Sáng ngày 06/12/2011, Vườn Quốc gia Bạch Mã trọng thể tổ chức đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhất và Kỷ niệm 20 năm ngày thành lập. Đến dự có các đồng chí lãnh đạo Tỉnh ủy, HĐND, UBND, UBMTTQVN tỉnh Thừa Thiên Huế đồng chí Hà Công Tuấn, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp; các đồng chí nguyên là lãnh đạo tỉnh, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn qua các thời kỳ.

Với mục tiêu bảo vệ sự nguyên vẹn và tăng diện tích che phủ của rừng nhằm đảm bảo các mục tiêu bảo tồn và phát triển bền vững vườn quốc gia, bảo vệ và phát triển các nguồn gen về động vật và thực vật rừng góp phần vào chiến lược quản lý hệ thống rừng đặc dụng Việt Nam, bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững; sử dụng hợp lý các giá trị đa dạng sinh học và các dịch vụ môi trường rừng; gắn kết các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội của địa phương thông qua phát triển du lịch sinh thái nhằm cải thiện đời sống của người dân địa phương; đầu tư xây dựng các cơ sở hạ tầng để hỗ trợ cho công tác quản lý bảo vệ rừng, bảo tồn thiên nhiên, phát triển du lịch sinh thái gắn với cảnh quan thiên nhiên của vườn quốc gia; thực hiện các nghiên cứu thực nghiệm khoa học nhằm phục vụ công tác bảo tồn thiên nhiên, đa dạng sinh học và phát triển bền vững tài nguyên của Vườn quốc gia. Nhiều năm qua, Vườn Quốc gia Bạch Mã được sự chỉ đạo trực tiếp của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng với sự phối hợp chặt chẽ của chính quyền địa phương các cấp đặc biệt sự nỗ lực không ngừng của cán bộ, tập thể, Vườn đã đạt được nhiều kết quả đáng kể trên các lĩnh vực về bảo vệ tài nguyên rừng, giáo dục nâng cao nhận thức bảo tồn cho cộng đồng và du khách tham quan tại Bạch Mã, phục hồi hệ sinh thái, cũng như trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học và chuyển giao ứng dụng, phát triển du lịch sinh thái, tăng cường cơ sở hạ tầng để góp phần quản lý tốt tài nguyên và nâng cao đời sống cho nhân dân địa phương trong vùng, đã góp phần quan trọng trong chương trình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Thừa Thiên Huế.

Thành quả đạt được của Vườn trong 20 năm qua đã được Đảng, Nhà nước và Chính phủ công nhận, tặng thưởng các giải thưởng cao quí đó là: Huân chương lao động hạng Ba (vào năm 2000), Huân chương Lao động hạng Hai (năm 2005), Bằng khen của Thủ tướng  Chính phủ giai đoạn 2006 - 2008, Cờ thi đua của Bộ NN&PTNT năm 2010, và đặc biệt lần này nhân dịp kỷ niệm 20 năm ngày thành lập Vườn Quốc gia Bạch Mã, đơn vị được vinh dự đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhất.

Phát biểu chúc mừng tại buổi lễ, Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Văn Cao biểu dương những kết quả đạt được của tập thể cán bộ, công nhân viên chức Vườn Quốc gia Bạch Mã. Đồng thời lưu ý cán bộ, công nhân, viên chức Vườn Quốc gia Bạch Mã phải phát huy hơn nữa những thành tích đã đạt được và tiếp tục có những giải pháp tích cực trong công tác bảo vệ và phát triển của Vườn; tăng cường các mối quan hệ chặt chẽ với chính quyền địa phương các cấp, với UBND các xã trong vùng đệm; tăng cường công tác tuyên truyền, vận động, giáo dục người dân nâng cao nhận thức bảo tồn, chấm dứt việc khai thác các sản phẩm rừng trái phép; tiếp tục tạo điều kiện cho người dân vùng đệm sớm ổn định đời sống, phát triển sản xuất thông qua việc giao đất, giao rừng cho dân quản lý; tăng cường nhiều hơn nữa vai trò của cộng động dân cư trong quản lý, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên quý giá; xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ cho công tác quản lý bảo tồn kết hợp phát triển du lịch sinh thái, phát triển cộng đồng góp phần cải thiện điều kiện cơ sở hạ tầng nông thôn và nâng cao chất lượng sống cho cộng đồng dân cư vùng đệm nhằm bảo đảm mục tiêu phát triển bền vững trong khu vực; tạo môi trường thu hút khách tham quan, du lịch, nghỉ dưỡng ở Bạch Mã.

www.thuathienhue.gov.vn

Bài học đầu đời mà người cha ấy dạy cho con trai là tình yêu với rừng, với cỏ cây và muôn loài chim thú. Tôi chưa từng gặp ai yêu và gắn bó với rừng như anh, lại càng ngạc nhiên đến sững sờ khi biết trước đây anh đã từng là… “lâm tặc”. Mấy chục năm nay, không chỉ “sám hối” việc làm tai hại đã qua, anh còn trở thành một trong những “cánh cửa vững chắc nhất” giữ bình yên cho những cánh rừng của Vườn Quốc gia Bạch Mã (Thừa Thiên – Huế).

• Người sám hối trước rừng già

Tôi hỏi anh Trương Cảm làm kiểm lâm từ bao giờ. “Từ lúc thôi không còn làm lâm tặc”- anh nói khẽ và ngọn nguồn câu chuyện được kể lại thật cảm động. Vào khoảng những năm 1980-1984, lúc đang học cấp một - hai, chú bé Trương Cảm thường vào rừng bẫy chim và săn bắt động vật hoang dã.

Một buổi chiều cuối tháng 9 năm 1985, đang lúc bán 2 con trĩ sao ở Nhà văn hóa Trung tâm Thừa Thiên - Huế thì có hai thanh niên vào trả giá rất cao. Cảm đồng ý mang chim ngồi trên xe mô tô theo các anh về nhà nhận tiền. Lúc đến, trước mắt là căn nhà to có nhiều người mặc áo xanh làm Cảm đâm nghi. Đến khi nhìn thấy hàng chữ “Chi cục Kiểm lâm…”, Cảm mới biết rõ mình đã bị bắt.

Tại đây, Cảm khai ra các hoạt động săn bắt động vật hoang dã trái phép và cách thức nuôi chúng sống khỏe cho đến lúc bán được… Chừng hơn một tháng sau, 3 xe ô tô con đậu trước cửa nhà Cảm, người mặc áo trắng có, áo xanh có, hăm hở đi vào. “Mạ ơi, họ bắt thật rồi…”- hoảng quá, Cảm chỉ nói được với mẹ một câu rồi co giò bỏ chạy.

Đêm đến, đói quá, Cảm lần về nhà và nhận được một mảnh giấy: “Em cố gắng hợp tác với đoàn nghiên cứu để tìm hiểu loài trĩ sao…”. “Mạ ơi, họ có lừa không mạ?”. Mẹ anh động viên: “Không can chi mô con, họ nói với mạ rồi…”- Tiếp đó một tuần lễ, Cảm theo đoàn WWF (Quỹ về bảo vệ thiên nhiên) đến khe Ao thuộc vùng rừng Nam Đông (huyện Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên - Huế) nhưng chỉ ngồi trong lán.

Ba ngày sau, đoàn trở lại, cho rằng Cảm buôn trĩ sao từ nơi khác đến. Cảm xin ba sợi dây dù, một mình vào rừng và anh đã bắt được trĩ sao. Lúc bấy giờ, họ sung sướng ôm Cảm nhảy dựng lên. Cuối năm 1985, đang lúc gặt lúa, có người lạ hỏi Cảm: “Em về ở với anh không?”. “Ở đâu?”. “Rừng cấm Bạch Mã. Anh cho em nuôi chim”.

Người lạ đó là ông Huỳnh Văn Kéo- Giám đốc Vườn quốc gia Bạch Mã bây giờ. Theo ông Kéo về vườn, năm đó Cảm mới chỉ 17 tuổi, nhỏ nhất cơ quan. Sống với kiểm lâm, nhưng cậu bé Cảm chỉ thích đi săn bắt chim. Mãi đến năm 1989, trong một lần chứng kiến cảnh khỉ mẹ mặt đỏ bị sập bẫy, máu me đầy mình, nước mắt giàn giụa nhưng vẫn ôm chặt con vào lòng cho bú, Cảm chạy một mạch về thưa với mẹ: “Mạ ơi đi tu làm gì nữa…!”.

Bà mẹ không hiểu, mãi cho đến khi Cảm mở trong cái bao tải ra mẹ con khỉ mặt đỏ mình bê bết máu. Về sau, không chỉ mẹ con khỉ mặt đỏ được cứu lành vết thương, thả lại cho rừng mà hàng trăm chim, thú khác cũng đã được Trương Cảm giành lại mạng sống từ tay những kẻ săn bắn.

• Gọi chim giữa đại ngàn

Dẫn tôi thăm Vườn quốc gia Bạch Mã, trước lúc “trổ tài” gọi chim trời, anh đã giới thiệu hàng trăm cây rừng và cỏ dại mà theo anh là các dược thảo quý: ngũ gia bì, nam trường sơn, thổ phục linh, thạch xương bồ, bướm bạch, bạch hoa thiết xà thân thảo… Mỗi cây chế ra được một loại thuốc, có công dụng riêng. Trương Cảm bấm ngón tay tính nhẩm, Bạch Mã có gần 600 loài thực vật, trong đó 338 loài dùng trong y dược…

Thác Đỗ Quyên, một trong những thắng cảnh được du khách tìm đến ở Vườn Bạch Mã.

Bất chợt có con chim bay ngang qua đầu, anh đưa đôi bàn tay lên miệng, lòng bàn tay bắt khum vào nhau, hai ngón trỏ căng đôi gò má, cất tiếng gọi chim. Con chim ngừng bay, quay đầu hót đáp trả. Một lát sau, đàn chim bay về đông đến vài chục con, quần tụ trên những tán cây, thi nhau hót.

Anh Cảm bảo đó là chim khướu, hót hay và siêng hót nhất trong các loài chim… Đây đó trên đỉnh núi cao, tiếng hót của một loài chim nào đó đột ngột xé toang không khí trầm buồn thâm u của rừng núi lúc chiều tối. “Đó là tiếng gọi bạn tình của chim cu rúc”.

Anh hót và con chim kia hót đáp lại nhưng không bay đến chỗ chúng tôi. “Nó chỉ hứng tình vào buổi sáng”- anh giải thích với tôi. Trước lúc lên Hải Vọng Đài để ngắm mây trời Bạch Mã đẹp đến “mềm lòng” như anh nói, Cảm còn hót cho tôi nghe tiếng của nhiều loài chim khác nhau như: cu cu, cuốc, bìm bịp, gà lôi lam…

Tiếng hót của mỗi loài cũng được anh đặt vào một hoàn cảnh nhất định như gọi bạn tình, thách đấu, lạc đường, tranh chấp lãnh thổ, lẻ loi, báo tin dữ lúc da diết, lúc hốt hoảng, lúc hừng hực... Sở dĩ anh “hót” được như vậy là “nhờ” thuở nhỏ theo cha săn bắt chim thú, tập hót để “dụ” chim về.

Năm 1993, đang là sinh viên năm thứ 2 Trường Đại học Nông Lâm - Huế (lúc này Cảm đã được biên chế vào ngành kiểm lâm), anh nhận được học bổng sang Pháp, vùng Nor Pas De Pais để nghiên cứu về các loài chim. Tại đây, Cảm được giáo viên Pháp ngưỡng mộ đặc biệt về khả năng bắt chước tiếng chim của anh. Và cũng tại đây, anh có điều kiện hơn để bắt chước tiếng hót của nhiều loài chim khác.

Hải Vọng Đài ở độ cao 1.350m, thấp hơn khu vực sân bay (do Pháp xây dựng ở Bạch Mã) 100m, nhưng ở nơi đỉnh núi cả gió, quanh năm mây trắng này cũng đủ nhìn rõ quang cảnh của núi rừng trong vòng bán kính 10 cây số. “Tui thường lên đây quan sát rừng, hễ thấy “động” là dùng bộ đàm báo ngay cho anh em kiểm lâm dưới trạm.

Lâm tặc thường hành động lúc gió rét, vậy nên có lúc rét cắt da, cắt thịt, tui cũng lên đây”- anh bộc bạch và cho biết thêm, nhờ thường xuyên quan sát từ Hải Vọng Đài mà Trạm kiểm lâm số 1 Bạch Mã của anh đã phát hiện được hàng chục vụ săn bắt, vận chuyển động vật hoang dã trái phép tại nhiều vùng đệm của Vườn quốc gia Bạch Mã.

Bạch Mã mùa này vào buổi chiều thường có mưa rừng, thứ mưa như khối nước khổng lồ từ đỉnh núi đổ xuống tưới mát ngàn vạn sinh linh đang sống trong “ngôi nhà chung”. Tôi vừa nghe anh kể chuyện của rừng, chuyện của các loài chim, vừa ngây ngất trong màn biểu diễn nhạc nước tuyệt đẹp của thiên nhiên.

Trong màn mưa lướt thướt ấy, tôi theo anh qua các thác Đỗ Quyên, Ngũ Hồ… để gặp “những người bạn” của Trương Cảm. Ở những nơi này, từ chú chim nuốc bụng đỏ đến cả đàn khướu khoang cổ, hễ nghe tiếng “hót” của anh là mừng rỡ bay tới, quấn quít và thân thiện…

Anh kể cho tôi về bài học đầu tiên anh dạy cho con – bài học từ những lầm lỗi và sự thành tâm sám hối với rừng của chính mình. Con trai của anh tên là Lâm. Năm nay 5 tuổi, cậu bé Lâm đặc biệt say mê khi nghe ba kể chuyện về những cánh rừng. Lần đầu tiên được theo cha lên Bạch Mã, cu Lâm hăng hái kiếm dây chun và cành cây để làm ná bắn chim.

Anh Cảm đã ôm con vào lòng rồi hỏi: “Cu Lâm vắng mẹ có buồn không? Con chim cũng có mẹ, Lâm làm ná bắn mất chim mẹ, chim con sẽ buồn và biết sống làm sao…!”. 

PHAN NGUYỄN THIÊN SƠN