Quán Bên Đường

Lời: Bình Nguyên Lộc
Nhạc: Phạm Duy

 

http://www.cakhucvietnam.com/Song12658.aspx

 

Ngày xưa ngày xửa ngày xưa
Chiều mơ chiều nắng đẹp khoe mầu tơ

Hai đứa mình còn trẻ thơ
Rủ nhau ngồi ngưỡng cửa chơi thẩn thơ.

À a a nhớ nhớ em còn mái tóc bánh bèo
À a a nhớ má chưa hồng da méc vì em nghèo

Đầu anh còn húi trọc, còn húi trọc
Khét nắng hôi trâu thèm đi học, thèm đi học
Thèm đi học...

Em cầm một củ khoai
Ghé răng cạp vỏ rơi
Xong rồi mình chia đôi
Khoai sùng này lượm mót
Sao ngọt lại ngọt ghê

Giờ đây kỷ niệm ngày xưa
Giờ đây cảnh cũ chìm xa mù khơi
Gặp nhau một chiều lạnh mưa
Nhìn nhau quần áo bảnh bao mừng sao.

Nhìn em còn xinh còn tươi
Đời em tưởng đâu là vui
Nhà em phải chăng là đây?

Dè đâu chẳng may là quán
Em bẹo hình hài đem bán...

Rồi em hỏi anh: làm chi?
Cầm bút để viết ngày đêm, viết gì?

Đời thối phải nói là thơm
Ngòi bút là chiếc cần câu miếng cơm

Em hỏi nghệ thuật là chi?
Là đui, là điếc, là câm mà đi.

Nhìn nhau lặng lẽ nhìn nhau
Nào có ai đánh mà sao lòng đau.

Bánh ngọt cùng mời ăn
Nhớ chăng củ khoai ngon
Bánh tươm vàng như nắng
Bánh này mình chưa cắn
Sao mà miệng cay đắng?

Rồi xin (anh) một nụ cười thôi
Cười ư ? Anh đã vùi quên nụ cười

Thì xin(em) vài giọt lệ rơi
Lệ em cạn đã từ lâu, người ơi

Trước khi từ giã hỏi nhau buồn hay là vui
Thì cứ hỏi ngay cuộc đời

 

 

Nghe Đoàn Yên Linh ngâm thơ Trang Thế Hy

Đắng và ngọt

Bài thơ được in báo năm 1959. Sang năm 1962, Trang Thế Hy bị chính quyền Ngô Đình Diệm bắt giam. Đến năm 1964 ông thoát ly vào vùng giải phóng.

Cũng dễ hiểu tại sao nhạc sĩ Phạm Duy lại để tên tác giả thơ là “khuyết danh” bởi sự kiểm duyệt lúc đó rất gắt gao, muốn cho tác phẩm được phổ biến sâu rộng trong quần chúng nên dù biết rõ tác giả thơ là Trang Thế Hy cũng không dám công khai tên tuổi của người “phía bên kia”.

Tôi chung thủy nhưng hờ hững...

 Người hiền của văn học Nam bộ

1. Chiếc áo ông mặc rộng rinh, vẫn còn nguyên nếp gấp như thể đã gấp từ lâu lắm. Gầy ốm hơn, sạm đen hơn, nhưng không thấy ông già đi bao nhiêu. Hay là bởi ông vẫn minh mẫn, sắc sảo và hóm hỉnh quá.

“Hơn 40 năm tôi mới trở lại Củ Chi. Tất cả những gì đáng nhớ trong cuộc đời tôi đều xảy ra ở đây. Nhiều tác phẩm của tôi được viết từ đây. Nhân cách của tôi cũng được tinh luyện ở đây, từ những trải nghiệm trong cuộc chiến tranh ở một nơi khốc liệt, dữ dội và con người bị thử thách cũng mỗi ngày...” - nhà văn Trang Thế Hy giải thích về ngày đầu tiên của mình.

Cả mấy lớp hậu sinh (từ tuổi 60 đến tuổi 30) ngồi nghe ông kể chuyện xưa chuyện nay, chuyện đọc văn dùng chữ mà cứ ngỡ mình như tuổi học trò.

 

Ông say sưa đọc những bài thơ của thi hào Ấn Độ do ông dịch, mắt lấp lánh ánh nhìn tinh quái. Nhưng giọng ông nhỏ lắm, phải thật tĩnh lặng mới nghe được tiếng thơ nhỏ nhẹ ấy:

Ở nơi nào mà mọi con đường được vạch sẵn
Tôi đi lạc
Hãy nhìn trời xanh và biển khơi
Đâu có lằn vạch nào
Tôi hỏi trái tim tôi
Có phải máu của mi có huyền năng làm cho đôi mắt nhìn thấy được lối đi ẩn khuất…

- Chùm chữ này tôi có được từ lời khuyên của một nghệ sĩ già, ông bảo, “khi nào con viết hết được rồi thì nên biết đi chỗ khác chơi, đừng có bẹo hình bẹo dạng trong chốn trường văn trận bút, nhất là đừng để cho những người yêu mến mình phải đọc những câu lếu láo của mình...”.

“Chỗ khác” ở đây, với tôi, chỉ là một nơi nào đó, không phải là môi trường văn chương Sài Gòn. Sau này, có người lại diễn giải là tôi muốn đi ở ẩn. Điều đó không đúng, trong thế giới này làm sao tìm được một nơi ở ẩn. Cọp còn không tìm được chỗ ở ẩn trong rừng sâu, cá còn không tìm được chỗ ở ẩn ngoài biển khơi, thì tôi làm sao tìm được chỗ ở ẩn trong cái cõi “lắm người nhiều ma” như cách nói của nhà văn Nguyễn Khắc Trường.

* 15 năm, ông có “chơi” được gì nhiều ở “chỗ khác” ấy không ông?

- Những chỗ khác mà tôi gặp sau khi rời Sài Gòn không nhiều. Xét về mặt trải nghiệm, tôi cũng thu lượm được nhiều chất liệu để làm văn chương nhưng tôi không viết được gì thêm nhiều. Một phần do sức khỏe giảm sút. Mặt khác, bẩm sinh tuy có được tạo hóa nhểu cho vài giọt nhỏ năng khiếu nhưng bản thân tôi không phải là người có ý chí mạnh.

Còn đối với nghề văn, tôi thiếu sự đam mê, nên giai đoạn sau này cũng không viết được gì. Mới gần đây, trong một cuộc trò chuyện, có người khen tôi là người xả thân với văn chương, tôi phải đính chính liền. Tôi bảo, nếu ví văn chương là một người đẹp thì tôi là người tình chung thủy nhưng hờ hững, thiếu đam mê.

* Nhưng, đọc văn ông, người đọc thấy ông là người nghiêm cẩn với nghề...

- Không, tôi thiếu sự đam mê. Nhưng tôi có cố gắng để giữ những gì mình viết luôn chân thật. Cũng có người hỏi , khi ngồi trước trang giấy ông tự dặn dò mình điều gì. Tôi chỉ có một câu trả lời thôi: Những điều mình chưa yêu mến, hoặc chưa kịp yêu mến thì đừng giả bộ yêu mến nó.

* Những cây bút thế hệ sau mình, ông có đọc họ không?

- Có chứ, tôi còn ráng đọc nhiều, không dám lười. Trước đây tôi rất thích truyện ngắn của Phạm Thị Minh Thư. Có một đêm như thế là một trong không nhiều truyện ngắn hay tôi đọc trong đời tôi. Nhưng sau đó thì không thấy gì nữa, tôi buồn ghê lắm, không biết cô ấy có buồn không. Sau này tôi có đọc Nguyễn Ngọc Tư. Tư đã đi được những bước đáng kể lắm rồi. Tôi đang rất hi vọng.

* Rời khỏi một thành phố nơi nhiều người đã biết đến tên tuổi và tầm vóc của nhà văn Trang Thế Hy, để đến một nơi hẻo lánh, nghèo khó, chưa chắc đã có nhiều người đọc văn mình, có khi nào ông băn khoăn hay nuối tiếc vì quyết định của mình?

- Hoàn toàn không. Tôi nhớ tới một câu nói của Lỗ Tấn, “biết rằng có vài ba người đọc mình cũng đủ đem đến cho tôi một niềm vui lớn rồi”. Còn một nhà văn Nga thì nói: “Chỉ cần biết có một người chịu khó đọc mình cũng đủ thấy rằng công lao của mình bỏ ra khi ngồi trước trang giấy đã được đền đáp tốt”. Tôi thích những câu nói đó.

* Vậy thì nhà văn Trang Thế Hy quả thật đã được đền đáp rất tốt. Nhưng mới đây, nhân việc trao Giải thưởng nhà nước, nhà văn Đỗ Kim Cuông, vụ trưởng Vụ Văn nghệ - Ban Tư tưởng-văn hóa trung ương, trả lời phỏng vấn báo chí, có bảo rằng tiếc cho Trang Thế Hy chưa có tên trong đợt này. Cùng với một vài tên tuổi khác, tên ông lại vắng mặt, làm người đọc ông lâu nay cũng tiếc, thấy tiếc cho một giải thưởng. Còn ông?

- Tôi không muốn trả lời câu hỏi này, nhưng không phải không có ý kiến gì cả trước vấn đề này.

* Ông có thể nói về ý kiến của ông được không?

- Tôi cũng không muốn nói lúc này.

3. Nhà văn già lão tỏ ý muốn đứng dậy. Mệt mỏi và rụt rè, ông xua tay, bảo đừng chụp hình nữa, sức nặng của thời gian như vừa đổ ập lên đôi vai mảnh khảnh, ngạo nghễ, u buồn, vừa lịch lãm, uyên thâm lại vừa nồng nàn dân dã .

Người hiền của văn chương Nam bộ, nhà văn Nguyên Ngọc đã gọi ông như thế.

Người hiền ấy độc đáo và quí hiếm, ông chẳng muốn bàn luận nữa về chuyện được mất hơn thua. Nhưng những ai đã đọc ông, biết ông thì áy náy lắm. Sẽ còn có rất nhiều lý do về sự vắng mặt của người này người khác, nhưng một giải thưởng xứng đáng phải tìm được những người xứng đáng để trao gửi. Đó không chỉ là quyền lợi của người được nhận mà còn là quyền lợi của chính giải thưởng...

Trang Thế Hy lững thững bước đi. Bất ngờ ông quay lại, giọng rất nhỏ:“Tôi chợt nhớ tới cách nói của một nhà văn Pháp. Người ta thường nói chậm như rùa, chậm như ốc sên, còn ông ấy, ông Anatole France ấy lại nói “chậm như công lý”. Rồi ông cười hóm hỉnh, lại đi lững thững. Ông đi về nhà mình, căn nhà cũ liêu xiêu ở xã Hữu Định, huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre...

THÚY NGA

.

.

 

Nhà văn Trang Thế Hy cùng vợ, con và cháu.

Ảnh: tư liệu gia đình