Người đẹp Sài Gòn xưa với trang phục thời đó ảnh : T.L

 Thứ nhất là "cô Ba xà bông" con thầy thông Chánh được nhiều người ngưỡng mộ. Thứ hai là cô Ba Trần Ngọc Trà được xem là bà hoàng của các buổi dạ vũ và từng làm "điên đảo" những tay chơi bạt mạng như công tử Bạc Liêu. Trời cho họ sức quyến rũ nhờ vào sắc đẹp của mình vào độ tuổi thanh xuân nhưng cũng mang đến cho họ những giờ phút cuối đời không may mắn như câu chuyện mà các bạn sẽ lần lượt nghe kể dưới đây.

Sở dĩ gọi "cô Ba xà bông" vì hình của người đẹp này được in nổi trên các sản phẩm nổi tiếng của Hãng xà bông Việt Nam do ông Trương Văn Bền lập ra. Các hình ấy xuất hiện cùng lúc với các mẫu xà bông hình vuông nhiều cỡ, nặng 250 gr, 500 gr hoặc chỉ 125 gr, về sau thêm loại lớn và dài nặng gần 1 kg đúc thành cây mua về cắt từng miếng nhỏ xài dần. Mỗi loại như thế đều có sự "hiện diện" của cô Ba, lưu hành đến các nơi đô hội dần dần đến tận các chợ miền xa ngoài Sài Gòn và lục tỉnh. Như thế cô Ba đã nghiễm nhiên trở thành "người mẫu" đầu tiên gắn liền với một thương hiệu Việt Nam mới ra đời đầu thế kỷ 20. Sự ra đời này cùng với hình ảnh cô Ba, theo một số nhà quan sát, đã nhấn mạnh sự có mặt của sản phẩm Việt và chấm dứt sự thao túng gần như độc quyền của Hãng xà bông Marseille của Pháp đối với người tiêu dùng Việt Nam lúc bấy giờ. 

Cô Ba là ai mà được ông Trương Văn Bền chọn làm biểu tượng bên hương thơm xà bông Việt? Điều này tác giả Sài Gòn năm xưa đề cập đến một cách rõ nét, rằng: "Trong giới huê khôi, nghe nhắc lại, trước kia, hồi Tây mới đến có cô Ba, con gái thầy thông Chánh là đẹp không ai bì, đẹp tự nhiên, không răng giả, không ngực keo su nhơn tạo, tóc dài chấm gót, bới ba vòng một ngọn, mướt mượt và thơm phức dầu dừa mới thắng, đẹp không vì son phấn giả tạo, đẹp đến nỗi Nhà nước in hình vào con tem Nhà Thơ Dây Thép (Bưu điện)".

Cạnh cô Ba, tác giả nhắc đến một số hoa khôi khác như Tư Nhị, Sáu Hương, Hai Thời... vốn là những người đẹp đã làm nghiêng ngả nhà cửa ruộng vườn của nhiều tay hiếu sắc. Theo đó, các cô mỗi chiều ngồi trên xe Delage để mui trần, có tài xế riêng, hoặc ngồi trên xe Hoa Kỳ mới cáu cạnh để lượn đi lượn lại quanh các đường phố chính của Sài Gòn từ chợ Bến Thành qua đường Bonard (đường Lê Lợi ngày nay) vòng qua trường Ch***eloup - Laubat (trường Lê Quý Đôn ngày nay), xuống khu Chợ Lớn, khoe sắc trên đường nhựa "để lên Thủ Đức ăn nem hoặc đến tắm suối Xuân Trường... Tối lại dưới bóng đèn, các cô như bướm tề tựu đủ mặt cạnh sòng bài sòng me, hoặc năm ba người gầy mâm hút có đờn ca giúp vui, báo hại các cậu con chủ điền muốn lên mặt với chị em đành phải trốn về bán lúa vay bạc Chà, cố cầm sự nghiệp ông bà để lại" mà chạy theo cho kịp nếp ăn chơi của các hoa khôi đương thời. 

Nhưng nếp sống ấy dường như không phù hợp với cô Ba xà bông. Có người bảo vì cô sinh ra trong một gia đình công chức nên không quen sống buông thả, người khác cho rằng bản tính của cô vốn vậy từ lâu. Gần đây, vào giữa năm ngoái (6.2006), trong bộ sách mới nhất quanh nội dung Hỏi đáp về Sài Gòn - TP ************ của nhiều tác giả do NXB Trẻ ấn hành, đã cho biết cô Ba là "người đã dám cầm súng bắn chết tên biện lý Jaboin, bị Tòa đại hình Mỹ Tho kết án ngày 19.6.1893 và bị xử tử ngày 18.1.1894 tại Trà Vinh". Người đẹp lừng lẫy Sài Gòn một thời, người mẫu đầu tiên của thương hiệu Việt nổi tiếng, đã có một kết cục cuối đời như thế? 

Hắc công tử

Không, Yvette Trà không chọn chiếc nào để đeo hết, mà cô đã "lạnh lùng" ném cả hai vào một cuộc chơi. Đó là trận bài bạc đỏ đen, cầm cố rồi bán tháo cả hai món quà kia, rốt cuộc trút sạch túi vào sòng bạc khét tiếng là "lò đốt tiền" của thầy Bảy Phương chỉ trong một đôi ngày sau đó. Cũng vậy, nhiều món quà có trị giá lớn do những tay chơi đa tình trong giới phong lưu Sài Gòn cũ tặng cho cô đã chóng "đến và đi" như đã kể. Mỗi lần đứng lên, phủi tay rời sòng bạc, cô Ba nói đại khái: tiền của như bụi đất - tình nghĩa mới thiên thu (chứ không phải thiên kim)! Vậy với cô, tình nghĩa khó quên nhất trong "tình sử" đời mình là ai? Đó là Toàn. Toàn, quê tận Phan Rang, sao lại có thể với tay hái lấy đóa hoa đẹp nhất Sài Gòn lúc ấy đang còn lăn lóc vô danh giữa đám "bụi hồng" trước khi nổi tiếng?

Để trả lời, hãy tạm lùi một chút, vào ngày bé Trà lên 9, ngoại mất, má đem Trà từ Cần Giuộc lên Sài Gòn, ở gần chợ Bến Thành trong một hẻm nhỏ đường D'Espagne (tức đường Lê Thánh Tôn ngày nay). Hằng ngày Trà bán chả giò kiếm chút tiền còm. Còn má Trà bán hàng rong trên chuyến xe lửa Sài Gòn đi Phan Thiết, người quen mặt thường gọi "bà Tám". Và "con bà Tám" (tức Trà) dần dà trở thành một thiếu nữ tuy không được học hành, không đủ tình thương che ấm, không có tiền bạc giắt lưng, nhưng có kho tàng vô giá do trời ban là nhan sắc và bắt đầu lộ những đường nét gợi cảm khi Trà bước đến tuổi 14. Ở tuổi này, cô như một đóa hoa hàm tiếu chưa kịp nở đã bị bướm ong trầm trồ, vây đón. Má Trà vội vã đem Trà gả cho một quan ba người Pháp tuổi đã trên 30 (lúc này Trà mới được đi học chút đỉnh). Rồi cuộc hôn nhân đầu đời ép uổng kia sớm tàn nhanh khi anh quan ba mãn hạn về lại Pháp ngay năm sau, không đoái hoài gì đến Trà nữa. Vậy là ở tuổi 15 Trà trải qua "một đời chồng", trở về ở với má, tiếp tục bán hàng rong cho đến ngày gặp Toàn.

Toàn là con trai cưng của một tỉ phú người Hoa, gốc ở Hải Nam. Ba Toàn đã có một đời vợ bên Trung Quốc, khi sang lập nghiệp trên đất Việt ông lấy thêm ba người vợ nữa, mỗi người có một cơ ngơi riêng không ai chịu "làm bé" ai. Một trong ba người ấy là má Toàn quê quán Quy Nhơn, chung sống với ba Toàn ở Phan Rang, chuyên nghề mua bán hải sản đắt tiền như yến sào, vi cá, bào ngư, với chi nhánh đặt tận Chợ Lớn nên Toàn ra vào thường xuyên.

Trong một chuyến đi Toàn tình cờ gặp Trà đang bươn bả ngoài phố đã ngẩn ngơ trước sắc đẹp của cô hoa khôi tương lai nên nhiều lần viết thơ tỏ tình nhờ người đưa tới. Nhận lá nào, Trà đều đưa má đọc, không giấu. Má Trà có lẽ dò hỏi biết gia thế của Toàn nên bà không ngăn cản và ngầm ý chấp thuận. Quá si mê Trà nên chỉ trong vòng đôi tuần sau cuộc gặp lần đầu, Toàn đã cùng ba má đem lễ vào Sài Gòn làm đám cưới với Trà. Trà lại sang ngang một lần nữa ở tuổi trăng rằm và theo chồng về Phan Rang ở. Chính những ngày tháng chung sống mặn nồng làm nảy nở trong Trà tình cảm "bền ghi như thiết thạch" với Toàn. Nhưng được hai năm, vốn con nhà giàu, được chiều chuộng nhất nhà, Toàn đi vào đường bồ bịch lăng nhăng, nay yêu người này mai thương người nọ làm Trà phát ghen. Can chồng mãi không được, Trà trốn đi, nhưng bị bắt về lại. Mẹ chồng của Trà người nhân hậu, đối xử tử tế, khuyên Trà không nên bỏ đi nữa. Trà cũng muốn thế, song nếp sống phong tình của Toàn vẫn không đổi nên cô viết thư cho má kể mọi chuyện.

Má Trà hồi âm gửi gia đình Toàn than nhớ con gái nên nhà chồng đồng ý để Trà về Sài Gòn thăm. Ra khỏi "chiếc lồng son" dè đâu Trà lại rơi vào cảnh cũ, lại bị má đánh đòn bằng củi gậy, dẫu đã "hai đời chồng" và đã lên 17. Trước tình cảnh đó, Trà muốn tìm về "mái nhà xưa" với Toàn. Cô lên tàu đến Phan Rang, nhưng bước lạc xuống ga Mường Mán, không tiền không bạc đành ghé ở tạm tại nhà một tài phú người Hoa đang trông coi chi nhánh của hãng buôn bên chồng. Hay tin, Toàn vào kiếm, mừng rỡ gặp mặt Trà, đưa Trà đi ăn tiệm và ra chợ mua một lượt 10 cây lãnh đen để Trà tha hồ may đồ mặc. Cử chỉ âu yếm và săn sóc của Toàn như muốn chuộc lỗi với người vợ trẻ. Rồi vợ chồng dắt nhau vô lại Sài Gòn xin má Trà bỏ qua chuyện lùng nhùng giữa họ, nhưng má Trà sẵn mối oán giận "hạng đàn ông đoản hậu" nên gạt phăng, dọa là:

- Nếu mày quay lại với thằng Toàn tao sẽ giết mày!

Thất vọng, Toàn để lại cho Trà đôi bông tai nhận hột xoàn rồi buồn bã quay về Phan Rang một mình. Sau này, khi kể cho một vị có tiếng trong làng văn Sài Gòn nghe, cô Ba Trà đã tự bạch: "Tôi gặp không biết bao nhiêu (người đàn ông) mà đếm, nhưng anh Toàn, tôi còn nhớ mãi không quên" - vì với Trà, đó là mối tình đầu đúng nghĩa. Và vị học giả nghe lời tự bạch kia chính là cụ Vương Hồng Sển -  người tự nhận mình đã say mê cô hoa khôi Trần Ngọc Trà từ lúc còn học trường Ch***eloup Laubat (nay là trường Lê Quý Đôn) ra sao?

Trang phục áo dài của các người đẹp đầu thế kỷ 20 (trong ảnh là bà Nguyễn An Ninh, chụp năm 1925)

Cụ Vương Hồng Sển cho biết ông Diên Hương học trường thuốc Hà Nội, trở thành một trong những người Việt Nam đầu tiên "vào ngạch bác sĩ ngang hàng với (bác sĩ) Pháp". Dầu hành nghề trong ngành y nhưng tâm hồn ông rộng mở sang lĩnh vực thi ca, thích làm thơ và có mối tình nghệ sĩ rất dịu dàng với Trà một thuở...

Hai bên gặp nhau lúc cô Trà bước sang tuổi 18 và còn đang chua xót vì cuộc tình tan vỡ với Toàn. Để Trà vui, ông cho tài xế lái xe riêng của mình chiều chiều đón Trà đánh một vòng qua phố. Và  Trà, với sắc đẹp rạng rỡ "đi giữa hoàng hôn" ấy, ngày này qua ngày khác, đã thu hút hàng trăm, hàng nghìn ánh mắt nhìn theo và không khỏi khơi dậy ngọn lửa khao khát trăng hoa nơi những tay giàu có, trẻ trung hơn. Không thiếu người theo đuổi và lôi cuốn Trà khỏi tầm tay của ông bác sĩ đa tình lớn hơn Trà mười mấy tuổi. Biết vậy song ông vẫn một mực tin yêu đem Trà về ở đường Richaud sát trung tâm đô hội. Lại còn gửi gắm Trà cho "dì Tư Ăng-lê" coi sóc.

Đến chỗ này thì ông có sai lầm vì đã giao cô hoa khôi vào cửa ăn chơi của dì ấy. Nguyên dì Tư là người sành điệu, lão luyện, quen biết rộng rãi trong giới phong lưu ở Sài Gòn và cả những ông hội đồng hiếu sắc, những tay ăn chơi vượt rào từ lục tỉnh lên. Để đón họ, dì đứng ra mở sòng bạc tại nhà mình - chính ở đây Trà đã lây và ngày càng lậm sâu hơn "vào vòng đổ bác". Cũng từ địa chỉ này, công tử Georges Phước và công tử Bạc Liêu tìm tới tán tỉnh Trà. Ngoài lần đi chơi riêng với Georges Phước vào khách sạn Bangalow dưới Cần Thơ như kể ở kỳ trước, có lúc vui vẻ Trà còn đi chung với hai công tử xuống đó một lượt, không phải để "ăn nằm tay ba" mà để kiếm sòng bạc mới đánh chơi cho... lạ. Nào ngờ, khi vào khách sạn xong, thay vì dẫn Trà thăm các sòng "trên bến Ninh Kiều", hai công tử lại thỏa thuận mở canh bạc tay ba tại chỗ. Chia bài xong, cả hai giả vờ thua để tranh nhau chung tiền cho Trà. Hắc công tử chung 1 đồng thì Bạch công tử chung 2 đồng. Bạch công tử chung 5 đồng thì Hắc công tử chung 10 đồng! Mỗi lần như vậy chỉ để mong được thấy Trà cười... Chưa có canh bạc nào lạ đời đến thế! Đánh bạc ai cũng muốn thắng nhưng ở đây hai công tử người nào cũng tranh nhau... thua.

Tan sòng, số tiền Trà ôm về Sài Gòn quá đỗi lớn. Song cô cũng không giữ cho ấm tay, cứ vung ra tiêu xài, cho người này giúp người khác, hoặc mua thứ này, sắm thứ kia, chất đầy đồ đạc mới toanh trong nhà khiến ông Diên Hương cũng ngạc nhiên và... nghi ngờ. Ở đoạn này, khi kể cụ Vương Hồng Sển nghe, cô Ba Trà bộc lộ tình cảm trân trọng và cám ơn đối với ông Diên Hương trước thái độ điềm tĩnh đằm thắm của ông. Thoạt đầu ông hỏi Trà đi đâu cả ba tuần qua không thấy mặt ở nhà dì Tư? Trà làm thinh không trả lời. Ông lại nhắc: "Em đi đâu? Ở đâu?". Trà đáp gọn lỏn: "Không đi đâu hết". Lại hỏi: "Bộ em ngủ ngoài trời hay sao?".

Hỏi đi hỏi lại cô Trà cứ lấp lửng là mình ngủ ở nhà người bồi của dì Tư để trốn chủ nợ đang truy đòi 3.000 đồng do cô đánh bạc thua phải vay. Ông nói: "Em trốn chủ nợ rồi trốn anh nữa sao em? Hay là em có mèo? Em lỡ thương ai cứ nói thiệt cho anh biết đi". Cô đáp "tôi có đi chơi với họ mà không thương ai hết!". Lạ hông? Bấy giờ có tiếng xe dừng ngoài cửa, ông giả đò nói lớn: "Xe của cậu Tư Georges Phước đến!". Nghe thế, Trà bật dậy chạy đến cửa dòm ra. Như thói thường chắc ông Diên Hương phải nổi ghen, hoặc tỏ thái độ lập tức. Nhưng đằng  này ông vẫn ôn tồn bảo Trà ngồi xuống: "Không sao đâu em. Hai ngày nữa anh sẽ đem tiền đến để em trả nợ". Đã không gắt gỏng, lại còn dịu dàng thông cảm với trái tim từng trải những giờ phút cô độc và đau buồn từ thuở thiếu thời, cũng như những cuộc hôn nhân bẽ bàng của Trà khi mới lớn. Ông im lặng ra về, hai ngày sau cho người đem tiền đến đủ 3.000 đồng để Trà trả nợ. Món tiền này theo thời giá lúc bấy giờ ước chừng bốn mươi mấy, năm mươi cây vàng. Ông bỏ qua tất cả, không hậm hực, trách móc gì, cho đến dịp chở Trà ra Vũng Tàu tắm biển. Ngồi trên bờ, nhìn quanh, bỗng Trà bật khóc. Ông hỏi vì sao. Cô đáp vì nhớ nhà. Ông lại hỏi nhà ai? Ở đâu? 

Đoạn đối thoại tiếp đó do cụ Vương ghi lại theo lời kể của cô Ba, là: "Thú thật với anh, tôi nhớ chồng tôi lắm! - Chồng nào nữa? - Dạ thưa, người chồng ở Phan Rang! Tại sao em ra đây với anh, em lại nhớ chồng Phan Rang? - Tại vì ra đây thấy núi thấy biển tôi bỗng nhớ anh Toàn ở xứ Phan Rang. Xứ ấy cũng có biển có núi như vầy". Tới nước này, ông Diên Hương biết đã  đến lúc mình cần phải chia tay với người tình đa cảm này. Ông lặng lẽ rút lui không trách một lời.

Hoa khôi Bùi Thị Nga

Một khi được nhập vào Nguyệt tiên cung, khách qua khỏi cửa sẽ có chuông reo báo hiệu cho người đảm trách phía trong bước ra mời vào phòng để chậm rãi nhấp một chén trà sâm chờ đợi. Hơi sâm vừa lan ấm, khách sẽ được mời qua phòng kế tiếp để ăn chén yến nấu với đường phèn. Hoặc đôi khi tẩm bổ bằng món bồ câu mới ra ràng chưng cách thủy với yến. Lát sau, một mỹ nữ người Hoa mời khách sang phòng tắm nước nóng, lau người sạch sẽ và thay bộ đồ ngủ nhẹ mỏng như các chỗ tắm hơi ngày nay. Ăn xong, tắm xong, khách có thể gặp gỡ Yvette Trà hay không là tùy duyên.

Ở Nguyệt tiên cung còn có phòng đánh bạc, chơi các thứ bài ăn thua lớn và con bạc thường không thiếu những người có máu mặt trên thương trường, cũng không loại trừ những công chức người Việt lẫn người Pháp giấu tên, cần bảo mật, nên những nơi ra vào đều đặt tín hiệu báo động để tránh bị bố ráp, lục xét bất ngờ. Nguyệt tiên cung được Yvette Trà mở sau những kinh nghiệm từng trải ở Đông Pháp lữ quán với dì Tư. Số là khi Đông Pháp lữ quán vắng khách, ế ẩm, Yvette Trà đang băn khoăn chưa biết xoay xở cách nào, thì bỗng gặp "quới nhơn" là ông triệu phú họ Lương người Hoa ở Chợ Lớn. Ông Lương muốn lấy Yvette Trà làm vợ nên sẵn sàng tung tiền, bỏ vốn cho Trà dẹp hẳn lữ quán, về xây động Nguyệt trên.

Những chi tiết về Nguyệt tiên cung được nhà báo Trần Tấn Quốc thuật trên tờ Tiếng Dội cách đây hơn nửa thế kỷ trong loạt bài về cô Ba Trà dài 70 kỳ vào giữa năm 1952. Ở đây, chỉ nhắc lại vài nét chính. Ông Quốc là người đầu tiên được cô Ba Trà đồng ý kể lại những bước thăng trầm của đời mình để đăng báo. Sau đó không lâu, Yvette Trà lại kể thêm cho người thứ hai là cụ Vương Hồng Sển nghe như đã đề cập ở các kỳ trước. Tới lượt cụ Vương cũng đã viết một thiên bút ký nhưng cất giữ hơn 35 năm sau mới đưa in vào tập Sài Gòn tả-pín-lù. Dưới đây là đoạn cụ Vương ghi lời của Yvette Trà nói về quãng đời chìm nổi của mình sau ngày Nguyệt tiên cung tạm đóng cửa cũng như nhân câu hỏi của cụ Vương về bùa yêu thuốc dấu trong làng chơi:

"Tôi tưởng anh là nhà văn, nhà khảo cổ phải khác hơn người thường, té ra anh còn mê tín và dị đoan quá chừng chừng! Có mặt ông kỹ sư Bảng đây, tôi nói cho hai người biết, nếu tôi muốn bỏ bùa mê cho anh Sển này, anh nhớ nhé, tôi chỉ cần đem hết can tràng ra mà đối đãi với anh, rồi tự nhiên lần lần anh cảm và bị tôi chinh phục ngay, chớ ngải với nghệ là cái quái gì, anh khéo hỏi! Mà nè, đừng nói lôi thôi lạc đề, ngải hay nghệ là như vầy. Người ta nói với tôi có ba thứ ngải. Thứ nhứt là ngải Thượng, ở trên cao nguyên, nuôi bằng gà sống, thả gà vô bụi ngải, một thời gian sau xem lại gà chỉ còn bộ xương khô, nhưng chỉ dùng để hại cho người chết, tôi ghê quá, không dám xài.

Thứ nhì là ngải núi Tà Lơn và vùng Xà Tón, nhưng chưa linh chưa hiệu nghiệm cho lắm, vì các thầy ở Bảy Núi và trên Nam Vang, tài nghệ chưa tinh thông. Thứ ba loại ngải hiệu nghiệm nhứt là ngải bên Xiêm do các thầy cao tay ấn luyện, người chuộc ngải phải nằm bảy ngày bảy đêm trần truồng cho thầy ướp phép, và người ấy phải một lòng tin tưởng và cữ kiêng nhiều bề: cữ ăn rau nặng mùi sẽ bán phai ngải, nhứt là củ tỏi và hành lá, cấm không đi dưới dây phơi quần áo vì uế khí sẽ làm cho ngải bay mất, tránh chun lòn dưới thang gác dưới lầu mà từng trên có đặt cầu tiêu, cầu tắm nhiều uế trược, phải giữ kín không nên cho nhiều người thấy, nhứt là phải giữ tinh khiết, chỗ nào dơ dáy phải tránh né, v.v...

Tôi (Ba Trà) lúc ấy manh giáp chẳng còn, anh mái chính ở mãi Chợ Lớn không ra thăm, nợ vây phủ tứ tung, Nguyệt tiên cung vắng khách, vắng hơn chùa bà Đanh, Chà sét ty than hết tiền không cho tôi vay nữa, các công tử lặn mất như sao trên trời đêm ba mươi qua mồng một, nằm gát tay lên trán, tôi bỗng nhớ lại cứu tinh là chị Hai tóc đỏ. Chỉ năm xưa khoe tài ngải bao nhiêu, nay tôi nhớ mà thương chỉ bấy nhiêu, nhưng nghe đâu chỉ có chồng bên Xiêm thì tôi phải qua bên ấy (để trốn nợ và để) níu lưng chỉ mà cầu cứu... Nhưng rủi cho tôi là lúc ấy quân sư sắp đặt cuộc viễn du của tôi dở tệ (...), bao nhiêu việc làm nghe trôi chảy, mà trong việc sắp đặt cho tôi qua Xiêm lại quên không biết xin trước giấy thông hành (nên bị người Xiêm làm khó dễ và bắt giữ). Xe vừa bị lính Xiêm giải giao lãnh sự Pháp ở Bangkok, thì bỗng nhiên có cứu tinh xuất hiện.

Hoa khôi Nguyễn Thị Tú

Đó là một thanh niên Bắc Việt độ tuổi ngoài ba mươi, nhưng lịch duyệt bặt thiệp và đa tình ra phết: là Đỗ H. - Trà gặp H. như buồn ngủ gặp chiếu manh, H. niệm tình người đồng hương, H. niềm nở tử tế chẳng những giúp tôi khỏi bị giải về bản xứ vì xuất ngoại không giấy tờ, H. sẵn biết cô Hai tóc đỏ mà H. có quen trước, thiệt là một buổi "tha hương ngộ cố tri" đáng đích! Nói chí tình, cô Hai tóc đỏ đối xử với tôi thật là ngọt. Trong buổi đầu đất lạ quê người, cô đã giúp tôi gặp vị sư tổ hay nhứt của châu thành Bangkok (...) Ông đầu phòng tòa lãnh sự Pháp - ông Đỗ H. tuy mới quen, chưa có chi gọi là "biết nhau", nhưng ông đối xử với tôi còn hơn bạn tri kỷ lâu ngày xa vắng, bổn thân ông gỡ rối, tôi đã khỏi bị phạt vạ và khi tôi ngỏ ý muốn trở về Sài Gòn, chính bổn thân ông lấy xe nhà tự lái đưa tôi từ kinh đô Xiêm Bangkok đến tận ranh giới Miên Xiêm, tôi đáp xe lửa, xe thổi còi tách bến, ông mới quày trở về Xiêm la quốc. Biết thuở nào trả xong món nợ này cho phỉ?".

Về Việt Nam, để tránh những chủ nợ mới sau ngày Nguyệt tiên cung ế khách, cô Trà đến khách sạn Hôtel des Nations thuê phòng lánh mặt. Những giờ phút của một hoa khôi trốn nợ cũng hồi hộp không khác người thường. Cũng sợ người ra vào khách sạn, sợ bị dòm ngó, phát hiện, hễ cơm nước xong lúc nào là rút về phòng nằm giấu kỹ tông tích của mình. Chợt trưa nọ, chưa rõ vì sao biết có Trà ở khách sạn, một người lạ bảnh bao tới hỏi thăm Trà, rồi trao tặng Trà một bao thư bên trong có 1.000 đồng mới keng láng coóng: "1.000 đồng thuở ấy dùng làm lễ ra mắt (là lớn lắm), trong lúc một đốc phủ sứ gần ngày về hưu chỉ mới lãnh được 250 đồng mỗi tháng, tức 3.000 đồng mỗi năm, vậy hai anh Sển và Bảng nghĩ xem 1.000 đồng to tát đến bực nào". Kèm theo bao thư đựng tiền là một danh thiếp đề tên Lâm Kỳ Xuyên. Vậy Lâm Kỳ Xuyên là ai? (Còn nữa)

Hồng Hạc

Thiếu nữ Sài Gòn trên bưu ảnh đề ngày 16.8.1906 do G.Wirth chụp (gửi từ Việt Nam về Versailles - Pháp) - Tư liệu do nhà sưu tập Trần Đức Lộc cung cấp

Anh chàng này cũng thuộc loại si tình coi tiền như lá úa. Lúc đầu anh tự giới thiệu mình qua danh thiếp ghi nơi làm việc là chi nhánh Ngân hàng Đông Dương ở Cần Thơ. Sau biết thêm, anh là con trai của một tỉ phú chủ hãng rượu lớn đặt cơ sở sản xuất chính tại Châu Đốc. Thế là, một lần nữa, sắc đẹp của Trà có ma lực vô hình lôi cuốn thêm một "trái tim tỉ phú". Về sau chả hiểu giữa hai người đậm đà thắm thiết ra sao, chứ thời gian đầu, Lâm tự nguyện làm người tình không chăn gối để phụng hiến cho Trà những món tiền kếch xù ngay khi chưa cầm được bàn tay hoặc nói một lời âu yếm, vợ chồng. Nhờ đó, cô hoa khôi đương hồi xuống dốc đã có đủ sức trang trải nợ cũ, vực dậy Nguyệt tiên cung đang cơn hấp hối và đường đường quay lại những sòng bài hạng nhứt Sài Gòn. Có bữa, cô đánh thua to ở chiếu bạc mở trong nhà của chủ tiệm vàng Năm Hy trên đường Bonard (nay là đường Lê Lợi), cô không trực tiếp mà sai em út gọi điện thoại đến ngân hàng Cần Thơ cho Lâm Kỳ Xuyên để Lâm chi gấp... 5.000 đồng (tức hơn 80 cây vàng lúc ấy). Cô điện thì điện, thử coi Lâm hào phóng đến mức nào, chứ món tiền to tát ấy buộc gửi qua khỏi cửa trong chớp mắt nghĩ cũng khó cho Lâm chứ? Nhưng không, "mệnh lệnh của người mình yêu" có sức mạnh vượt xa hàng trăm cây số dễ dàng và lập tức chỉ vài tiếng đồng hồ sau người của Lâm từ Cần Thơ đánh xe lên Sài Gòn đã có mặt và tìm đến tiệm vàng Năm Hy theo địa chỉ đã nhắn. Đó là một nhân viên có mang trên cổ áo mấy chữ BIC (tức viết tắt của Banque de L'Indo-Chine de Can Tho: Ngân hàng Đông Dương chi nhánh Cần Thơ) để lễ phép trao cô hoa khôi thua bạc đúng 5.000 đồng, gồm 50 tờ loại 100 đồng (cent piastres) mới cáu cạnh, chưa dính mồ hôi tay và chợ búa nên còn thơm thơm mùi trinh nguyên của giấy. Lâm cũng bỏ ra 20.000 đồng tức hơn 330 cây vàng để tu sửa Nguyệt tiên cung lộng lẫy hơn cho Trà kinh doanh. Cũng như những lần trước, tiền đều đều tuôn đầy túi Trà như triều cường, song cũng ra khỏi tầm tay cô nhanh hơn nước rút, để không lâu, cô lại lâm cảnh trắng tay lần nữa. Lần này hoa khôi phải đích thân lặn lội đến Cần Thơ tìm Lâm. Cô đi với một chị bạn người Pháp là Madame Pit, không trọ ở lữ quán Bungalow, nơi đã vui chơi với Hắc và Bạch công tử trước đây, mà chọn một phòng khang trang ở Hôtel de L'Ouest viết thư mời Lâm Kỳ Xuyên đến. Lâm đánh xe tới hỏi Trà xuống Cần Thơ khi nào không báo trước? Gấp việc chi? Cô không úp mở dài dòng, nói thẳng mình thua bạc, nợ to, xuống nhờ bàn tay của Lâm đưa ra giúp với. Lâm hỏi nợ lớn là bao nhiêu? Cần chừng nào tiền? Trà đưa ra con số cao như sóng thần:

- Bốn chục ngàn đồng.

Số tiền 40.000 đồng trị giá thời bấy giờ hơn 660 cây vàng, lớn vậy, song Lâm Kỳ Xuyên nhìn Trà đáp một tiếng gọn lỏn: "Được", rồi bảo chờ chút, Lâm về lấy. Chưa đầy một giờ sau, tài xế của Trà đến chỗ Lâm và quay lại mang theo một bao tiền, cũng giấy loại 100 đồng, bày lên bàn, đếm đủ chẵn chòi bốn mươi ngàn đồng. Vừa cất tiền xong, bỗng thấy Bạch công tử Georges Phước hay tin, đột ngột xuất hiện. Xa cách lâu ngày, Trà và Georges Phước sà vào lòng nhau, ôm nhau chưa kịp rời, thì Lâm Kỳ Xuyên thình lình quay lại, đẩy cửa bước vào trông thấy. Như người khác chắc phải nhăn mặt, tức tối, bẽ bàng, nhưng Lâm vẫn giữ bình thản, bắt tay Georges Phước và mời Trà cùng đi Rạch Giá với mình. Trà từ chối, bảo về Sài Gòn gấp để trả nợ không thì người ta xiết Nguyệt tiên cung, rồi ôm bó bạc quay lên Sài Gòn. Trà đi rồi, Lâm ngẫm nghĩ thế nào lại lên xe phóng theo đến Nguyệt tiên cung. Nhưng Trà có tiền liền lao vào sòng bạc mất dạng, khiến Lâm Kỳ Xuyên không kịp gặp, phải đợi suốt hai ngày ở "cung Nguyệt" vắng tanh. Tan sòng, Trà cũng không đến với Lâm, mà cùng vua cờ bạc Sáu Ngọ tức Paul Daron lên xe phóng ra phố. Và tình cờ, Lâm Kỳ Xuyên đã nhìn thấy hai người như "đôi chim liền cánh" tung tăng trước mắt. Lâm chua chát biết mình chỉ là người đứng bên lề "tình sử" của Trà, nên anh đã một mình quay về Cần Thơ biền biệt. Sau này  Yvette Trà sám hối và tự trách đã "quá tàn nhẫn" với anh Lâm dạo ấy. Còn Lâm, từ đó - mãi mãi xem Trà là "người em sầu mộng" của mình: em chỉ là em gái thôi...