VỀ VỚI MẸ CHA

Tôi rất thích bài hát này.  Tôi hát bài này trong những dịp sinh hoạt cộng đồng.  Bài hát ngắn gọn, mạnh, thắm thiết.  Bài hát mang nhiều hình ảnh, nhiều tình cảm đẹp và hào hùng của nam nữ thanh niên nước Việt trong công cuộc xây dựng một nước Việt Nam phú cường.  Nơi cây cầu, trong xóm làng, trong rừng sâu, ngoài biển cả đã nở ra bao mối tình đẹp đẽ :  Tình đồng đội, tình bạn bè, tình yêu nam nữ, tình đồng bào …  Nơi đó bao nhiêu mộng lớn, mộng nhỏ được ấp ủ, được thực hiện với lòng can trường và trong sáng. Bài hát như được phổ từ những câu ca dao.  Tiếng hát như tiếng vọng từ ngàn xưa

từ nam quan cà mâu, từ non cao rừng sâu,

gập nhau do non nước xây cầu,

người thanh niên Việt Nam quay về với xóm làng

tiếng reo vui rộn trong lòng,

cùng đi xoay hoành sơn , cùng đi lay trường sơn,

cùng đi biến rừng hoang ra lúa thơm

vượt khơi ra đảo xa lướt ngàn nước sóng nhà,

ta đắp bồi cho mẹ cha .

Quang kể lại mấy câu chuyện chung quanh bài hát ngắn ngủi này khiến tôi càng thêm kinh ngạc.  Trước tiên là ngày trình làng bài hát này tại Sài Gòn.  Thật ra bài hát có sớm sủa, hình như vào 1964 hay đầu năm 1965.  Nhưng bài hát xuất phát từ Đà Lạt nên phải chờ đến khi cả toán nhóm nhau tại Sài Gòn và có dịp rủ nhau đi công tác thì mới tung bài hát này ra.  Trong một kỳ trại công tác tại Vũng Tàu.  trại sinh được chở trên ba chiếc xe GMC, mỗi người được phát một tập bài hát trong đó bắt đầu bằng bài này.  Thế là từ lúc khởi hành cho đến khi xe ngừng lại tại rừng Chí Linh, Vũng Tàu, mọi người đã hát không ngừng trên đường đi và chỉ hát có một bài này mà thôi.  Quang cũng cho biết sau khi đưa ra lời nguyên thủy này, Ban Trầm Ca lúc đó thấy bài hát ngắn quá nên xúm nhau lại để viết thêm hai lời nữa. Hát đi hát lại nhiều lần cả ba lời nhưng không thấy hay.  Chỉ có lời đầu tiên là cao sang và đầy lý tưởng.  Hai lời sau tầm thường quá.  Chẳng hạn : …., nhìn quê huơng tả tơi, người thanh niên Việt Nam ngậm ngùi.  Cho chí không vùng lên …” Sau mấy ngày thử thách như thế, cả ban quyết định bỏ hai lời sau, chỉ giữ lạ lời đầu.  Thế nhưng một lần hát thử tại Hội An hay Đà Nẵng cả ba lời khiến cho cả ba lời của bản nhạc cứ vậy mà “tới luôn bác tài”.  Hiện nay ở hải ngoại, các bạn sử dụng bài này trong các trại thanh niên từ miền Đông sang miền Tây đều có … ba lời !

Giai thoại thứ hai về bài hát này: Bài hát này đã khiến cho hai cao thủ Nguyễn Đức Quang và Viết Chung suýt chút nữa thì … lôi nhau ra tòa.  Khoảng năm 1967, Quang nghe được trên đài phát thanh Sài Gòn có hát bài này rất hay, rất hùng mạnh.  Đặc biệt là có thêm một đoạn khai đề hoàn toàn khác lạ.  Hắn liền viết thư về đài phát thanh Sài Gòn yêu cầu đài cho biết ban nhạc nào đã xử dụng bài này và ai là người đã thay đổi bản nhạc mà không hỏi ý kiến tác giả.  Một tuần sau Quang được đài phát thanh Sài Gòn trả lời đó là nhạc hiệu của ban Xây Dựng Nông Thôn của ông Viết Chung.  Ban này đã lấy hết phần chính của lời một Về Với Mẹ Cha rồi thêm một đoạn tiếp theo như một điệp khúc mới.  Hai bên suýt lôi nhau ra tòa.  Sau đó hai  người nói chuyện thông cảm và trở thành hai người bạn thân. 

 “Việt Nam bằng ba Nhật Bản.  Nghĩa là ba người Nhật Bản họp lại thì mới bằng một người Việt Nam .  Nhưng nếu ba người Việt Nam họp lại thì công việc nát bét,  ba người Nhật Bản họp lại thì công việc tốt đẹp hơn “.  Chia rẽ ở trong máu người Việt chăng?  Chắc chắn là không.  Nếu câu trả lời là đúng là phải thì làm sao chúng ta nhiều phen thắng giặc Tầu, giặc Nguyên, giặc Pháp.  Như vậy có nghĩa là có lúc chúng ta chia rẽ, nhưng lúc cần là người Việt lại gắn bó thành một khối như sắt thép.  Bài hát Không Phải Là Lúc của Quang là một thông điệp kêu gọi người Việt hãy đoàn kết và làm việc hết mình.  Bài hát thật hay ở chỗ không chỉ trích, không lên mặt dậy đời. Lời bát hát là lời phân bua, giải thích, kêu gọi. Bài hát thật tình cảm và tha thiết.  Bài hát được viết từ một trái tim đầy tình thương yêu đồng bào và đất nước, từ một trí óc sáng suốt hiểu rõ vấn đề nan giải của người Việt Nam chúng ta. Bài hát được viết từ một tấm lòng rộng lượng và khiêm nhượng.  Bài Về Với Mẹ Cha và bài Không Phải Là Lúc là hai bài hát tôi rất thích và hát  rất nhiều lần trong các buổi sinh hoạt cộng đồng. Chúng ta nghe những lời Quang trình bày, phân bua, giải thích và lý luận thật logic:

Không phải là lúc cứ ngồi đặt vấn đề nữa rồi

Phải dùng bàn tay mà làm cho tươi mới

Hàng chục năm qua ta ngồi ngó nhau nghi ngờ nhau khích bác nhau cho cay cho sâu cho thật đau

Không phải là lúc cứ ngồi mà cãi suông

Không tin nơi nhau thế ta định nhờ ai dắt đầu ?

Thế giới ngày nay không còn ma quái thần tượng tàn rồi

Còn anh với tôi chúng ta đi tới bằng cái tầm thường thôi

Không phải là lúc cứ ngồi chờ có được tốt đẹp

Mà phải khởi từ nhọc nhằn hay nát bét

Nhìn về xa xăm tin rằng tự chúng ta gây dựng nên

Chính chúng ta đi trong đêm đen ra bình minh

Không phải là lúc ta chờ người cứu luôn

Không ai cho ta cái sức mạnh mà ta chẳng còn

Thế giới này sống không toàn lý thuyết

Bằng lời phẩm bình miệng tranh đấu suông

Bước đi khi chính mình đã đầy tự tin

Công bằng nhân ái không phải là những điều nói hoài

Mà tự trời cao vội vàng bay ngay tới

Để tìm cho ra con đường thương mến nhau

Ngang bằng nhau, hãy bước ngay vô trong gian nan, trong khổ đau

Dân chủ tự quyết không phải là phép tiên

Đem ra rêu bốn năm ngày là ta có liền

Lo  công lợi chung không phải cao hứng

Một ngày, vài ngày làm nên vẻ vang

Có chăng khi chúng ta hết sợ thời gian

Điệp khúc là lời kêu gọi thiết tha để giải quyết vấn nạn nêu trên:

Làm việc đi không lo khen chê

Làm việc đi hãy say và mê

Cứ bắt tay gan lì chúng ta giải quyết

Mình chậm chân đi sau người ta

Còn ngồi đây nghĩ lo viển vông

Thắc mắc ngại ngùng đến lúc nào mới làm xong?

Tôi nghe Quang hát bài này tại giảng đường Thụ Nhân Viện Đại Học Đà Lạt.  Quan niệm tự do của Quang rất rõ ràng:

………………………………………………..

Đừng xin chớ nhờ ai. 

Tự do mỗi con người ngay trong cõi lòng đầy vơi

………………………………………………………………….

Tự do nuôi lớn tâm nhau

Cùng nung đúc thêm tình vào

Người chung sông núi

Phải thương nhau với

Việc chi xâm lăng cho máu thịt rơi ?

………………………………….

Tự do khi non nước chia hai

Là chưa nói lên trọn lời

Tự do đem tới

Tình yêu vun sới

Để cho quê hương đất nước cùng vui

Tự do vì giống nòi

Thì không dứng than hoài

Hay phó mặc cho nước tả tơi

Phải vươn sức bàn tay

Để tay nói lên lời

Một nước Việt mà thôi

Lời kêu gọi thật thiết tha cảm động. Điệp khúc bài hát là một kêu gào đòi hỏi TỰ DO cho mọi người :

Tự do, tự do cho dân giàu cũng như dân nghèo khắp nơi. 

Tự do, tự do cũng như hơi thở người ơi.

Nghe Quang hát xong, tôi nói đùa với Quang :"Mày phải sửa lại câu cuối của bài hát cho đúng với nguyện vọng hiện nay của tao và của dân tộc Việt Nam đói khổ hiện nay :  Tự do, tự do cũng như TÔ PHỞ người ơi.  Tao đang thèm một tô phở Ngọc Hiệp ".  Tự do quý hơn cơm áo thật. Nhưng cơm áo lại giam cầm được tự do không cho tự do có thể bay bổng đến với mọi người.  Quang nói với tôi người mê bài hát này nhất là ông Đinh Thạch Bích.  Ngày ấy, Đinh Thạch Bích là một tay hoạt động chính trị sôi nổi và cũng rất thích thanh niên.  Ông ta lập ra một tổ chức tên là Thanh Niên Sinh Viên Tự Do.  Ông Bích là một luật sư.  Ông ăn nói hoạt bát và rất thông thạo tiếng Anh.  Đinh Thạch Bích mê bài Tiếng Hát Tự Do  đến nỗi ông đã dùng ngay bài này làm bài hát chính thức cho tổ chức thanh niên của ông.  Ông rất quý anh chàng Quang Du Ca.  Ông là người dịch nhạc của Quang cho ngài Phó Đại Sứ trong một cuộc đụng độ ly kỳ tại nhà một nhân viên tòa Đại Sứ Mỹ, tôi sẽ kể sau.

Quang sáng tác bài Đường Việt Nam sau chuyến đi bằng xe đạp từ Đà Lạt xuống Sài Gòn.  Đoạn đường từ một nơi nổi tiếng là thanh bình trong một đất nước chiến tranh đến thủ đô Sài Gòn chỉ dài 325 cây số.  Năm 1965 đoạn đường này đã có nhiều bất ổn.  Việt Cộng đã đắp mô và chận xe đò tại đèo Chuối, đã giật sập cầu La Ngà.  Mỹ đã dựng chuyện tầu Madow để ném bom Miền Bắc.  Trong chuyến đi xe đạp Đà Lạt – Sài Gòn, khi Quang đi đến cầu La Ngà thì đã được nhiều người khuyên nên trở về để tránh nguy hiểm vì chiến tranh đang gia tăng.  Chiến tranh đã để lại nhiều dấu ấn trên đoạn đường này, mặc dù đoạn đường này không phải là đoạn đường tử thần như nhiều con đường khác ở vùng I, vùng cao nguyên vùng II, vùng Bắc Bình Định … Không biết có phải cảm hứng sau chuyến đi bằng xe đạp Đa Lạt – Sài Gòn này mà Quang sáng tác bài Đường Việt Nam hay không?

Bài này có nhiều chất thơ, có nhiều hình ảnh đẹp, diễn tả được cái uy hùng của dân tộc Việt trong mọi cuộc tranh đấu cho đất nước thanh bình và ấm no.  Con đường đó còn nhiều gian nan, nhiều khó khăn và còn rất dài :

Đường Việt Nam ôi vô cùng vô tận

Đường ngang tang ngoài biển Nam giữa Trường Sơn

Đường ngày qua đầy vết kinh hoàng

Mỗi xóm làng một dở dang

Đường ruộng ngô đến xóm dừa chưa cùng

Đường ngông cuồng đường trường chinh vẫn ruổi rong

Đường mồ hôi tràn đến lưng đồi

Lúa yêu người hẹn cùng bước rong chơi

Ai từng đi trên đường Việt Nam

Bước âm thầm và tim nát tan

Bao lòng tham chất chứa đầy

Những mưu đồ bạo tàn đang ngăn lối

Nhưng càng mưa giông càng vươn tới

Bước chân hùng còn đi rất hăng

Đi dựng lấy huy hoàng giống da vàng này là vua đấu tranh

Đường của ta đưa ta về thanh bình

Đường an lành đường thảnh thơi những ngày vui

Đường Việt Nam mời những bước chân rời

Sát nhau lại vì đường vẫn còn dài

Halloween năm 1990 là Halloween đầu tiên của gia đình tôi trên đất Mỹ. Đêm Halloween năm đó trời mưa, tôi dẫn thằng con trai tám tuổi đi xin kẹo như những trẻ con Mỹ.  Chúng tôi tập tễnh hòa nhập vào cuộc sống Mỹ. Chúng tôi cũng đến nhiều nhà gõ cửa và lấy những viên kẹo. Mặc dù hôm đó trời mưa nặng hạt, trời cuối tháng mười tối và lạnh, nhưng có nhiều toán trẻ con đi ngoài đường.  Có toán không có người lớn đi theo, có toán có .  Những bước đi phấn khởi tôi thường thấy trong những ngày hội trên đất nước tôi.  Tối hôm đó cả gia đình tôi xúm lại để xem thằng con trai tôi đếm những viên kẹo.  Halloween năm nay trời rất tốt và hơi lạnh.  Trời trong cao và ít mây trắng.  Một đêm Halloween hiếm thấy vì đêm Halloween của những năm trước trời thường mưa và u ám. Để sửa soạn cho đêm Halloween chúng tôi thường mua kẹo ngon và nhiều loại kẹo để gia đình còn có thể ăn được số kẹo còn lại sau đêm Halloween.  Năm nào tôi cũng mua  trái bí lớn để trang hoàng trước sân. Năm nay con gái tôi mua thêm một trái bí, đục khoét thành mặt người và đốt đèn cầy bên trong.  Trước sân nhà tôi có hai ngọn đèn.  Một ngọn đèn 200 watt chỉ được bật sáng vào những đêm gia đình tôi tiếp đông khách.  Ngọn đèn 60 watt thì thắp sáng suốt đêm.  Tối Halloween tuy trời còn sáng, chúng tôi đã bật cả hai ngọn đèn để báo hiệu cho trẻ con biết chúng tôi sẵn sàng đón tiếp chúng.  Trời sập tối lúc năm giờ ba mươi phút, tôi nhìn ra ngoài đường trông ngóng những con ma xinh tươi đẹp đẽ đến.  Ngoài đường vắng, thỉnh thoảng mới có một chiếc xe chạy qua.  Tôi nhìn màn đêm rơi, rơi, rơi mà lòng buồn bâng khuâng.  Tôi nói với vợ tôi :" Năm nay ít hơn năm ngoái, giờ này chưa thấy đứa nào tới.  Hai bà trong Cul de Sac năm nay cũng không thấy dắt mấy đứa con đi xin kẹo ".  Vợ tôi an ủi tôi :" Giờ này tụi trẻ con trong xóm đi tới xóm khác, rồi mới trở về xóm mình ".  Tôi ra phòng khách đốt lò suởi.  Bỗng tôi nghe vợ tôi reo :" Chúng nó tới ".  Tôi vội vàng chụp rỏ kẹo, phóng ra mở cửa trước khi chúng kịp bấm chuông.  Nhìn ba đứa nhỏ trang điểm như ba cô tiên.  Chúng thay nhau đưa những bàn tay nhỏ bé lựa kẹo. Một niềm vui tràn ngập tôi.  Tôi nhìn theo cho tới lúc chúng đi tới người cha đang đứng chờ ngoài xa.   Nửa giờ sau tôi mới được nghe tiếng bấm chuông.  Một cô tiên bé nhỏ lựa kẹo xong.  Cô chưa kịp bước ra, tôi đưa nhẹ rỏ kẹo về phía cô tiên.  Cô tiên nhìn tôi :" More " , tôi gật đầu :" yes ".  Cô tiên nhón thêm 2 viên kẹo thật lễ độ và không tham.  Sau đó chỉ có hai toán nữa viếng thăm nhà tôi.  Chín giờ ba mươi tôi nghĩ rằng không còn đứa nào đến xin kẹo nữa nên tôi nằm dài trên sofa.  Bỗng tôi nghe tiếng chuông.  Tôi vội chụp rỏ kẹo và ra mở cửa.  Tôi chưng hững trước mặt tôi là vợ chồng Dương trọng Cẩn.  Tôi nói :" cũng đi xin kẹo à "  Cẩn cười vui vẻ :" Ừ Halloween thì đi xin kẹo chứ sao ".  Cẩn đến để báo cho tôi biết một tin liên quan tới công ty chuyển tiền Tic Tac. Cẩn bảo rằng FBI đang theo dõi những công ty chuyển tiền để tìm bắt những kẻ rửa tiền. Cẩn bảo tôi nên báo cho Châu biết để Châu đề phòng.  Cẩn nói sau 911 mọi vấn đề trở nên khó khăn.  Tôi trả lời Cẩn: Công ty của Châu là công ty làm ăn rất đàng hoàng nghiêm chỉnh.  Châu không lo mà còn mừng.  Vàng thật không sợ lửa, chỉ có rơm mới sợ lửa. 

Tôi nhớ một lần tôi và Lê trọng Huấn đưa Quang ra phi trường SeaTac để Quang trở về CA. Lê trọng Huấn bám sát Quang nói chuyện .  Hai đứa nói chuyện cho đến tận lúc Quang chìa Boarding Card cho ngườì soát vé.  Tôi phải nhắc Huấn :" Mày muốn theo thằng Quang đi CA sao mà chưa chịu trở lại ?".  Nhưng nay hoàn cảnh đã đổi thay, tôi nhớ hôm tôi đưa bà cụ mẹ vợ tôi đi Houston .  Tôi đứng nhìn bà cụ đi qua cửa khám vũ khí lòng đầy lo âu không biết cụ có lên được phi cơ suông sẻ hay không ?  Tôi phải chờ ở chỗ check- in một tiếng rưỡi đồng hồ.  Tôi làm đúng theo lời vợ tôi dặn :" Anh phải ở lại đến lúc máy bay cất cánh mới được về.  Nhỡ có chuyện gì xẩy ra thì sao ?".

Tôi nghe tiếng đàn guitar, tiếng hát buồn buồn chầm chậm của Quang từ máy computer :

Người bỏ nhau lúc bước vào đời

Rồi hằng đêm bơ vơ đưa người đi mãi

Những oán hờn dồn dập đè nén thêm sâu

Lúc thấy mình làm người được có bao lâu

Người rủ nhau, người rủ nhau đi săn loài người

NgườI rủ nhau đi săn loài người

Kèn gọi quân đêm đêm cho người thức mãi

Mỗi linh hồn dằn vặt cuộc sống lênh đênh

Có bao giờ người sợ loài thú non xanh

Mà giờ đây ngườI thấy lo sợ nhau hơn

………………………………………………………

Người bị săn ngay trên lục địa

Cuộc đuổi sua mênh mông hãi hùng gian trá

Vũ khí nào người dùng để chống can qua

Vũ khí nào người dùng chẳng giết ngay ta

Người rào quanh, người tự giam trong đáy nhà mồ

……………………………………………………………………

Stalin, Hitler, Mao trạch Đông, Lâm Bưu, Bin Laden,  những Lãnh Tụ AlQueda, Kim chính Nhất, Sharron … là những kẻ đi săn. Những kẻ bị săn chính là chúng ta. 

Còn có những kẻ săn linh hồn con người. Đó là những lãnh tụ tôn giáo.  Họ săn linh hồn con người từ khi con người mới lọt lòng đến lúc con người lìa trần và cả sau khi linh hồn con người vất vưởng trong hư vô. 

Bọn săn người và bọn săn linh hồn người cấu kết với nhau.  Chúng biến thế giới này thành nơi đầy sợ hãi.

Ngay trong ngày đưa quan tài Trịnh công Sơn tới nghĩa trang tại Sài Gòn. Tại quận Cam ở Cali , Quang đã đứng ra tổ chức một buổi tưởng niệm Trịnh Công Sơn.  Giữa Quang và Sơn chắc chắn không có mối liên hệ thân tình gắn bó.  Như vậy giữa Quang và Sơn phải có một mối thông cảm nào đó của hai nhạc sĩ đồng trang lứa và sống cùng trong thời điểm mà vận nước cực kỳ điêu đứng.  Một số không nhỏ ở quận Cam kết tội Trịnh công Sơn là thân Cộng, thậm chí là đảng viên Cộng Sản.  Họ kết tội nhạc Trịnh công Sơn là nhạc phản chiến, là nhạc ru ngủ, là nhạc của phòng trà với ly cà phê.  Theo họ thì nhạc của họ Trịnh đã góp một phần không nhỏ làm sụp đổ miền Nam .  Trong một bối cảnh chính trị nhậy cảm như vậy, việc tổ chức tưởng niệm nhạc sĩ họ Trịnh phải là một hành động khá liều lĩnh vì dễ bị chụp nón cối.  Một bên Cộng Sản ca tụng đưa Trịnh công Sơn lên tận trời cao để che dấu tội đã bóp chết và giam cầm văn hóa Việt Nam trong nhà giam Xã Hội Chủ Nghĩa.  Còn bên kết tội Trịnh Công Sơn để làm giảm nhẹ trách nhiệm và tội lỗi của họ trong sự sụp đổ của Miền Nam Việt Nam .  Trong buổi tưởng niệm hôm đó nhạc sĩ Phạm Duy đã khóc vì thương cho thân phận cô đơn của người nghệ sĩ .

Trong buổi gập mặt tại nhà tôi chiều ngày 25 tháng 7 năm 2004, Quang kể lại hai buổi trình diễn mà Quang cho là hai buổi trình diễn politic.  Một buổi chiều Quang đang đi bộ trên đường Chi Lăng Phú Nhuận thì một xe quân cảnh chạy sát Quang.  Hai anh quân cảnh nhẩy xuống và mời Quang lên xe.  Mới đầu Quang hốt hoảng, nhưng sau đó Quang được hai anh quân cảnh trấn an và cho biết là tướng Nguyễn cao Kỳ mời Quang đến hát tại câu lạc bộ không quân trong phi trường Tân sơn Nhất.  Khi đến câu lạc bộ Huỳnh hữu Bạc thì Quang thấy  trong hội trường đã đầy người.  Ngồi những hàng ghế đầu là ông Kỳ và những thượng nghị sĩ, dân biểu, chính khách thuộc phe ông Kỳ.  Những hàng ghế sau là những sĩ quan không quân.  Trên sân khấu, nhạc sĩ Phạm Duy đang giới thiệu Miên đức Thắng, Trịnh công Sơn và Lê uyên Phương.  Quang lò dò đi vào hậu trường sân khấu.  Quang vừa vào trong hội trường sân khấu thì Phạm Duy chắp tay nói với Quang :” Tao lậy mày.  Mày đừng hát”.  Ông già đã biết Quang hát như thế nào vào một buổi hát trước đó cũng tại nơi này, nên ông hơi ớn nên mới có câu nửa đùa nửa thật đó.  Quang đứng xớ rớ trong hội trường để nghe Trịnh công Sơn, Miên đức Thắng, Lê uyên Phương hát.  Hơn nửa tiếng sau bỗng hội trường vang lên một nhịp điệu như ta  thường nghe thấy trong các cuộc thi đấu thể thao :”Nguyễn đức Quang, Nguyễn đức Quang …’’ tiếng la chỉ chấm dứt khi Quang xuất hiện trên sân khấu.  Quang hát một loạt mấy bài trong tập Ruồi và Kên Kên.  Khi Quang hát bài Ruồi và Kên Kên thì không khí hội trường thật xôi động.  Phía hàng trên thì ngồi im lặng hoang mang, nhưng những ghế hàng sau thì thật là sôi nổi.  Các sĩ quan trẻ dùng muổng gõ vào ly, vào chén, vào dĩa, vào bàn để cổ vũ sau mỗi bài hát.  Gõ và vung tay, gõ và đứng lên ngồi xuống.  Trên sân khấu Trịnh công Sơn vung tay múa chân theo nhịp hát của Quang.  Mỗi lần đến điệp khúc thì Trịnh công Sơn hát hay nói đúng là gào theo, bất kể trúng trật lời của bài hát.  Quang nói hôm đó Trịnh công Sơn thật là nhiệt tình.  Lê uyên Phương thì tái mặt, Miên đức Thắng thì đã bỏ ra về. Hát xong mấy bài,  Quang chưa chào khán giả thì ông Kỳ đứng dậy.  Ông Kỳ chỉ thẳng vào Quang và nói với cử tọa :”Anh thanh niên kia nói đất nước là một thùng rác lớn.  Đất nước đầy bọn ăn cướp, tham nhũng, nịnh hót, đầy bọn tay sai cho Mỹ, Nga, Tàu, Tây .  Nhưng Kỳ này không phải là bọn người đó. Kỳ này là một quân nhân đã từng vào sinh ra tử. Kỳ này không hèn nhát. Kỳ này không tham nhũng.  Kỳ này không làm tay sai cho thằng Jack thằng John.  Và Kỳ này, Kỳ này …vân vân và vân vân …”  

Quang nhận xét đó có thể là một đòn vận động của ông Kỳ.  Quang có ý kiến riêng rằng biết tổ chức vận động kiểu này phải nói là ông Kỳ khá cao tay.  Ông Kỳ có cách giao du với nghệ sĩ đáng để ý hơn các tay lãnh đạo khác.  Đó là một trong dăm ba lần hiếm hoi tập Ruồi và Kên Kên được hát đúng chỗ của nó :  Một Salon Politique. 

Sau đó không lâu ông phó Đại Sứ Mỹ Burger được mời đến nghe Quang hát tại nhà một nhân viên tòa Đại Sứ Mỹ.  Hôm đó Quang cũng trình mấy bài hát Quang vừa sáng tác Ruồi và Kên Kên, Cuộc Săn Người Vĩ Đại, Im Lặng Là Đồng Lõa, Xương Sống Ta Đã Oằn Xuống.  Quang nhờ anh D T Bích làm thông dịch.  Khi Quang hát xong bài Bọn Lái Buôn Ở Khắp Mọi Nơi thì ông Phó Đại Sứ Mỹ đứng dậy và la lớn bằng tiếng Việt :”Anh kia, đứng lại. Miền Nam làm gì có tham nhũng mà anh dám nói là miền Nam là một thùng rác đầy bọn tham nhũng và ăn cắp …’’.  Phản ứng bất ngờ của ông Phó Đại Sứ Burger làm Quang bối rối. Ngay lúc đó anh D T Bích nhẩy ra tranh luận với ông Phó Đại Sứ Mỹ.  Hai bên cãi nhau bằng tiếng Mỹ. Họ cãi nhau rất găng như hai con gà trọi .  Chủ nhà phải lên tiếng làm dịu đi cuộc đấu khẩu …  Hai người cùng nghe Quang hát loạt bài Ruồi và Kên Kên đã biểu lộ hai thái độ khác nhau:  Thái độ khôn ngoan, biết dựa thế của ông Kỳ và thái độ hống hách thiếu hiểu biết của ông Phó Đại Sứ gây ngạc nhiên không ít cho Quang.  Thái độ của ông Phó Đại Sứ Mỹ chỉ rộng lượng hơn ông Quan Thuộc Địa Pháp ngày xưa ở chỗ là ông ta không hô lính bắt nhốt ngay Quang và anh thông dịch vào xà lim … Quang nói: Ra về rồi, hắn vẫn còn ngẩn ngơ vì cái ngớ ngẩn của một nhân viên ngoại giao quyền lực và cao cấp như thế. 

Trong cuộc đời ca hát, có lẽ chỉ có mình Quang Du Ca được cái may mắn hát với những giới chức cao cấp, các trung tâm quyền lực của hành pháp, lập pháp, tôn giáo …v..v.. Cái kinh khủng của câu chuyện này là ở chỗ những bài hát của Quang luôn có thái độ, luôn bầy tỏ và  khiêu khích họ trước mọi bất công, tệ nạn chính trị cũng như xã hội.  Nhưng phản ứng của ông Phó Đại Sứ này thì Quang cho là một sự kỳ quái, gây thất vọng cho Quang.

Năm 1969 Quang được mời cầm đầu một ban văn nghệ thanh niên, một ban văn nghệ bỏ túi vỏn vẹn có bẩy người đi trình diễn quanh sáu nước Châu Âu trong thời gian ba tháng.  Chuyến đi đó đã cho Quang một bài học thấm thía .  Hắn đã tiếp xúc được với nhiều nhân vật rất cao cấp ở trong nước cũng như ở ngoài nước.  Quang kể lại là lúc đến phi trường De Gaulle, trong số ba mươi người ra đón phái đoàn thì chỉ có một người ra đón Quang, còn hai mươi chín người kia bao vây quanh Khánh Ly, Thanh Lan, Phương Nga và Thanh Tâm.  Nhưng ngày về thì ngược lại.  Hắn được dự một buổi tiếp tân khoản đãi duy nhất của Tổng Hội Sinh Viên ở Paris dành cho riêng hắn.  Khi ra phi trường để trở về Việt Nam , hàng trăm sinh viên và kiều bào đã  chạy theo hành lang vẫt tay chỉ để tiễn chân một người mà họ gọi là NGƯỜI THANH NIÊN CỦA VIỆT NAM . 

Nhưng những gì nhìn lại đất nước từ một nơi xa xôi đó, tiếp xúc với những giới chức trong và ngoài xứ sở, niềm tin của Quang bị sói mòn hơn là tăng trưởng.  Cho nên trở về hắn đọc lại cuốn sách Lối Thoát Cuối Cùng của Nguyễn Văn Phước tặng hắn lúc chia tay ở Thủ Đức.  Quang nghiền ngẫm rồi hắn viết liền một mạch xong tập Ruồi Và Kên Kên gồm 11 bài trong có hơn một tháng trời.  Hắn kết thúc tập Ruồi Và Kên Kên đúng mùa Giáng Sinh năm 1969 với bài Cho Đồng Bào Tôi.   

Loạt bài trong tập Ruồi Và Kên Kên là sự phẫn uất tột độ của Quang đối với cuộc chiến và xã hội thối nát.  Quang nói cả hai bên, không một nhân nhượng cho phía nào.  Như tôi đã nói, mỗi bài hát trong tập này cần đến một bài viết dài để giải bày và phân tích.  Với những đề tài sát cạnh hơn tập Trầm Ca, chúng ta có thể nhìn sơ qua để thấy tập hát có những gì :  Im Lặng Là Đồng Loã, Người Gắn Lên Tôi, Người Đã Giúp Ta, Cuộc Săn Người Vĩ Đại, Phòng Thí Nghiệm Công Cộng, Bọn Lái Buôn Ở Khắp Mọi Nơi, Hoàng Hôn Của Một Lớp Người, Vụ Án Cuối Cùng, Xương Sống Ta Đã Oằn Xuống, Cho Đồng Bào Tôi …  Chỉ đọc qua các tựa đề bài hát, chúng ta thấy hết những điều Quang muốn nói, những đề tài nó đã đập vào đầu óc hắn qua một loạt hình ảnh và tình hình của đất nước lúc bấy giờ.

Qua bài Ruồi Và Kên Kên chẳng hạn, chiến tranh và tệ nạn xã hội, buôn bán chủ nghĩa và buôn bán xác chết đã biến cả hai miền đất nước thành một thùng rác và một nghĩa địa. Tôi nghĩ không có lời tố cáo nào mạnh mẽ hơn:

Chỉ một kẻ cướp khắp xóm cùng làng lo sợ bối rối

Một người lừa dối sẽ khiến mọi người e ngại sớm tối

Vậy mà một nước có đến hàng ngàn nhân vật ăn cướp

Lường gạt tình nghĩa bán chức hại người buôn từng xác chết

……..

Một người bợ đỡ đã thấy đời mình ê chề quá lắm

Một đời đầy tớ thấm thía nhọc nhằn trăm ngàn cay đắng

Vậy mà cả nước có đến hằng ngàn tên hề nịnh hót

Nhục hình chồng chất đã mấy chục đời theo người liếm gót

……

Một chủ tịch đó cũng khiến mệt vì thi hành chính sách

Và một tổng thống cũng khiến mọi người trông chờ đỏ mắt

Lạ lung một xứ có đến chục người lãnh đạo đất nước

Người Nhật, người Mỹ, Pháp, Đức, Đại Hàn, Nga, Tầu, Tiệp Khắc

…….

Chỉ cần một nước ngấp nghé là mình vất vả và nguy khó

Chỉ cần một nước cố vấn là mình khốn khổ trăm thứ

Vậy mà mình có đến những hằng chục nước bạn nâng đỡ

Hàng ngàn lời hứa cứu giúp hòa bình hưng thịnh kinh tế

…..

Một trận loạn đả cũng khiến mọi người trong ngoài lo lắng

Một ngày nổ súng đã khiến người sợ đến lòi mắt trắng

Vậy mà một nước có đến triệu người ném vào cuộc chiến

Từng ngày từng bữa sắp hết cuộc đời chưa hề ngưng bắn

Ta hãy nghe lời điệp khúc của bài này, để hiểu rõ vì sao mà Trịnh công Sơn phẫn nộ gào thét theo Quang bất kể lời ca trúng trật trước các ông tai to mặt lớn ngồi ở dưới.  Họ hát bằng tấm lòng yêu nước nồng nàn bất chấp mọi hiểm nguy.  Tôi nghĩ từ hôm đó giữa hai người nhạc sĩ trẻ đã nẩy ra mối thông cảm nhau vì họ cùng có tấm lòng nhiệt thành và phẫn nộ trước vận nước tả tơi.

Đó anh, xem đây quê hương tôi một thùng rác lớn

Đó anh, xem đây quê hương tôi một thùng rác lớn

Đó anh, nơi đây đang vây quanh một đàn ruồi xanh

Đàn ruồi xanh, ruồi xanh, ruồi xanh

….

Đó anh, xem đây quê hương tôi một vùng xác chết

Đó anh, xem đây quê hương tôi một vùng xác chết

Đó anh, nơi đây đang vây quanh một bầy kên kên

Bầy kên kên, kên kên, kên kên

Tôi nghe hắn hát như một lời tâm sự, hắn trình bày về thảm trạng đất nước gần như tới tàn cuộc.  Nếu không nói ra được, nhắc nhau được thì những điều cao đẹp nhất cho một dân tộc coi như trôi đi luôn vì cái xấu và kẻ xấu đang thắng thế. Hắn là một tiên tri cho vận mệnh Việt Nam ?  Hơn thế nữa, chúng ta sẽ thấy lời tiên tri rõ ràng hơn nữa trong bài Im Lặng Là Đồng Lõa. 

Bài hát này bắt đầu bằng sự sánh kể từ khi Do Thái lập quốc thì Việt Nam bắt đầu cho cuộc nội chiến để sau đó lôi kéo khắp nơi nhẩy vào dầy xéo :

Khi Chúa cho con hoang trở về, nhìn thấy quê hương vui tràn trề là Việt Nam , chịu ân oán cho cuộc tranh đua

Bao nước vây chung quanh đòi nợ, bị đóng đinh trên cây thập tự, một dân tộc trả bằng máu hai chục năm qua

….

Khi bỗng dưng giam trong ngục tù, Rồi bỗng dưng mang thân tội đồ, Phải gào lên, người còn trái tim cùng âu lo, Khi bỗng dưng lao đao đọa đầy, Nợ của ai đem ta trả hoài, Người dân mình bị dẫm nát như loài giun thôi

…

Khi bỗng dưng xô ta vào trận, Rồi bỗng dưng ăn bom chịu đạn, Để lầm than, cùng nỗi chết như rượu lên men, Khi chúng ta tim không hận thù, Rồi bỗng dưng chia đôi mịt mù, Cuộc tương tàn, được trút xuống đốt sạch quê hương

…

Khi chúng ta quay lưng im hơi, Khi chúng ta không buông thành lời, Bọn mưu toan, bọn gian ác quái vật lên ngôi, Khi chúng ta yên thân phận mình, Khi chúng ta không ai thật tình, Là kéo dài một cuộc sống trăm phần điêu linh.

Rồi Quang đã kêu gọi mọi người hãy đứng lên, hãy nói lên, hãy gào lên, hãy đòi hỏi, hãy tranh đấu.  Bởi vì không làm như vậy thì trái với lương tâm, lịch sử sẽ không tha thứ, là đồng lõa với bọn sát nhân, là kéo dài cuộc sống điêu linh.  Trên Quang trình bầy lý do tại sao phải lên tiếng.  Phần điệp khúc là lời mời, lời kêu gọi vừa tha thiết và khẩn thiết : Hãy lên tiếng tức là hãy đấu tranh để đòi lại cho chúng ta những cái gì đã mất vào tay của bọn kẻ cướp.

….

Giờ lên tiếng nói cho cùng, vì lương tâm chúng ta chưa mòn, vì vẫn lo tương lai nguy nàn, bọn đầu cơ càng thêm lớn.  Cuộc phiêu lưu đã bao ưu sầu, và đắng cay thương đau đã nhiều, tội không làm đền một kiếp chưa vừa hay sao

…

Nào lên tiếng, nói cho cùng, Lặng im lâu sẽ nuôi gian hùng, Để chúng leo lên trên thân mình, Rồi tràn lan, cười vui sướng, Gọi lương tâm khắp nơi thức dậy, Nhìn chúng ta tan hoang rã rời, Lịch sử nào mà tha thứ cho ngày hôm nay

…

Phải lên tiếng, tiếng oán hờn, Đòi cho ta những cơn gió hiền, Một thoáng ru trong đêm thanh bình, Đòi chồng con, được yên sống, Lừa ta trong chiến tranh thiên thần, Người chết đi hai bên thua trận, Sự im lặng là đồng lõa với bọn sát nhân.

…

Nào lên tiếng, nói cho cùng, Bị đi theo những tên điên khùng, Đời sống đu trên giây hãi hùng, Bị hàm oan và tai tiếng, Bọn tham lam đã buôn nhân loài, Và sẽ che cho đêm thêm dài, Sự im lặng là đồng lõa với họ, ai ơi.

Tôi không thấy, không nghe một lời buộc tội nào đanh thép, thẳng thắn, hùng hồn và mạnh mẽ và một lời kêu gọi nào tha thiết và cam đảm hơn.  Ngay những nhạc sĩ như Trịnh công Sơn, Phạm Duy, Tôn thất Lập, Miên đức Thắng… cũng không thể nói được một phần. Nhà nước Cộng Sản hiện nay cũng không dám nhắc đến những bài hát này.  Như Quang nói : “….Và kỳ lạ ở chỗ, đến bây giờ nếu chúng ta có hát ra, nó cũng như mới viết đâu đó.”

(còn tiếp)