng gọi danh hiệu Chuẩn Tướng . Tôi nhìn lại bản đặc lệnh truyền tin và nhớ ra giọng nói của Thiếu Tá Điệp , Tiểu Đoàn Trưởng 1/31 đang trong vùng hành quân thuộc quận Bình Minh , chắc anh không liên lạc được với Bộ chỉ huy Trung Đoàn và Bộ Tư Lệnh Sư Đoàn , nên mới gọi thẳng về Chuẩn Tướng . Tôi báo cho Thiếu Tá Điệp biết chuyện của Chuẩn Tướng và cầu chúc anh may mắn . Trong đêm nay còn bao nhiêu đơn vị đang trong tình trạng bơ vơ , lạc đàn như Tiểu Đoàn của anh , kêu gọi cấp chỉ huy trong vô vọng và đành chờ đợi ánh bình minh để nhận lãnh số phận mình ... Từ đó tôi quyết định tắt hẳn máy PRC 25 .

Tôi bước trở lại phòng Chuẩn Tướng và nhìn thấy ông ngời sáng trong bộ lễ phục với đầy đủ quân hàm trên 2 cầu vai , cùng dây biểu chương , huy chương . Bà Tướng đang xếp gấp tư lá cờ vàng ba sọc đỏ và lần tay mở nút áo đặt lá cờ ngay ngắn chỗ phần ngực ông . Xong xuôi , bà ngước lên nói cùng tôi , bà mong muốn lễ tang Chuẩn Tướng được tổ chức đúng lễ nghi quân cách . Tôi gật đầu im lặng . Trong bối cảnh nầy , tôi thấy mình cần phải tận lực giúp đỡ bà , còn việc thành bại là hướng sắp tới .

Trời đã khuya , chỉ còn độ nửa tiếng nữa là sang ngày hôm sau . Thân nhân của Chuẩn Tướng vẫn còn đó cạnh ông . Có lẽ cũng không ai nhắm mắt được đêm nay . Tôi đến cầu thang , trở xuống nhà dưới , theo cửa sau vòng ra sân với đầu óc trĩu nặng lo nghĩ . « Khi hay tin Chuẩn Tướng tuẫn tiết , liệu bọn Cộng Sản có chấp nhận để yên cho mai táng ông không , mai táng bình thường thôi , chớ chưa nói đến chuyện đúng lễ nghi quân cách ? Hay là đêm nay mình tìm nơi an táng ông chính tại trong khuôn viên dinh ? ... » . Tôi lắc đầu , bỏ ý nghĩ đó và dừng lại chỗ cuối sân , nhìn ra cổng sắt . Đêm đen ghê rợn trùm phủ vạn vật . Trời tối đến độ tôi không nhận ra cánh cửa cổng . Còn vọng gác thì im sửng trên cao , không biết có còn người gác hay không ? Sự im lặng chết chóc khiến tôi hoảng sợ đứng ỳ tại chỗ , không dám nhích tới . Tôi có cảm giác đang bị bao vây , rình rập , dòm ngó từng động tác . Tôi trở gót , theo cửa sau , bước lên phòng khách nhìn quanh quẩn , nơi đây cũng tối om , chỉ có chút ánh sáng của ngọn đèn trên lầu hắt xuống cầu thang cho tôi nhìn rõ nhà dưới trống vắng , không còn người lính phục dịch nào ở đó . Tôi quyết định nghỉ lại nơi đây . Đêm nay nếu có sự kiện gì xảy ra từ phía ngoài vào , tôi sẽ là người đón nhận , hay biết trước tiên . Trong bóng đêm cô tịch , tôi ngồi nhớ lại những việc vừa xảy ra , tất cả nhanh chóng kết thúc , tưởng chừng như một giấc chiêm bao ! Sự đời như bọt nước bèo trôi , tụ rồi tan , mới hạnh phúc đó đã tan vở , mới cười vui đó đã ôm ra khóc . Lòng tôi bổng chơi vơi rung động nhớ lại lời nói ôn nhu của Trung Tá Nghiêm , Tham Mưu Phó Chiến Tranh Chánh Tri Sư Đoàn 21 , khi ông giới thiệu một pháp môn tu thiền cho tôi vào những ngày cuối năm 1973 tại văn phòng Tư Lệnh ở Chương Thiện . Sự thôi thúc dâng lên kỳ lạ , tôi xúc động ngồi lại ngay ngắn , chắp tay trước ngực , tâm thành khẩn hướng vọng đến đức thầy Lương Sĩ Hằng , xin ông nhận tôi là môn sinh . Từ đó đến nay đã 24 năm trôi qua , không ngờ nỗi đam mê với môn học nầy , tôi vẫn tiếp tục đeo đuổi và tôi tin chắc sự ổn định được đầu óc nhờ hành thiền , đã giúp tôi viết lại bài anh hùng ca nầy một cách tuần tự , rõ ràng , nhớ rõ như mọi chuyện mới vừa xảy ra .

Sau đó tôi nằm xuống và tạm quên được mọi việc và chìm trong giấc ngủ . Lúc tôi trở giấc , trời vẫn còn tối , lòng tôi lại nặng trĩu khi đối diện với thực tại . Tôi bước ra sau , về phòng mình , gắp rút lo việc cá nhân khi thấy kim đồng hồ đã chỉ gần 5 giờ sáng ...

Tôi trở lên lầu , gặp Thiếu Tá Thuyên , Phụ Tá Trưởng Phòng Tổng Quản Trị Quân Đoàn , đang đứng cạnh giường Chuẩn Tướng thút thít khóc . Anh vừa mới đến . Như vậy , tin về Chuẩn Tướng trong đêm đã lan truyền ra ngoài . Sự tao ngộ cũng thật vội vàng , ngắn ngủi . Anh rời dinh liền sau đó , lúc trời vẫn còn mờ tối . Đó là vị sĩ quan duy nhứt của BTL/Quân Đoàn đã đến nghiêng chào trước thi hài Chuẩn Tướng . Tôi bàn định cùng bà Tướng lo thu xếp những gì cần thiết mang đi , đề phòng trước , nếu bị buộc phải rời dinh . Thâm tâm tôi nghĩ đến người bạn chí thân hồi cùng ở Bộ Chỉ Huy Trung Đoàn 31 , Trung Uý Nguyễn Vĩnh Thành . Mấy năm nay Thành đã thuyên chuyển về Sở Hành Chánh & Tài Chánh Số 5 và cùng gia đình đang ở Cần Thơ , nhờ vậy chúng tôi vẫn thường xuyên gặp nhau . Hiện tại chắc chắn tôi phải nhờ Thành rất nhiều . Trong lúc chờ trời sáng , tôi bàn với Thiếu Tá Phương là anh đảm trách phần việc tại dinh , còn tôi ra ngoài tìm Thành và đi mua quan tài . Lúc tôi tiến đến cổng chuẩn bị ra ngoài , tôi sững sờ khi thấy thái độ của mọi người , trong ánh mắt của họ , tôi đọc được nỗi hoang mang nghi ngại : Họ đánh giá tôi một ra khỏi đây , không bao giờ trở lại !

Lúc đó gia đình Chuẩn Tướng còn ở trên lầu . Tôi mở hé cánh cổng để vừa đủ đi qua , mắt tôi nhìn thấy Đại Tá C , một trong những Phụ Tá của Tư Lệnh Phó đang đứng nơi công viên Hoà Bình nhìn về phía cổng ra vào . Khi thấy tôi đã nhận ra ông , Đại Tá lật đật rảo bước , may mà tôi chưa kịp gọi ông ! Tôi vòng bên trái dinh , theo đường tắt rảo bộ đến nhà Thành . Tôi bổng mừng rở khi thấy Đại Tá Vinh đang hàn huyên cùng với 3-4 người tại trước cổng BTL / Đặc Nhiệm 4 của ông ( Chức vụ cùng danh xưng có tính cách điều hành nội bộ của BTL / Quân Đoàn IV do Tư Lệnh đề ra , phần lớn nhằm giải quyết số sĩ quan cao cấp « ối động » tại BTL ) . Tôi thầm ngợi khen ông trông vẫn tỉnh táo và trẻ trung trong bộ áo quần thường dân . Trong buổi sáng hôm nay , không hẹn mà tất cả chúng tôi đều mặc thường phục , hoà nhập vào lớp thường dân . Gặp được Đại Tá , tôi đặt thẳng vấn đề Chuẩn Tướng đã chết và bà Tướng muốn chôn ông đúng theo lễ nghi quân cách , xin Đại Tá với tư cách một sĩ quan cao cấp , đến gặp họ ( CS ) để nói giúp . Tôi tưởng đã giải quyết được một gánh nặng to lớn khi Đại Tá Vinh đoan quyết đó là trách nhiệm của ông trong lúc nầy .

Đến nhà cha mẹ vợ Trung Uý Thành , tôi thật sự cảm động khi thấy mọi người trong gia đình đều ùa ra đón tôi . Tất cả đã biết tin Chuẩn Tướng tuẫn tiết , nên rất lo cho số phận của tôi . Tôi kể sơ cho mọi người biết Chuẩn Tướng chết như thế nào , trước đó ông dặn dò điều gì , và tôi đang rất cần được giúp đỡ đễ thực hiện lời uỷ thác của người chết . May mắn là nhà Thành có khoảng sân khá rộng , tôi xin được gởi chiếc Falcon và chiếc jeep sơn màu xanh với số ẩn tế dân sự . Chuyện gia đình Thành chấp nhận giữ 2 chiếc xe giúp tôi giữa lúc đen tối nầy là một hành động can đảm , như chấp nhận một bản án , nếu có người tố giác ( mà lúc đó thiếu gì bọn ba-mươi-tháng-tư ) Tôi biết như vậy , nhưng trong cơn nguy cấp , tôi không có cách nào hơn , đành phải nhờ Thành . Rất may là những ngày sau đó , khi chúng tôi đã rời Cần Thơ , biết tin gia đình Thành vẫn yên ổn . Viết lại những dòng nầy , tôi luôn ghi nhớ tấm lòng của cả hai bên gia đình Trung Uý Thành đối với gia đình Chuẩn Tướng .

Tôi cùng Thành lên chiếc vespa của anh đi đặt mua chiếc quan tài , rồi trở lại Sở của anh . Do ý của Thành , tôi tìm gặp Trung Tá Bia , Phụ Tá Chánh Sở Hành Chánh & Tài Chánh số 5 để nhờ ông chỉ dẫn và giúp lo việc tẩn liệm Chuẩn Tướng . Ông đang thay Đại Tá Chánh Sở hiện vắng mặt , chờ đợi người của Cộng Sản đến để bàn giao . Trung Tá hứa là ông sẽ đến liền sau khi xong việc ở đây và căn dặn tôi chuẩn bị những thứ gì cho việc tẩn liệm . Tôi cùng Thành hướng xe về phía chợ . Khác với ngày 30/04 , buổi sáng hôm nay , 01/05 , Thị Xã Cần Thơ thật ồn ào , rộn rịp . Gần như mọi nhà đều có người đổ xô ra đường , có nhiều con lộ bị nghẹt cứng . Dân chúng đi bộ tràn ra cả lòng đường , chúng tôi phải xuống xe dẫn bộ , len lỏi tìm lối vượt qua . Tôi chợt nhìn thấy Trung Uý Việt , Tuỳ Viên Tư Lệnh đang đứng trong sân nhà của Trung Uý Minh , sĩ quan Quân Sử BTL , tôi lật đật kéo Thành tấp vào . Gặp Việt , tôi hỏi ngay tình trạng của Thiếu Tướng Tư Lệnh . Buổi sáng , trước khi rời dinh , một hạ sĩ quan văn phòng đã đến trao cho tôi tờ giấy ghi tên họ của tôi đã « đăng ký trình diện » và cho tôi biết tin Thiếu Tướng Nam cũng đã tự sát . Tôi hỏi lại và được Trung Uý Việt xác nhận điều đó . Anh còn cho biết thêm , xe cứu cấp Quân Y Viện Phan Thanh Giản do anh và Trung Uý Danh gọi đã đến và mang Tư Lệnh về Quân Y Viện trong tình trạng hấp hối . Việt kể , lúc đó khoảng 5 giờ sáng , Thiếu Tướng đang ở dưới hầm , ông bảo 2 tuỳ viên lên nhà , rồi dùng colt tự sát khi ông còn lại một mình . Tôi không tiện hỏi han thêm , vì còn quá nhiều việc để làm .

Xe chúng tôi chạy ngang qua nhà Thiếu Tá Qu , Trưởng Phòng 1/SĐ 21 , tôi nhìn thấy Thiếu Tá ngồi sau một cái bàn đặt ở ngoài sân , đang hí hoáy ghi . Một số người đứng vây quanh bàn ông . Tôi vỗ vai Thành bảo chạy chậm lại để kịp đọc được dòng chữ ghi trên tấm bảng đặt sát bàn viết « Nơi đăng ký trình diện nguỵ quân » Tôi ngờ ngợ nghĩ « Như vậy , Th/T Qu là người do CS cài đặt vào Quân Đoàn ư ? Hay ông nhạy cảm , muốn lập thành tích để được là người cách mạng ba-mươi-tháng-tư ? » .

Ra đến khu chợ , tôi ghi nhận một điều là hầu hết các tiệm ăn đều chật cứng thực khách . Lúc đó tôi bổng thấy đói và nhớ ra từ đêm qua tôi chưa có thứ gì vào bụng . Tôi cùng Thành tìm chỗ ngồi để ăn sáng . Tiếng cười nói trao đổi giữa thực khách vang lên ỏm tỏi . Có 2 người khách ngồi cùng bàn với chúng tôi , nói với nhau : 

- Ăn cho đã ! Ngày mai biết còn xài tiền được nữa không ? ! ...

Tôi để Thành ngồi tại quán , một mình đi sâu vào chợ . Mắt tôi choáng ngộp với toàn màu đỏ : Cờ cộng sản cùng những cây vải đỏ bày bán khắp nơi . Dân chúng nơi đây quả đã sớm hội nhập với hoàn cảnh mới ! Tôi mua các thứ trà , nhang , đèn cầy , vải liệm ... rồi trở ra cùng Thành phóng nhanh về dinh .

Quan tài đã được đem đến và được đặt trên 2 giá gổ chính giữa nhà . Tôi hơi phập phồng khi thấy có 2 cán binh cộng sản miền Nam đang trên vọng gác . Họ không đả động gì tới bên trong dinh . Hình như họ được lệnh chỉ ở đó mà thôi ? Có lẽ thấy yên tâm phần nào , bà Tướng nói với tôi và Thiếu Tá Phương , ý bà dự định quàng lại 3 ngày . Tôi thấy cổ áo quan cũng « khiêm tốn » , nên bàn với Thành đến Quân Y Viện Phan Thanh Giản tìm xin bộ ny-lông . Tôi muốn nhân dịp nầy để biết đích xác tình trạng của Thiếu Tướng Tư Lệnh . Xe chúng tôi tới cổng Quân Y Viện , lác đác còn vài thương binh đang khập khễnh cùng thân nhân hối hả ra cổng . Khi vào sâu bên trong , tôi nhận ra nơi đây im lìm , trống vắng . Y-sĩ , nhân viên lẫn thương bệnh binh ... đều đã rời viện tự bao giờ rồi . Một ít thương binh tôi còn gặp có lẽ vì thân nhân ở xa mới vừa đến để đón họ . Duy nhứt chỉ một người đàn ông trạc tuổi tôi còn đứng trong sân cạnh chiếc xe gắn máy của anh . Tôi thầm mong gặp được nhân vật có vai trò đúng như Trung Tá Bia . Tôi liền đến gần và đánh bạo bộc bạch cùng anh việc tôi đến đây . Rất may , tôi gặp đúng người . Anh trao cho tôi bộ ny-lông giấu nơi yên xe kèm theo lời nói : 

- Thật may quá , chỉ còn một bộ duy nhứt . Từ sáng tới giờ phát hết rồi !

Tôi hỏi thêm : 

- Thiếu Tướng Nam nằm ở đâu ?

Anh chỉ Phòng Lựa Thương cách đó chừng 30 m và dặn dò tôi coi chừng , đã có chúng nó . Tôi cẩn thận nhìn quanh một lượt . Khi thấy chỉ có 3 chúng tôi , tôi cảm ơn anh , rồi bảo Thành chạy xe đến đậu sát bậc thềm căn phòng , rồi ngồi trên xe chờ tôi . Tôi vừa bước vào cửa phòng là thấy ngay một thi thể được phủ kín bằng tấm drap trắng , chỉ ló ra ngoài 2 chân vẫn còn mang đôi giày da quân đội . Thi hài nằm trên chiếc băng-ca đặt trên 2 giá sắt cao gần 1 m . Một chiếc bàn nhỏ đặt trước đầu băng-ca , trên có một lon nhôm đựng cát dùng thay bát hương , một hộp quẹt diêm và một thẻ nhang nhỏ đã bốc ra . Trong Phòng Lựa Thương vắng ngắt . Tôi đoán chắc đây là thi thể của Thiếu Tướng Tư Lệnh . Tôi bùi ngùi mục kích nỗi cô độc của ông . Tôi bước tới đưa tay kéo nhẹ tấm phủ trên đầu để được nhìn thấy gương mặt Thiếu Tướng hiền từ như người đang ngủ . Một vết đạn khoét từ thái dương trái trổ một đường kính cỡ trái chanh nơi thái dương phải , vệt máu đã thẩm đen chạy dài từ đó xuống gò má , đến cổ và động lại trên bâu áo phải làm lem lấm 2 ngôi sao thêu màu đen . Bộ quân phục chiến đấu vẫn trên người Thiếu Tướng đến giây phút cuối cùng . Tôi đốt một nén hương cặm vào lon cát đã có 3 chân nhang của ai đó đã đến đây trước tôi . Tôi kéo tấm vải phủ lại như cũ , rồi lặng lẽ rời Quân Y Viện , với nỗi lòng thật nặng nề , mệt mõi như người bệnh . Giờ phút cấp bách nầy , tôi không thể làm gì hơn được cho vị Tướng Tư Lệnh kính quý ! . Nhưng tôi hy vọng quý vị quân y sĩ của Quân Y Viện sẽ không bỏ mặc Thiếu Tướng . Tôi trở về dinh để chờ đón Trung Tá Bia . 20 phút sau Trung Tá đến .

Sau lớp vải liệm là đến chiếc túi ny-lông ôm chặt thi thể Chuẩn Tướng . Chúng tôi đưa thi hài xuống nhà dưới . Trung Tá Bia bảo tôi nâng phần đầu . Lễ tẩn liệm đơn sơ , nhanh chóng do Trung Tá Bia chỉ dẫn thực hiện . Tôi đứng ở đầu quan tài lặng nhìn Trung Tá Bia điều khiển mấy người lính trong dinh làm động tác cuối , từ từ đậy nắp áo quan . Bổng có tiếng la lớn uất nghẹn : 

- Trời ơi ! ... Ông « Thầy » ơi !

Rồi bóng một người lao đến bên quan tài , anh xúc động gần như quị xuống . Tôi nhận ra đó là Thiếu Tá Lành , Tiểu Đoàn Trưởng 3/33 . Tiểu Đoàn của anh sáng nay cũng đã tuân lệnh giải giáp , giao vũ khí , cởi bỏ quân phục tại chỗ , rồi từ trong vùng hành quân lội bộ ra lộ , mạnh ai nấy tự tìm phương tiện về nhà . Thiếu Tá Lành được tin cái chết của Tướng Hưng nên tìm đến tư dinh . Anh xuất thân từ trường Thiếu Sinh Quân , sau khi rời quân trường , về Tiểu Đoàn 2/31 cuối năm 1968 . Do đã từng phục vụ dưới quyền chỉ huy của Trung Tá Lê Văn Hưng , thuở đó là Trung Đoàn Trưởng 31 , nên anh vẫn nhớ và kính quý vị « thầy » của mình ...

Đúng lúc đó Trung Uý Phúc xuất hiện . Anh cùng vợ con đáp xe đò từ Sài Gòn xuống tới . Mọi việc xong xuôi , Trung Tá Bia từ giã chúng tôi để về nhà gặp gia đình . Từ hôm qua , 30/04 , tên ông vẫn còn nằm trong sổ cấm quân ban hành từ hơn 1 tuần nay của BTL / Quân Đoàn . Một người lính vào nói nhỏ cho tôi biết một nguồn tin rất bất lợi cho chúng tôi . Do vậy , tôi , Phúc và Thiếu Tá Phương thuyết phục bà Tướng nên an táng ngay cho ông và rời dinh càng sớm càng tốt . Chúng tôi phân chia công việc cho nhau : Phúc cùng vài nhân viên đến khu đất nhà ở Cái Răng lo đào huyệt . Phần tôi lo xe tang . Thành đưa tôi đến Hội Mai Táng Từ Thiện của Hiệp Hội Xe Đò Cần Thơ . Rất may cho chúng tôi là người đại diện cho Hiệp Hội chấp thuận , dù biết đó là đám tang của một vị Tướng . Ông cho biết là phải lo cho đám tang khác lúc 15 giờ . Vậy chúng tôi cần phải chuẩn bị sẵn sàng , lúc xe tang đến là phải di chuyển liền .

Từ lúc đó cho đến khi xe tang xuất hiện , chúng tôi thu xếp mọi thứ đem theo để khi rời dinh sẽ không trở lại nữa . Riêng phần gia đình Chuẩn Tướng , buổi sáng sớm sau khi gặp Thành tôi đã trở về hướng dẫn xe Falcon và xe jeep dân sự đến gởi bên nhà Thành rồi , với số hành lý chứa trong cóp sau xe .

Giờ phút trôi qua chậm chạp với nỗi lo lắng chờ đợi của tôi . Từ 16 giờ tôi bắt đầu sốt ruột , bứt rứt không yên . Mảng nắng chiều vàng vọt còn cố níu lại trên đỉnh tàn sao cao ngất . Đúng lúc tôi đang bối rối với chút mong manh hy vọng , bổng có tiếng ồn ào , rồi cánh cửa cổng mở toang . Chiếc xe tang đen ngòm đưa phần đuôi trườn vào sân . Các nhân viên trên xe nhanh nhẩu nhảy xuống chạy vào nhà . Đã chuẩn bị sẵn , chúng tôi cùng họ đưa quan tài lên xe . 5 phút sau tất cả chúng tôi bắt đầu rời dinh . Anh Phương , Phúc và tôi cùng gia đình bà Tướng ngồi trên xe tang . Thành và những nhân viên khác dùng phương tiện riêng chạy theo sau xe tang . Lúc xe rời cổng lớn một đoạn , tôi nhìn lại thấy có nhiều người chạy ùa vào dinh . Vĩnh biệt tất cả , vĩnh biệt cả con chó berger chúng tôi đau lòng phải bỏ nó lại ! ... Xe quẹo ra đại lộ Hoà Bình để hướng về Cái Răng .

Tại huyệt mộ , một cậu bé trạc độ 14 tuổi , nhưng đôi tay thật thông thạo , nhịp nhàng với miệng hô khẩu lệnh điều khiển lên xuống đòn tay , rút dây khéo léo , đưa êm thắm quan tài đến đáy huyệt . Họ nhanh chóng phụ giúp chúng tôi lấp đất và đấp vung lên thành hình ngôi mộ . Chúng tôi ngậm ngùi chào từ biệt Chuẩn Tướng , để lại mình ông đơn độc như cố Thiếu Tướng Nam mà tôi đã gặp vào buổi sáng .

Chúng tôi về đến Cần Thơ thì trời đã tối . Bà Tướng và gia đình cùng Thiếu Tá Phương , Trung Uý Phúc đến nương náu tại một ngôi chùa . Sau nầy chính các vị sư ở đây đã giúp xây mộ cho Chuẩn Tướng . Tôi về nhà Thành để trông coi 2 chiếc xe . Chúng tôi hẹn gặp nhau lúc 8 giờ sáng ngày mai , 02/05 , để về Sài Gòn . Tôi khẩn khoản yêu cầu Thượng Sĩ nhất Triệu , tài xế xe Falcon , cố gắng giúp đưa gia đình bà Tướng về đến Sài Gòn , một lần nầy nữa thôi . Buổi tối , tôi mở tất cả va-li trong cóp xe ra kiểm soát lại , đem thiêu huỷ tất cả hình ảnh binh bị của Chuẩn Tướng . Ban chiều tôi đã trình bày cùng bà Tướng là không nên giữ lại những gì sẽ có hại cho gia đình bà , trên đường về không biết bất trắc ra sao . Hơn 10 giờ đêm , tôi vào giường thao thức không ngủ được . Tôi lo nghĩ đến chuyện di chuyển ngày mai . Nếu vì bất cứ lý do gì , người tài xế vắng mặt , thì tôi phải đảm trách phần việc khó khăn nầy của anh . Tôi chỉ từng lái xe jeep mà chưa từng lái chiếc xe tương đối cồng kềnh nầy , khó khăn nhứt là lúc lên xuống phà . Chiếc jeep giao cho Thiếu Tá Phương , Trung Uý Phúc và gia đình .

Buổi sáng 02/05 , tôi vô cùng mừng rỡ và cảm động khi thấy Thượng Sĩ Triệu xuất hiện . Không chỉ riêng chúng tôi mà người hạ sĩ quan già nầy , trong thời gian chờ giấy xuất ngũ , vẫn tận tuỵ với Chuẩn Tướng đến giờ phút hiểm nguy nhất . Đêm qua , khi về đến nhà Thành , Trung Sĩ Sao , cận vệ của Chuẩn Tướng mới bịn rịn từ giã tôi ra bến xe để về với gia đình chắc chắn đang rất trông chờ anh .

Không biết có còn dịp gặp lại nhau nữa không , tôi nghẹn ngào chia tay người bạn tâm đầu ý hợp và gia đình Trung Uý Thành rồi lên xe đến điểm hẹn . Xe tôi đi đầu , xe Phúc theo sau , bắt đầu xuống phà Cần Thơ trực chỉ Sài Gòn . Chúng tôi cùng chung tâm trạng mong nhanh chóng rời khỏi nơi đây . Qua bên kia bờ , mới đi được vài cây số , xe tôi gặp một toán cộng quân miền Nam đứng rải trên đường chận lại xét hỏi . Nhờ vậy xe Phúc thoát qua lọt . Một nữ cán binh , có vẻ là Trưởng Toán , cổ quàng khăn rằn , biểu tượng cán binh miền Nam  , vai mang chiếc radio nhỏ đang phát vang rền một bài ca vọng cổ . Cô ta tiến đến bảo tôi mở cửa xe . Thấy chiếc va-li , họ lôi xuống bảo mở ra xem . Trong đó chỉ toàn là quần áo . Tôi mừng thầm là họ không khám phá ra chỗ cóp xe . Đến lượt cái bóp tay của bà Tướng , trong đó có một xấp tiền độ một trăm ngàn . Tôi choáng váng khi thấy cô ta lôi ra một xấp hình . Cô ta chú mục từng tấm một . Toàn là hình ảnh của Chuẩn Tướng mặc quân phục tại chiến trường . Có tấm chụp chung với cố vấn Hoa Kỳ nữa . Không kịp trấn tỉnh , tôi trả lời họ đây là vị Tướng đã chết rồi . Thế là họ ra lệnh bắt giữ bà Tướng và tôi với những tang vật đó . Trong lúc rộn ràng , tôi lấy cớ đến đóng cửa xe , rồi ra dấu bảo tài xế rồ máy chạy đi , mặc bà Tướng và tôi tự lo liệu sau . Tôi hy vọng , khi không thấy xe tôi , Phúc sẽ dừng xe lại chờ .

Chúng tôi bị đưa về BChH quận Bình Minh hiện do cộng quân chiếm giữ . Cùng chung số phận bị bắt còn có đôi nam nữ tuổi trạc 20-25 với lý do khá ngộ nghĩnh : Họ mang theo người số tiền gần 40 ngàn mà không có ... « đăng ký » ! Tại BChH quận , nữ cán binh áp giải chúng tôi đứng ra « tố giác tội trạng » chúng tôi trước hơn chục dân chúng hiếu kỳ , tính tình vốn chất phác của người miền Nam , họ chưa quen hình thức « đấu tố » nầy , nên chỉ trố mắt đứng nghe . Thao thao đã mồm rồi cô ta giao cả 4 chúng tôi cho một ông già , nói là cô cần đi dùng cơm trưa . Trong phòng bây giờ chỉ còn lại một nhân viên nầy . Tôi thầm khấn nguyện vong linh Chuẩn Tướng độ trì cho chúng tôi sớm rời được nơi đây . Một lát sau , bổng dưng ông già trông giữ chúng tôi đem giao trả mọi thứ và cho chúng tôi đi . Có lẽ ông ta không phải là cộng sản chính cống . Chúng tôi lập tức lên xe thồ ra quốc lộ đón xe đò hướng về Vĩnh Long . Ngồi yên trên xe đò rồi , tôi lần dò kiểm lại các thứ : Mặc dù số tiền vơi đi , nhưng tôi vẫn hoàn lại đôi nam nữ số tiền họ bị mất trắng . Trước đó tôi đã thầm ước nguyện có mất tiền cũng được miễn sao được tự do thì thôi .

Trên chuyến xe đò ọp ẹp , chật ních người , nhưng ai nấy đều biểu lộ nỗi rạng rỡ , sung sướng . Họ cùng nhau phát biểu ca tụng cảnh hoà bình hôm nay , tha hồ đi suốt từ Nam chí Bắc ... Thậm chí có người còn không tiếc lời chê bai , nguyền rủa đội quân trước đây đã từng bảo vệ họ . Tôi lơ đãng nhìn qua cửa hông xe , ngắm cảnh đồng ruộng bên ngoài , nhưng những âm điệu trong xe vẫn nhức nhối lọt vào tai . Cảnh vật vút qua như dòng đời trôi chảy . Tôi nghĩ ngợi mông lung đến một ngày không xa , năm mười năm nữa , có còn chăng cái vẻ « hồ hỡi phấn khởi » hôm nay ? Sống và chờ xem !

Chúng tôi về tới Phú Lâm gặp Phúc đang đứng chờ . Xe Phúc đã đợi gặp xe Falcon và cùng nhau về đến Sài Gòn an toàn . Tuy vậy , chiếc xe jeep cũng bị giữ lại và bị « sung vào tài sản của nhân dân » khi gần đến Mỹ Tho .

Rốt cuộc chúng tôi cũng đến được Sài Gòn đông đủ . Ngày hôm sau đến lượt chiếc Falcon cũng rời chúng tôi , lại bị « sung vào tài sản nhân dân » ! ? Người tài xế nhắn lời từ giã để trở lại Cần Thơ trong lúc tôi vắng nhà .

Khi bà Tướng cùng gia đình tạm có chỗ ở cũng là đúng lúc tôi phải vào « trại cải tạo » .

Buổi trưa ngày 26/06/1975 , thời hạn chót , tôi cùng em trai là Trung Uý HquTr , P2/TKh Kiên Giang thu xếp hành trang gọn nhẹ lên đường , chúng tôi rủ thêm vài « sĩ quan nguỵ » cùng xóm , bước vào cuộc đời mới , vào cuộc sống khổ sai trung cổ ẩn dưới cái tên phỉnh phờ « học tập cải tạo » .

Tại trại tập trung , một cán binh mang khẩu AK , mặt còn non choẹt , đứng ngáng tại cổng ra vào , ra lệnh cho mọi người bày biện hành trang ra khám xét . Chúng tôi ngồi xổm trên nền xi-măng với mớ vật dụng trước đôi mắt cú vọ của tên cán binh « con nít còn hôi sữa » . Cảnh tượng đó khiến tôi chua chát nhớ lại lời nói của Chuẩn Tướng đêm 30/04 , âm hưởng giờ đây vọng lại hồn tôi rõ ràng từng lời , nhức nhối như từng vết dao đâm : « Nghĩa , tuỳ mầy ! Tao đã quyết định đời của tao . Tướng , Tá , hay Uý không là gì cả . Cái quan trọng là sống nhục được hay không ? ! » .

Chúng tôi dành riêng đoạn kết nầy , kính xin phép phu nhân Cố Chuẩn Tướng Lê Văn Hưng được thay mặt bà để chân thành tri ân gởi đến Hội Đoàn , Quý Tôn Giáo , cùng cá nhân bạn bè kê dưới đây , đã không ngần ngại trước hiểm nguy , tận tình giúp đỡ chúng tôi hoàn tất việc mai táng thi hài Chuẩn Tướng :

- Quý Đại Sư ngôi chùa ở Thị Xã Cần Thơ , 
- Hội Mai Táng Từ Thiện của Hiệp Hội Xe Đò Cần Thơ , 
- Gia đình 2 bên của Trung Uý Nguyễn Vĩnh Thành , 
- Quý vị tiễn đưa , 
- Sĩ quan , Hạ sĩ quan , Binh sĩ đã tận tuỵ vì Chuẩn Tướng .