Thơ Văn: Lịch Sử Hoàng Thái Hậu Từ Dụ và vua T

Nhân dẹp xong âm mưu lật đổ của Hồng Bảo (1), vua Tự Đức mở tiệc ăn mừng. Khi đang đãi yến các quan, nhà vua để răng cắn phải lưỡi.

Vua bèn lấy sự việc này bảo các quan làm thơ để mua vui. Các quan đều làm thơ dâng lên vua, có bài của Nguyễn Đăng Hành (có người cho là Nguyễn Hàm Ninh) là hay hơn cả. Bài thơ như sau:

Ngã sinh chi sơ, nhữ vị sinh,
Nhữ sinh chi hậu, ngã vi huynh,
Kim triêu hạnh hưởng cao lương vị,
Hà nhẫn độc thương cốt nhục tình.

Dịch là:

Tớ sinh, ngươi chửa ra đời,
Ngươi sinh sau tớ, tớ thời làm anh,
Hôm nay ăn uống ngon lành,
Mối tình cốt nhục, sao đành hại nhau?

hoặc:

Ta ra đời trước, chú chưa sinh;
Chú phận làm em, ta làm anh.
Ngọt bùi chẳng nghĩ cùng chung hưởng;
Cốt nhục mà sao nỡ đứt tình.

Rõ ràng đây là bài thơ nói về việc răng cắn phải lưỡi. Lưỡi có trước khi mọc răng, vậy thì lưỡi là anh, mà răng là em. Thế mà khi được miếng ăn ngon đáng lẽ cùng nhau hưởng thụ thì răng lại nỡ lòng cắn lưỡi để tranh ăn lấy một mình! Nhưng bài thơ lại ngụ ý chê trách nhà vua nỡ giết anh là Hồng Bảo để độc hưởng phú quý.

Vua Tự Đức xem xong biết là ám chỉ việc riêng của mình, tức giận lắm, nhưng cũng phải phục là tài nhưng cũng sai đem tác giả ra cửa Ngọ Môn phạt mỗi câu thơ 1 roi về tội châm biếm phạm thượng và sau đó thưởng mỗi câu thơ 1 lạng vàng để tỏ lòng quý trọng văn tài.

____________________________________________

(1) Hồng Bảo là trưởng nam của vua Thiệu Trị và là anh khác mẹ của Tự Đức; lẽ ra Hồng Bảo được nối ngôi, nhưng vì Thiệu Trị không ưa nên bị truất và đưa Tự Đức lên nối ngôi. Khi Tự Đức làm vua, Hồng Bảo âm mưu lật đổ; việc bại lộ, Hồng Bảo phải tự tử.