BỐ, VÀ MẸ, VÀ PHỞ

Tiệm phở Kim Long, 2 giờ chiều thứ Bảy, khá thoải mái. Không có khách đứng chờ đầy trước cửa, không có người ngồi san sát, ăn uống rộn ràng, và không có cái huyên náo chóng mặt của những giờ ăn trưa.
Vắt chanh vào tô phở đang bốc khói, tôi chợt nhớ là đã lâu lắm tôi mới trở lại đây.

Thời mới lớn ở Sài Gòn, tôi được dạy rằng con gái không nên đi ăn tiệm một mình, và ý nghĩ đó đã theo tôi một thời gian dài…
 Sau ba mươi năm sống, làm việc ở Mỹ, và đi nhiều nơi trên thế giới, tôi đã học được sự dạn dĩ và tự tin của người Tây phương. Tôi nghiệm ra rằng, có những điều tôi coi là “chân lý” khi xưa thật ra chỉ là những ràng buộc hay quan niệm lỗi thời, nhất là những “luật lệ” dành cho phái nữ.

Cho nên, hôm nay khi đi ngang quán, nhớ ra rằng từ sáng tới giờ mình đã làm xong nhiều việc trừ việc tiếp năng lượng cho cơ thể, tôi chỉ ngần ngại vài phút, rồi ghé vào.
Nhưng, khi tô phở bưng ra, tôi bỗng thấy thiếu thốn quá. Bởi vì chỉ có mình tôi ngồi đây…

Bố tôi thích văn chương, và thích ăn phở. Tôi thừa hưởng của Bố cả hai điểm này. Tôi nghe nói có nhiều người ghiền phở, có thể ăn phở thay cơm cả tuần lễ. Bố và tôi thì không tới “đẳng cấp” đó, nhưng nếu phải ăn phở liên tiếp mấy ngày chắc tôi sẽ không thấy khổ sở, khó khăn gì lắm.

Mẹ tôi thì lại không thích phở. Thời tôi bắt đầu biết nghĩ, cũng là lúc cả nước chìm trong cơn họa đói kém, tôi thường tự hỏi có phải Mẹ tôi nói vậy để nhường miếng ăn cho chồng con không (thưở đó, hầu hết các bà mẹ Việt Nam đều chẳng thích ăn gì cả.) Chứ – theo tôi, ai mà không thích ăn phở!

Từ mấy chục năm trước, nhà văn Thạch Lam đã viết rằng thưởng thức phở ngon là “một nghệ thuật đáng kính”. Nhưng, viết để ca tụng phở, để đưa phở lên ngôi thì chắc không ai vượt được nhà văn Vũ Bằng.

Đối với ông Vũ, tô phở vừa là một bức tranh lộng lẫy “Một nhúm bánh phở; một ít hành hoa thái nhỏ, điểm mấy ngọn rau thơm xanh biêng biếc; mấy nhát gừng màu vàng thái mướt như tơ; mấy miếng ớt mỏng vừa đỏ màu hoa hiên vừa đỏ sẫm như hoa lựu… ba bốn thứ màu sắc đó cho ta cái cảm giác được ngắm một bức họa lập thể…”
Vừa là một kết hợp tuyệt diệu của hương và vị “Nước dùng nóng lắm đấy, nóng bỏng rẫy lên, nhưng ăn phở có như thế mới ngon. Thịt thì mềm, bánh thì dẻo, thỉnh thoảng lại thấy cay cái cay của gừng, cay cái cay của hạt tiêu, cay cái cay của ớt; thỉnh thoảng lại thấy thơm nhè nhẹ cái thơm của hành hoa, thơm hăng hắc cái thơm của rau thơm, thơm dìu dịu cái thơm của thịt bò tươi và mềm… rồi thì hòa hợp tất cả những vị đó lại, nước dùng ngọt cứ lừ đi, ngọt một cách hiền lành, êm dịu, ngọt một cách thành thực, thiên nhiên, không có chất gì là hóa học…..” (*)

Khi đọc rằng mùi phở có “sức huyền bí quyến rũ”, tôi hết sức đồng ý với ông Vũ. Nhưng khác với năm 1952 thời mà ông nói rằng người giàu hay nghèo đều có thể thưởng thức phở, trong những năm cuối thập niên bảy mươi và đầu tám mươi, phở đã trở thành món ăn rất xa xỉ và xa vời đối với rất nhiều người Việt.

Sau chiến tranh, chính quyền Hà Nội vơ vét tài nguyên cả nước để trả nợ cho các nước đàn anh, Việt Nam bị Hoa Kỳ cấm vận, và chính sách “hợp tác xã” ngu dốt, bất công làm cho nông dân không muốn sản xuất.

Ba vấn đề dồn dập đã xô cả nước vào cảnh đói, nhất là ở những thành phố nơi thực phẩm không tới được như Sài gòn. Gia đình tôi còn thuộc một “giai cấp” được liệt kê rõ trong câu thành ngữ mới “Nhà văn, nhà báo, nhà giáo: nhà nghèo”, cho nên thiếu thốn là chuyện đương nhiên.
Thời đó, Sài gòn xác xơ. Những con đường đông vui, nhộn nhịp ngày trước chỉ còn lại vài hàng quán lèo tèo, ngơ ngác. Nhưng ở đầu đường nhà tôi vẫn còn một xe phở, người trong xóm gọi là phở chú Lưu.

Xe phở trông đặc biệt quyến rũ vào buổi tối. Có lẽ, ngọn đèn néon treo lơ lửng trước quầy đem lại chút ấm áp cho góc phố buồn hiu. Có lẽ, ánh sáng của ngọn đèn và cái tối ở chung quanh càng làm cho chiếc tủ kính nhỏ thêm rực rỡ, nổi bật miếng thịt bò tái đỏ óng, và những cục bò viên nâu hồng, mũm mĩm.

Thời đó, ở nhà tôi chỉ có ai bị đau nặng mới được ăn phở. Những lúc đó tôi thường tình nguyện đi mua, để được ngắm chú Lưu làm phở.
Chú lật tấm lá chuối xanh nõn che trên rổ bánh phở, hé ra những sợi phở to bản, trắng mươn mướt. Bốc một nhúm bánh bỏ vào cái rổ có cán dài. Múa tay nhúng rổ vào nồi nước đang sôi. Đảo qua, đảo lại, rồi nhấc lên, xóc xóc mấy cái.
Đập đập vào thành nồi cho ráo rồi đổ bánh vào tô.
Nhón hai lát thịt chín nâu nhạt xếp lên trên. Nhẹ tay nâng cục thịt tái ra khỏi tủ kính, lia dao thái vài miếng mỏng tanh bày bên cạnh.
Rải lên mặt tô ít hành hoa xanh biếc. Lật nắp thùng nước lèo. Một làn khói bay lên, tỏa mùi hồi, quế, xương bò mùi hương phở – nồng ấm, quyến rũ.
Một tay cầm tô, một tay cầm cái muôi lớn, khoát nhẹ cho những sao mỡ vàng óng chạy dạt ra. Múc một muôi nước, đảo tay đúng một vòng, nước chan vào tô vừa hết…
Từng bước, chính xác, nhịp nhàng, Tác Phẩm Phở được hoàn thành bằng đôi tay dẻo như múa của chú Lưu trước sự say sưa theo dõi của tôi.

Bây giờ, đôi khi mấy đứa con tôi bỏ phí thức ăn, tôi vẫn nhắc “Hồi nhỏ, chỉ khi nào Mẹ hay các cô bị đau dữ lắm mới được ăn phở…”
Mà, tội nghiệp, lúc mạnh khỏe thì thèm chứ lúc đau ốm, đắng miệng, ăn đâu thấy ngon. Húp vài muỗng, nhăn mặt, đẩy qua một bên. Tô phở được đậy lại, để dành cho người ốm, từ sáng tới chiều.

Niềm vui chính của tôi lúc đó là quanh quẩn trên căn gác nhỏ đầy sách của Bố, tha thẩn thăm viếng từ quyển này sang quyển khác.

Có những đêm đã khuya, Bố lên gác gặp tôi vẫn đang ngồi ở đó. Bố rót cho tôi một ly trà làm bằng một công thức lá, hạt do ông tự nghiên cứu, ngâm nước sôi trong lon Guigoz.
Ấp hai tay hai bên ly trà nóng, tôi ngồi xếp bằng bên cạnh Bố, thưởng thức cái ấm áp, gần gũi giữa hai Bố con trong đêm im vắng.

Tôi yêu cái hạnh phúc thinh lặng, nhẹ nhàng. Ở bên nhau, không nói hay làm điều gì quan trọng nhưng lòng rung lên một niềm trìu mến.
Những khoảnh khắc như thế lưu lại trong tôi rất lâu, êm đềm và sâu lắng. Vì thế, tôi thích theo Bố đi dạo phố.
Hai Bố con đi lòng vòng, có khi ghé vào tiệm sách, đứng đọc một lúc rồi về. Chỉ có thế, nhưng tôi thấy vui vẻ, bình an khi đi bên Bố trong đám đông người.

Hồi đó, trong cảnh đói khổ, chứng kiến biết bao nhiêu điều nát lòng ở chung quanh, tôi nghĩ rằng mình còn có cái lót dạ dày là may mắn rồi.
 “Miếng ăn là miếng tồi tàn”, tôi hiểu và nhớ lời cha mẹ dạy. Tôi không than phiền khi đói và không tỏ ra thèm thuồng món gì. Ít ra, là tôi nghĩ như thế.

Nhưng, có lẽ vì Bố là Bố của tôi nên ông biết tôi rõ hơn.
Một buổi tối, Bố dắt tôi đi ra phố. Đến đầu đường, ông dừng lại, bảo tôi “Con ăn phở nhé.”
Tôi ngạc nhiên, tròn mắt nhìn Bố. Hôm đó tôi không bị đau, cũng không làm được điều gì đặc biệt. Phải mất cả mấy phút tôi mới hiểu là Bố muốn tôi được ăn phở, chỉ vậy thôi.

Bố gọi cho tôi một tô phở tái có cả bò viên, món mà tôi rất thích. Và ông ngồi bên cạnh, chờ tôi ăn.
Được thuởng thức cả một tô phở dĩ nhiên là sung sướng, nhưng điều lạ là tới giờ tôi không còn nhớ hương vị tô phở đó mê ly cỡ nào.
Tôi chỉ nhớ cảm giác thật hạnh phúc và đặc biệt, giống như tôi là vô cùng quan trọng đối với Bố, giống như tôi là con cưng nhất của Bố.

Bây giờ – mấy chục năm sau, tôi đã hiểu rằng ngày đó Bố không có đủ tiền để đãi cả sáu đứa con cùng một lúc.
Tôi đoán rằng Bố đã lặng lẽ để dành tiền, đến khi vừa đủ, Bố dắt một đứa đi ăn. Có thể không phải đứa nào cũng ăn phở. Có lẽ Bố chọn cho mỗi đứa một món. Vì, Bố biết tính các con của Bố.

Khi Bố Mẹ tôi qua Mỹ đoàn tụ, tôi đã có thể mời Bố Mẹ đi ăn nhiều món ngon ở vùng Bắc Cali. Dần dần, tôi đã tin rằng Mẹ tôi thật sự không thích phở (bà chỉ thích ăn ngọt, thí dụ như các loại chè và đậu hũ nước đường có nhiều gừng.)
Và Mẹ tôi cũng thật sự không thích đi ăn tiệm, cho nên chúng tôi chỉ đem các món đến nhà biếu Mẹ. Chỉ có Bố là thích đi ăn tiệm với chúng tôi. Và trong các tiệm phở, Bố thích nhất là phở Kim Long.

Cách đây khoảng sáu năm, Bố tôi bắt đầu bị lẫn. Dấu hiệu đầu tiên là Bố không phản đối gì khi tôi và cô em kế hè nhau dọn phòng Bố, vất hết báo cũ mà Bố sưu tập, chất đống dưới sàn.

Hôm đó, tôi cũng hơi lấy làm lạ, nhưng chỉ nghĩ Bố không còn quan tâm tới sách báo nhiều nữa vì đã lớn tuổi rồi. (Sau đó, tôi mới học được rằng khi một người bỗng dưng đổi tính nết rõ rệt, từ nhiều cá tính sang quá dễ dàng hay ngược lại, thì rất có thể là óc có vấn đề.)
Lúc đó, tôi không ngờ rằng khi tôi hí hửng “giải tỏa” đống báo cũ cũng là lúc sự minh mẫn của Bố đang bị tuổi già lấy đi. Giống như những tờ báo tôi đã vất ra khỏi nhà, sự minh mẫn đó không bao giờ trở lại.

Hình chụp quang tuyến cho thấy trong đầu Bố có nước, nhưng bác sĩ không thể xác nhận đó là nguyên nhân cho sự suy yếu của não bộ hay vì bệnh Alzheimer.
Bệnh Alzheimer thì không chữa được, khoang não có nước thì có thể giải phẫu nhưng kết quả không chắc chắn.
Hơn nữa, ở tuổi của Bố tôi, giải phẫu óc là một mạo hiểm quá lớn. Cho nên, chúng tôi chỉ biết theo dõi những thay đổi trong đầu óc Bố, đến từng bước, từ từ, lạnh lùng.

Thời gian đầu, Bố có một tính mới là rất thích đi xe hơi. Nhìn thấy xe hơi của bất cứ ai là ông muốn leo lên và khi lên rồi thì không chịu xuống. Vì thế, mỗi cuối tuần tôi đều lại chở Bố đi xe hơi cho thỏa thích. Tôi chở Bố đi chợ, đi công viên, và dĩ nhiên đi ăn phở.

Lúc đầu, hai Bố con mỗi người một tô. Dần dần, Bố ăn uống không được gọn gàng như trước cho nên tôi không ăn, chỉ ngồi canh Bố. Những lúc đó tôi thường nhớ lại tô phở duy nhất đi ăn riêng với Bố.
Ngày xưa, Bố ngồi bên cạnh, vui vẻ chờ tôi ăn. Ngày nay, tôi cũng ngồi chờ Bố ăn nhưng trong lòng man mác nghẹn ngào.

Tôi nghĩ đến chu kỳ của đời người. Bệnh tật làm cho người già trở thành trẻ thơ, nhưng chăm sóc người già khó hơn rất nhiều. Bởi vì, khi ở bên trẻ thơ, nhìn chúng lớn như một cây non tươi đẹp, lòng mình hăng hái với những dự tính tương lai. Ngược lại, sự lụi tàn của cha mẹ già luôn đem lại nhiều xót xa, tiếc nuối.

Tuy vậy, mỗi lần đi ăn với Bố, tôi đều tự nhắc rằng ngày hôm nay là một món quà của thời gian, và tôi nên trân trọng từng giây phút. Bởi vì, ở tình trạng của Bố, có thể tuần sau món quà đó không đến nữa.

Điều tôi nghĩ đã thành sự thật. Những buổi đi chơi đơn giản đó đã chấm dứt khoảng hơn sáu tháng nay. Tôi vẫn đến thăm Bố cuối tuần, nhưng gần đây Bố không còn thích đi đâu và ông không còn tự ăn được nữa.
Cho nên, đã lâu lắm, tôi mới trở lại tiệm Kim Long. Chỉ một mình.

Rồi ký ức tôi lại lang thang về với một bữa ăn mới gần đây…
Mùa lễ Giáng Sinh năm ngoái, tôi ghé phòng nội trú của con trai, giúp cháu dọn đồ về nhà giữa hai khóa học.
Hai cậu bạn ở chung phòng đã lên máy bay từ sớm, để lại căn phòng như thành phố sau cơn bão. Bản năng Mẹ nổi lên, tôi nhất định dọn dẹp trước khi rời phòng.

Khi căn phòng trở nên sạch sẽ thì cũng đã tới giờ ăn chiều. “Hay là con dắt mẹ vô cafeteria – chỗ con thường ăn, để mẹ thử cho biết?” Vừa nói tôi vừa mỉm cười tựa như đang nói giỡn. Bởi vì, tôi muốn dọn đường cho con không thấy khó xử, nếu nó muốn từ chối.

 Tôi đọc rằng con nít bên Mỹ vừa mới lớn đã không muốn đi chung với cha mẹ, sợ bạn bè nghĩ là mình không “ngon lành”, không “cool”.
Tôi nghe nói con trai càng không thích đi với mẹ, bởi vì, trong mắt bạn bè, hình ảnh đó rất “con nít”, rất không “tạo ấn tượng”, nói chung là rất “nhà quê”.
Vì vậy, tôi cảm thấy vui và hơi ngạc nhiên khi con trai tôi gật đầu không chút ngần ngại.

Cafeteria lớn và đẹp với đủ loại thức ăn được sắp xếp rất mỹ thuật. Không khí nhộn nhịp của đám sinh viên vừa xong khóa học, thoải mái và háo hức làm cho tôi thấy thật rõ cái hạnh phúc ngời ngời của những người trẻ may mắn…
Có những điều đẹp đẽ và sâu sắc đến với chúng ta một cách tình cờ trong đời.

Khi dắt tôi đi ăn, chắc Bố không nghĩ điều gì xa xôi hơn là đãi đứa con gái nhỏ một “chầu phở”. Nhưng, hành động đó không những trở thành một kỷ niệm sâu đậm mà còn cho tôi một bài học quý báu khi làm mẹ. Rằng, thỉnh thoảng chúng ta nên dành thì giờ đi chơi và trò chuyện với từng đứa con.
Trong lúc đó, ta cho con tất cả sự quan tâm, chú ý, và ngược lại. Những khoảnh khắc đó sẽ trở nên những kỷ niệm rỡ ràng, sẽ đem lại một cảm xúc trìu mến, bình an, nhẹ nhàng nhưng sâu lắng, và sẽ tồn tại rất lâu.

Ngày hôm đó, ngồi đối diện với con ở cafeteria, tôi cảm được bài học đó thật là rõ nét. Và cũng trong lúc đó, những ký ức với Bố Mẹ bỗng dưng trở về, quấn quít với niềm vui xen lẫn chút tự hào về đứa con trai bé bỏng ngày nào nay đang trở thành người lớn.
Người lớn đủ để sải những bước nhanh nhẹn và tự tin trong sân trường bên cạnh bà mẹ nhỏ bé, xuềnh xoàng trong bộ quần jean áo thun và mái tóc cột ngược lên.

Tôi biết bữa ăn với con trai sẽ được cộng thêm vào rương kỷ niệm của tôi, bên cạnh lần đi ăn phở với Bố.
Thời gian rất vô tình, cho nên điều duy nhất chúng ta có thể làm là chú ý, trân quý, và thưởng thức những cảnh đẹp, những hương thơm, những thương mến, và những nụ cười trên con đường đời mà ai cũng đi qua. Xin đừng hối hả .

Khôi An

Những Câu Nói Hay Về Mẹ

Ơn Mẹ

Mẹ mang thai con chín tháng mười ngày. Mỗi ngày như mọi ngày mẹ leo lên chiếc xe đạp đi làm. Con đường từ nhà đi ra nông trường cao su xa thật xa. Trên xe mẹ cột phía sau là sạt lai và cây phạt chồi.

Sạt lai là mẹ để dẫy cỏ và phạt chồi là để quất những cây cỏ vượt cao cho thấp xuống để dễ làm. Thời buổi tem phiếu mẹ đem theo cơm độn khoai mì và chút cá trích kho. Những ngày nóng quá cần có chút canh thì bình nước mang theo là món canh nhà nghèo mà mọi người gọi là “canh toàn quốc.” 

Con như thế nào ư? Con vẫn nằm ngủ ngon lành trong bụng mẹ, nguồn nước dinh dưỡng ít ỏi nhưng vẫn cho con sức sống để phát triển. Người ta khi mang thai được ăn hai phần bổ dưỡng vừa cho con vừa cho mẹ. Còn mẹ chắc có lẽ chỉ dành đủ cho con bởi mẹ gầy nhom ốm yếu. Có khi nào mẹ được ăn một bữa no nê và ngon miệng đâu. Mẹ ăn để được sống mà lo cho gia đình. Còn con lại thừa hưởng tất cả tinh huyết và dinh dưỡng của mẹ. Con bất hiếu ngay khi còn trong bụng mẹ. Mẹ ơi! 

Mẹ làm việc bởi vì lao động là vinh quang. Nhất là lao động chân tay chứ còn lao động trí óc chỉ dành cho bọn tư sản. Người ta ca tụng người vô sản vì vô sản thì chẳng có gì kể cả thức ăn. Con người phải lao động chân tay cật lực mới sinh ra sản phẩm đổi lấy miếng ăn để sinh tồn. Mẹ phải dẹp vào rương chiếc áo dài nhà giáo để thực sự đóng góp vào sự đi lên của xã hội mới để kiếm cơm cho cả nhà. Mang con đi làm mẹ đã mệt mỏi  biết bao nhiêu khi phải làm việc với cái bụng càng ngày càng lớn. 

Mẹ dẫy cỏ giữa trời nắng chang chang. Cái sạt lai thúc vào bụng làm con khó chịu. Con đạp mẹ một cái thật mạnh. Mẹ ngừng tay ôm bụng rồi xoa lấy con dỗ dành:

-Mẹ xin lỗi, xin lỗi con. Đau phải không con?

Mẹ phạt chồi, hai tay cầm cái dao dài quất mạnh trên những đám cỏ. Cái trớn của nhát chém phải mạnh thật chính xác mới chém đứt những chồi cây cỏ hôi hay cỏ tranh cao khỏi đầu. Con không chịu nỗi khi cả con người con ảnh hưởng theo sự di chuyển của thân hình mẹ liên tục. Con tống mẹ một cái rõ mạnh để mẹ biết con đang rất khó chịu. Mẹ mất đà cái dao chặt cỏ văng ra xa. Mẹ ngồi xuống ôm bụng xuýt xoa.

Hết giờ làm, mẹ cột vật dụng lao động sau xe. Lau mồ hôi nhễ nhại trên mặt, mẹ uống một hớp nước còn sót lại để lấy sức trên đường về. Mẹ leo lên xe. Mẹ ơi! đầu con đã chúi xuống gần đụng vào cái yên xe mẹ ngồi. Hai chân mẹ đạp xe thì con cũng không thể nào nằm yên được. Con mệt lắm rồi, con không chịu được sau một ngày mẹ làm việc không ngừng lại cỡi xe đạp lên dốc như thế này đâu. Con đạp, con chòi, con gồng lên trong vùng nước ấm bao bọc quanh con. Mẹ không thể đạp được nữa, mẹ dừng xe lại và dựng vào một gốc cây cao su. Mẹ trải tấm vải nilon dùng che mưa lên trên đám lá cao su và nằm xuống. Ôi thật tuyệt vời mẹ của con ơi. Con khó chịu gò lên méo cả bụng mẹ. Mẹ nằm xuống nghỉ ngơi nhìn lên tàng lá cao su, ánh nắng chiều đang nhấp nháy mỉm cười với mẹ. Mẹ vuốt bụng mình để đưa con về vị trí tốt nhất, mẹ vuốt liên tục, mẹ xoa vào con với tất cả yêu thương và xót xa. Con từ từ dịu lại và nằm im.

Giữa rừng cao su bạt ngàn thẳng tắp, mẹ nhỏ bé cô độc với cái thai vượt bụng nằm phơi mình trên đám lá quả thật là một bức tranh tuyệt đẹp. Rừng cây không một bóng người, không một nhiếp ảnh gia nào có thể chụp được tấm hình tội nghiệp của mẹ tôi. Con đường về nhà vẫn còn xa và mẹ còn bao nhiêu là việc phải làm. Con thương mẹ quá nên nằm yên ráng chịu đựng. Mẹ thấy không? Con mẹ đã yêu mẹ ngay từ còn là một bào thai . Con muốn nói ngàn lần hơn." Con Yêu mẹ và cám ơn mẹ đã nặng nề cưu mang con."

Đúng ra mẹ phải nghỉ sớm để tịnh dưỡng chờ sinh. Nhưng với quy định của nhà nước thời gian nghỉ sinh rất ngắn. Mẹ muốn dành những ngày ấy để nghỉ dưỡng sau khi sinh còn non ngày non tháng. Vì thế con cứ cùng mẹ lên đường mỗi sáng sớm và về nhà khi đã hoàng hôn. Vì định mức công nhân một ngày lao động mẹ phải làm nhiều giờ hơn người khác mới có thể hoàn thành. Cận ngày sinh, mẹ phải dừng làm việc nhiều lần để lấy lại sức. Mẹ phải nghỉ lại giữa rừng cao su đôi ba bận mới có thể đạp xe về nhà.

Con đã đủ ngày tháng để sinh ra đời. Con cần ánh sáng mặt trời, con cần tự mình hít thở khí trời. Con muốn nhìn thấy mẹ, muốn mẹ ôm con vào lòng. Hai ngày liền con trở mình, con đạp con chòi, mẹ không thể đi làm được. Và một sáng tinh sương, khi kẻng báo hiệu giờ công nhân ra điểm danh đi làm, mẹ ôm bọc đồ em bé vào trạm xá nông trường. Cô mụ Ba nhìn mẹ với cái bụng không to mấy mỉm cười:

- Chưa sanh đâu, yên chí đi cô. 

Mẹ đi ra hành lang trạm xá và bước từng bước nặng nề đau đớn. Các cô ý tá cứ nghĩ còn lâu lắm mẹ mới sinh nên ra đứng nói chuyện, thờ ơ chuẩn bị đồ nghề cần thiết để rước con ra. Thế nhưng con phản đối, con  chòi đạp quyết liệt, con không muốn chờ đợi, con không muốn mẹ phải quá đau đớn vì con. Mẹ nói ba đi mua cho mẹ ly sữa nóng để uống cho lại sức. Ba vừa bước ra khỏi cửa trạm xá là mẹ chuyển dạ. Mẹ vào nằm trên giường sanh và quả quyết con sắp ra. Bà Mụ Ba chưa chuẩn bị xong đồ nghề, y tá còn đang nói cười ngoài hành lang thì trên giường sinh, nước ối vỡ òa và con đã ra đời. Con nhỏ xíu chỉ hai ký bảy khóc to, lớn họng  trong trạm xá buổi sáng mùa hè tháng 7. 

Ba đem sữa về tới trạm xá là con đã nằm yên vị bên mẹ. Mẹ đưa tay nhận con từ người nữ hộ sinh già hiền hậu. Mẹ mân mê từng ngón tay, ngón chân con, mẹ xoay người con xem có dấu vết gì lạ. Da con nhăn nhúm xấu xí, người con bé tí nhưng mũi cao, khóc to và sinh mau nên mọi người đều khen con rối rít. Con là đứa bé làm mẹ mệt mỏi nhiều nhất nhưng con ra đời nhanh nhất vì con yêu mẹ.   

Mẹ từng bước chậm chạp đi về giường sinh, cô y tá bồng lấy con đi theo mẹ. Chiếc giường sản phụ bằng sắt từ thời Tây đã nhiều tuổi lắm rồi,  là chiếc giường đầu tiên con trai mẹ được nằm. Chiếc chiếu trải lên nó đã cũ, ở vành chiếu các cọng cói đã rớt ra xấu xí. Thời đại mới XHCN nước ta còn nhiều khó khăn. Mẹ con mình cùng chia sẻ. 

Mẹ lấy một cái khăn lông cũ trải xuống chiếu để đặt con lên. Con mặc bộ đồ em bé cũng đã cũ có những vết ố của sữa. Áo này là của anh tư, mẹ mặc cho con để dễ tính, bú no, mau ăn chóng lớn. Mẹ dùng một cái tã lớn để quấn con thật kín, thật chặt. Mẹ nằm xuống xoay người nhìn con trong hạnh phúc vô bờ của một người mẹ. Mẹ đã an toàn vượt cạn và con ra đời khỏe mạnh bình an.  

Ngoài kia trời mùa hè nóng bức oi nồng, những lát chiếu gãy đâm vào lưng mẹ rõ đau. Những con ve ngoài sân trạm xá trên cây phượng vĩ kéo đàn inh ỏi để chào đón con. Mẹ nói cây phượng đó già tuổi lắm rồi, ngày còn bé mẹ hay ra hái hoa ép vào vở học trò. Bây giờ mẹ đã làm mẹ, cây vẫn xanh lá hoa phượng đỏ rực một góc sân thật đẹp. 

Nói sao hết về mẹ về con. Nguồn sữa mẹ đầu đời con nhận được chắc là ngon lành và bổ dưỡng. Da con không còn nhăn nhúm xấu xí, mặt con căng ra mũm mĩm dễ thương. Những ngày mẹ đi làm, con ở nhà với nội, uống nước cháo thay sữa mẹ. Mẹ về, mồ hôi ướt đẫm, hai bầu sữa căng cứng. Mẹ lau sạch sẽ hai đầu nhũ hoa và xịt những tia sữa đầu tiên lên vách. Bà nội nói đó là những giọt sữa đầu nắng, con bú vào sẽ đau bụng. Mẹ bồng lấy con và cho con bú. Con bị ngộp vì sữa xuống nhanh,  khi con vội nhã ra sữa xịt đầy mặt mũi. Mẹ lại âu yếm nhìn con:

- Từ từ con cưng. Háu ăn quá vậy. 

Có lẽ nơi xấu xí và hôi hám nhất là giường sản phụ. Nó bao gồm nhiều mùi tệ hại nhất. Mùi dầu khuynh diệp nồng nặc, mùi của khói than xông lên giường chiếu nằm cữ. Mùi của thuốc xông, lá xông và mùi của nước đái. Vâng! chỗ khô con nằm, chỗ ướt phần mẹ. Mà vì là con trai con cứ xỉa lên trời mà bắn súng nước. Tội nghiệp mùng, mền, chiếu gối và đôi khi cả mặt mẹ cũng vương đầy nước đái của con. Mẹ ơi! biết nói thế nào cho hết những gì mẹ đã hy sinh cho con. 

Những lúc con ấm đầu sổ mũi mẹ thức suốt canh thâu. Những lúc con đi tướt liên tục, mẹ vất vả chăm sóc. Những lúc con quấy khóc cả đêm mẹ bồng con trên tay dỗ dành. Khi con khóc mẹ dường như cũng khóc, con cười mẹ rạng rỡ niềm vui. Con tập vào đời bằng nghị lực và sự cố gắng của mình ngay từ hồi bé xíu. Mẹ khuyến khích con nhưng không đưa tay ra giúp để con tự mình cố gắng. Khi con nằm ngửa hai chân đạp lòng còng, mẹ cột một chùm vải cho con tập nhìn tập với. Con tập lật, nhiều lần cố gắng cũng không xong. con khóc vang lên đòi giúp nhưng mẹ không lật con lại mà cứ để phải tự mình làm. Khi con lật được phải tự mình tập trườn, tập bò, tập ngồi, tập đứng chựng, tập đi. Mỗi giai đoạn con phải tự chủ bản thân và luôn luôn có mẹ một bên để vỗ tay khuyến khích. Bước chân đầu tiên con đi được là lao vào người mẹ hân hoan. Mẹ bồng con đưa lên cao mừng rỡ. Con đã tự đứng trên đôi chân của mình và bước tới trước Phải chăng đó là giáo dục của mẹ để con phải tự lập và đối diện với khó khăn trong cuộc đời mình. Cám ơn Mẹ. Cám ơn những gì mẹ đã cho con ngay từ những ngày thơ ấu và cả khi con đã trưởng thành. 

Con đã lớn lên bằng sự giáo dục nghiêm khắc của ba và sự vỗ về khuyên răn của mẹ. Gia đình qua Mỹ định cư theo diện HO. Ba và mẹ đã không còn trẻ để có thể tìm cơ hội dễ dàng. Gia đình tị nạn nghèo nên chúng con luôn thiệt thòi hơn các bạn cùng lớp. Mỗi cuối tuần nhà mình thường đi tìm những nhà bán garage sale để mua đồ cũ. Quần áo chúng con và cả cha mẹ đa phần đều ở chỗ này. Mẹ mua về, giặt sạch và chúng con đến trường rất tinh tươm sạch sẽ. Chúng con không hề thấy mình thiệt thòi hay thiếu thốn. Mẹ luôn dạy các con rằng tư cách làm người không phải qua lớp quần áo mặc ngoài mà từ nội tâm và kiến thức. 

Nghỉ hè mẹ không cho con rong chơi, mẹ bảo con xuống phụ anh Hai sửa xe. Mẹ nói khi con có một chiếc xe riêng của mình con sẽ gặp những lúc xe giở chứng. Con biết được cách giải quyết những trục trặc hư hỏng của chiếc xe là con thực sự làm chủ nó. Hãy lợi dụng kỳ nghỉ hè này học thêm một nghề cầm tay. Nhờ vậy mà con đã nhiều lần giải quyết những trục trặc ở xe con và bè bạn. Con đã tiết kiệm được tiền và giải quyết cấp kỳ những trở ngại của xe trên xa lộ. Cám ơn mẹ.

Mẹ ơi! Vùng con ở tuyết rơi trắng xóa. Tuyết ngập lối đi, tuyết đội vương miện lên những bụi cây trồng trước nhà. Tuyết đóng lại rơi xuống mái hiên như những sợi dây trắng xóa, lấp lánh đẹp như thạch nhũ. Tuyết làm bạc đầu cây Magnolia mẹ trồng trước nhà. Con nhớ mẹ quá mẹ ơi! Tóc mẹ đã bạc khi con trưởng thành, khi con đã làm chồng làm cha. Giờ này con muốn ôm mẹ vào lòng, muốn bồng mẹ lên xoay mấy vòng như những mùa Xuân năm trước. Con đã thức suốt đêm khi con con bị bệnh, con đã mừng rỡ khi bước đầu tiên nó chạy vội vào con. Con đã rơi nước mắt khi nhìn vợ con sau khi sinh nằm trên giường nệm trắng tinh, thức ăn bổ dưỡng. Còn mẹ con tưởng tượng cái giường nhỏ với cái mùng cáu vàng vì nước đái của con ngày xưa mà thương mẹ quá mẹ ơi!. 

Vợ con đem lên cho con tô mì gói có cái trứng gà ở trên. Con lại nhớ tiếng mẹ gõ cửa phòng con lọc cọc. Mẹ bưng vào tô mì mẹ nấu một gói rưởi với hai cái trứng chiên ốp la để lên trên cùng với mấy con tôm. Mẹ bảo:

- Bài vở nhiều vừa ăn vừa học đi con.

Rồi mẹ bước ra khỏi phòng và đóng cửa lại. Lúc đó đói mà bài vở quá nhiều, con ăn vội vàng, làm bài xong là vội đến trường. Con không kịp nói hay quên hẳn câu nói cám ơn mẹ cũng như bưng tô mì đã hết ra ngoài. Chiều con về phòng con mẹ đã dọn dẹp xong. Những ngày con đi học xa nhà, những ngày đi lính, nhìn ra biển trời mênh mông, trên hạm đội con nhớ tô mì mẹ nấu chảy nước mắt. 

Tháng năm có ngày Lễ Mẹ, con ở bên này nhớ mẹ nhiều. Con gửi về cho mẹ chậu hoa bonsai làm quà mừng mẹ khỏe mạnh. Nếu tình hình dịch bệnh đã qua, mẹ nhớ cố gắng thu xếp qua thăm con và cháu. Cây bonsai dáng nhỏ nhưng chắc chắn, sau này nó sẽ ra hoa đẹp lắm. Con biết khi mẹ mở gói quà, mẹ nghĩ ngay là của con gửi về tặng mẹ. Chỉ có con mới tặng mẹ cây hay hoa để trồng vì con biết mẹ thích chăm chút và nhìn từng chồi non mới nhú, những cánh hoa mới bắt đầu hé nụ. Mẹ sẽ thấy trong hộp còn có một gói nhỏ, trong đó có một ngư ông bằng sành ngồi câu. Cây bonsai là mẹ, người câu cá là con, con núp dưới bóng mát của mẹ để lớn lên trưởng thành và ra ngoài làm việc. Dù con là thằng bé đi học mẫu giáo, một người lính hay một ông già ngồi câu cá thì con vẫn là con của mẹ, vẫn nhờ dòng sữa mẹ lớn lên.

Mẹ ơi! Ơn nghĩa sinh thành biết chừng nào con đền đáp được. Con nguyện cầu cho mẹ khỏe mạnh, an lạc  để sống đời với con.

Nguyễn thị Thêm