Đức Hạnh của Bà Thái Hậu TỪ DŨ

Tại Sàigòn, ai cũng biết nhà bảo sinh lớn nhất: Nhà Bảo Sinh TỪ DŨ - lấy tên của một bậc mẫu nghi đáng kính của Việt Nam.

Bà sinh ra cách đây hơn một trăm năm mươi năm, tại tỉnh Gia Định, huyện Tân Hòa, giồng Sơn Quy nay là Gò Công; cha là quan Thượng Thư Bộ Lễ Phạm Đăng Hưng. Lúc còn nhỏ tại gia đình, bà tỏ ra thông minh ham đọc kinh sử. Năm 14 tuổi, bà được tuyển vào cung, hầu hạ vua Thiệu Trị, rồi sinh ra vua Tự Đức. Bà dạy con (vua Tự Đức) rất kỹ lưỡng, soạn ra pho sách „từ huấn lục“ để dạy vua về đạo đức, cách cai trị dân. Vua Tự Đức rất có hiếu, hằng đêm chầu chục bên mẹ, đọc kinh sử cho mẹ nghe đến quá khuya, gặp việc khó giải quyết, vua Tự Đức thường hỏi ý kiến của bà Từ Dũ. Năm đó, triều đình cử hai vị quan đến khu rừng nọ để khai phá đất hoang, hai vị quan ấy trốn tránh nhiệm vụ, trở về tâu rằng: - Vùng rừng rậm nọ khí hậu ẩm thấp, gây bệnh hoạn, khó bề trồng trọt. Nghe qua bà Từ Dũ vừa buồn, vừa giận, bèn ban xuống lời dụ, nhắc nhở ai nấy nên khai thác đất hoang:

   Tân hóa đạo, chỗ đất rừng rộng lớn

   Siêng mở mang thời địa lợi biết bao

   Đạo tôi con đi chọn lựa nơi nào

   Không đành ở lại đổ cho lam chướng

   Ban đầu ít, dần về sau thịnh vượng

   Ráng cần lao mới để tiếng sông non

   Nếu đất hoang, đành đoạn để cho hoang

   Giúp ổ giặc ở hang nơi tàng tỵ

   Việc đời thảy tiên nan mà hậu dị

   Nỡ cam tâm húy kỵ biết nài sao.

   Nhờ đó, các vị quan ăn năn, cố gắng khai khẩn thêm đất mới, đem dân đến lập nghiệp. Đối với bọn cung nhân quá đông đảo trong hoàng thành, bà Từ Dũ luôn luôn khuyên họ đừng ở không, mất thời giờ vô ích, bà dạy họ lúc rảnh rang phải nuôi tằm, ươm tơ. Dè đâu, bọn cung nhân nọ ỷ thế, mua lá dâu của dân chúng mà không chịu trả tiền. Bà Từ Dũ hay tin ấy bèn quát mắng:

   - Sao bọn ngươi lộng quyền như vậy, chẳng qua là ta muốn giúp các ngươi học chuyện nữ công. Từ rày về sau, ta đình bãi việc nuôi tằm.

   Mặt khác, Đức Bà ra lệnh cho quan hầu phải đi điều tra kỹ lưỡng từng nhà, trả lại số tiền mua lá dâu mà trước kia bọn cung nhân đã ỷ thế mua chịu.

   Trong việc cư xử hàng ngày, bà luôn luôn tránh việc sát sinh hại vật. Ở cung Gia Thọ, nơi mé hiên phía đông, trên thềm có một ổ kiến khá đông. Quân hầu dùng chổi mà quét kiến, nhưng chập sau kiến ở dưới hang lại bò lên, quân hầu bảo nhau:

   - Ta nấu nước sôi mà xối vào. Lũ kiến sẽ chết tức khắc hết cả ổ.

   Bà Từ Dũ can gián:

   - Các ngươi hãy dừng tay.

   Rồi bà nói thầm, như khuyên nhủ lũ kiến:

   - Chúng bây kéo đi nơi khác mà ở, kẻo quân hầu xối nước ngay ổ bây giờ. Chập sau lũ kiến kéo đi sạch.

   Đức vua Tự Đức thường đi ngự ở sông Lợi Nông bắn chim để giải buồn. Hôm ấy, vua Tự Đức đi vắng, dặn nữ hầu ở nhà tâu cho bà Từ Dũ biết. Nhưng viên nữ hầu quên tâu việc ấy, bà Từ Dũ suốt buổi nóng lòng chờ đợi con. Đến chiều hôm ấy, vua Tự Đức trở về, qua thăm mẹ. Bà Từ Dũ rơi nước mắt mắng rằng:

   - Có một mẹ một con vậy mà con đi xa không cho mẹ hay trước. Mẹ ở nhà mãi trông đợi. Vua Tự Đức bèn quỳ lạy, chịu tội:

   - Thưa mẹ, từ nay về sau, con không dám nữa.

   Nhân dịp ấy, bà Từ Dũ nhắc lại cho vua Tự Đức nghe: Đức Cao Hoàng Hậu (vợ vua Gia Long) luôn luôn can gián con cháu chẳng được bắn chim, lý do rất dễ hiểu, nếu chim trống chết, chim mái sẽ sống lẻ loi, nếu chim con chết, chim mẹ buồn. Nếu muốn tập bắn, các Hoàng Tử cứ lo tập bắn bia, tự hậu đừng sát hại sinh vật.

   Bà hưởng thọ 93 tuổi.