Tết đến nhớ quê

Hằng năm, cứ mỗi lần nhìn thấy các sạp quanh chợ được dựng lên từ đầu tháng chạp, cha mẹ chuẩn bị quần áo mới cho con cái, dân ta ai cũng biết là Tết ta sắp đến.

Ở đồng quê, mùa gặt đã xong, nhà nhà như có vẻ chạy đua với thời gian tiển đưa năm cũ. Các trường cũng thế,

Trung học Gò công lúc bấy giờ chỉ là trường Trung học Đệ nhất cấp công lập đầu tiên ở tỉnh nhà, đến niên khóa 1958-1959 mới có bốn khóa, mỗi khóa chỉ có ba lớp, tỗng cộng 12 lớp. Niên học nầy đánh dấu vị trí mới độc lập của trường hình chữ U, ngang 4 lớp và hai dọc mỗi bên 3 lớp vừa làm lớp học vừa làm văn phòng. Đặc biệt niên học nầy còn là niềm hãnh diện của trường trình diện khóa I niên trưởng lên lớp Đệ Tứ và sẽ là khóa đàn anh đầu đàn chính thức mang tên Trung học Gòcông dự thi Trung học đệ nhất cấp 1959, kỳ thi cuối cùng còn bắt buộc thi vấn đáp về Sinh ngữ Pháp Anh.

Gò công chỉ là một tỉnh nhỏ cách Saigon chỉ 58km, và Mỹ tho 30km. Vì bao quanh bằng biển sông, như một hòn đảo nhỏ, đi bằng đường bộ lên Saigon cũng phải qua phà bắc Mỹ lợi

Qua Mỹ tho phà Chợ gạo ngày xưa độc đáo kéo bằng tay. Vào khoảng đầu thế kỷ 20 còn có bến tàu bên chợ cá Gòcông mỗi ngày một chuyến tàu súp lê ba hồi báo nhổ neo tách bến lên Saigon :

« Tàu súp lê một còn thương còn nhớ,

Tàu súp lê hai còn đợi còn chờ.

Tàu súp lê ba tàu ra biển Bắc,

Anh đi rồi nước mắt em rơi. »

Vị trí đặc biệt về địa lý và lịch sử của Gò công với nước mẵn sáu tháng trong năm cũng là động lực hun đúc lòng hiếu học, tính chịu khó và niềm tự hào của người dân của một vùng địa linh nhân kiệt.

Có dịp sống một thời gian ở đây, bạn sẽ khám phá ngoài thổ nhưỡng ảnh hưởng sâu rộng vùng đất nầy, người dân Gò vừa giữ truyền thống vừa cầu tiến. Điển hình là trường Trung học Gòcông, phần đông các giáo sư đều từ nơi khác đến nhất là Saigon. Ngọn gió mới văn minh với thành phần trí thức trẻ nồng nhiệt của nhiều miền đất nước, Bắc Trung Nam tỉnh khác, cách ăn nói, phong cách cư xử phóng khoáng của miền đô thị, cách phục sức theo thời trang, cách suy nghĩ quan niệm khác quả là gây một chuyển biến mạnh cho người dân, nhất là thế hệ trẻ trí thức phải qua cuộc thi tuyển vào Trung học công lập thành lập từ năm 1955.

Không khác bao tỉnh khác, dân ta ở đâu cũng cố giữ nề nếp phong tục quê mình nhưng có khuynh hướng tiếp nhận cái mới, bỏ bớt dần cái quá lạc hậu khắt khe. Sống trong một tỉnh nhỏ làm gì cũng khó qua mắt bà con hàng xóm, búa rìu dư luận dễ bị phê bình khen chê. Người ta biết nhau từ bao nhiêu thế hệ, hồi thời còn để chỏm khác hẵn với ở tỉnh lớn và đô thị ít ai biết rõ ai.

Tuy nhiên dù là một tỉnh nhỏ Gò công lại có địa điểm tham quan du lịch và nhất là có nhiều loại thực phẩm ngon đặc thù từ món ăn cung đình Tam bảo vị ( do vua Tự Đức đặt tên cho ba món, một là mắm tôm chà, tôm chua, hai là mắm còng lột, ba là nham cua ) đặc sản địa phuơng đến dân giả cây nhà lá vườn.

Nơi đây không có những cánh đồng mênh mông bát ngát, những cảnh chợ nổi náo nhiệt sầm uất nên thơ trên sông nước ngọt như ở Ngả Bảy Hậu giang, lại không có được những vườn cây trái bạt ngàn của Bến Tre, Mỹ tho, Biên hòa, Lái thiêu, Bình dương, Hậu giang, bải biển cát trắng phau của Nha trang, Bà rịa Vũng tàu, hải cảng lớn thông ra đại dương. Thế mà cái vòng quạt cảnh quan kỳ thú đó dường như được thu hình nhỏ lại rải rác trong bản đồ gói gọn Gò công.

Nhà Đốc Phủ Hải

Biển Tân Thành

Di tích Lăng Hoàng Gia

Dinh tỉnh trưởng Gò Công

Mời đến đây một lần đi các bạn, bạn có thể viếng các di tích lịch sử, đình chùa lăng miếu xưa cả mộ cổ, nhà cổ, những cơ sở xây cất của thời Pháp thuộc, bằng cớ là dinh Tỉnh trưởng và Sân vận động lớn nhất trong 21 tỉnh miền Nam một thời.

Đặc biệt là vườn sơ ri chỉ hợp với đất nầy, ngoài ra bạn có thể tìm thấy hầu như tất cả các loại trái cây ngon khác dù không nhiều thường vào mùa mưa có cả thanh long, ô môi (ô môi phiên đọc tiếng Hòa lan « o mooi » có nghĩa là ôi đẹp biết bao ), sầu riêng ( rất khó trồng ở đây), mít, trái xay ….

Chắc bạn cũng còn thấy hơi lạ khi vùng đồng chua nước phèn nầy lại có bao vườn trầu vàng thẳng tấp nổi tiếng nhất ở Hòa nghị và những vườn cau lâu đời ở Vĩnh hựu Hòa đồng.

Biển Tân Thành Gò Công

Cảnh trí ở đây thay đổi không làm cho bạn buồn chán đâu. Lại là vùng duyên hải, ngoài việc bạn viếng thăm những cánh đồng bắt dế, bắt rạm cà cuống, thửa vườn trái cây, vườn rau chuyên canh đến những ao làng nước ngọt, ao nuôi cá đồng cua tôm, bạn có thể nghỉ dạo ở bải biển lài Tân thành xưa được gọi bải bùn, bùn đen tắm được chứ không phải bùn đỏ bauxite ở Tây nguyên đâu, với tấm thảm cát nâu đen đẹp nhất Đồng bằng sông Cửu long nhìn ra biển Đông, vừa nhấm nháp nghêu sò ốc sam con móng tay vừa còn có thể phóng tầm mắt ra xa xa ngắm dáng xanh xanh thơ mộng ngọn núi bên bờ biển đối diện Vũng tàu Ô Cấp.

Về đây các bạn còn nhìn tận mắt đập đê ngăn chặn nước mặn và nhất là công sức của người dân và học sinh trồng rừng đước chẳng hạn để ngăn sói mòn xâm nhập bảo vệ bờ biển môi sinh.

Vàm Láng

Ra cảng Vàm láng, ngôi chợ đầu mối, du khách có dịp ngửi mùi gió đặc sệt biển, nếu là lần đầu tiên có thể nghẹt mũi qua mùi hải sản tươi do các ghe thuyền đánh cá rộn rịp mang về trộn với các món phơi khô treo la liệt bắt mắt phát thèm. Dù sao hy vọng bạn sẽ quên nhanh cái phút khó tả ấy vừa lạ vừa quen vừa thơm ngon vừa thum thủm trên khi phát hiện tại chỗ sự trù phú tài nguyên đất nước và sức cần cù lam lũ dân mình.

Gòcông không những chỉ có gò giồng dân cư đông đúc, sinh hoạt nhộn nhịp nhất là mùa mưa, trước kia việc cấy cày trồng trọt chỉ có một mùa. Gò công còn có ruộng rẫy, đầm lầy, ruộng muối trắng phau, nếu có dịp bạn sẽ tham dự cảnh tát đìa tát ao, sau đó cuộc bắt hôi cá rất ồn ào náo nhịp, hay cuộc gạn mương lúc nhúc cá kèo nhớt nhợt đầu trồi trên mặt nước.

Xin đừng quên khu rừng cây dừa nước rậm rạp chằng chịt nổi danh trong lịch sử chống Pháp của Bình Tây Đại Tướng quân Trương Định, « Đám lá tối trời »,

hay vùng bưng biền khô cằn nhất tỉnh :

« Ở thành có sữa có bơ,

Ở bưng có súng có cờ anh đeo. »

« Gió bưng thổi lạnh lòng theo bóng cờ. » ( Ca dao )

Gò công còn làm cho bao du khách nhớ đến câu :

« Đèn nào cao bằng đèn Châu đốc,

Gió nào độc bằng gió Gò công. »

Thương dân Gò luôn phải tỉnh thức lúc nào cần gồng lúc khác cần co.

Vả lại thông thường chúng ta ai cũng nhận thấy rằng mình càng chịu khổ cực nhiều với ai tất rất gắn bó thương yêu hơn. Vì thế người dân vùng khô cằn đồng chua nước lợ vẫn bám đất bám quê, có đi xa chỉ cần nghe âm thanh tên thôi là choàng cơn thức tỉnh một thoáng ký ức quay về. Người dân Gò không khác, rõ nhất là trong những ngày kết thúc năm cũ, đều hướng về lại cội nguồn tạ ân trời đất tổ tiên đã dày công lập thôn mở ấp.

Trường học cũng thế, Trung học tiêu biểu thành phần thế hệ trí thức trẻ, nơi tập trung học sinh thuộc mọi tầng xã hội, từ trung tâm thành phố đến hầu hết quận làng xã xa xôi. Bất luận gia cảnh giàu nghèo, quê tỉnh, cha mẹ ở đây đều khuyến khích con càng đi học lên cao càng tốt. Lòng hiếu học và óc cầu tiến được xem như là tính căn bản đã được trui luyện thừa hưởng của thế hệ cha ông để tiếp nối truyền thống bảo vệ phát triển đất tổ, rèn luyện nhân cách xứng đáng với tiền nhân. Thường sau kỳ thi lục cá nguyệt lần thứ nhất được nghỉ Tết. Đây là cơ hội tổ chức liên hoan mừng năm mới và nhất là trực tiếp tỏ bày lòng tri ân truyền thống dân tộc đối với thầy cô, « nhất tự vi sư, bán tự vi sư ».

Thật ra, Trung học Gòcông dù sinh sau đẻ muộn nhưng có được đoàn ngũ thầy cô nhiệt thành, tận tâm, từ nhiều địa phương khác nhau đến nên sinh hoạt của trường được tổ chức có qui củ, phong phú, đầy sáng tạo, độc đáo, rút kinh nghiệm theo các trường có tiếng. Thêm vào đấy sự đa dạng đa năng các vùng khác biệt tập trung tạo ra một thế liên hoàn bổ sung và được hướng dẫn đúng cách tất kết quả rất khả quan, tốt đẹp.

Trong bối cảnh sang Xuân, trường cũng muốn tiễn đưa năm cũ một cách trang trọng để đón năm mới đầy hy vọng, vì tổ chức liên hoan lúc nầy là một tập tục đẹp theo truyền thống nước nhà. Đây cũng là phương cách tập học sinh quen với cơ cấu nếp sống xã hội, cơ hội phát hiện thế mạnh của cá nhân, tập thể, lượng giá tình hình trình độ học tập.

Từ những năm đầu trường mới dù cơ sở còn thô sơ không nhiều tiện nghi, nhưng luôn cố gắng bằng phương tiện cây nhà lá vườn, sinh hoạt theo gương các trường lớn đã vào nề nếp tốt. Về văn hóa, tổ chức báo Xuân, bích báo chẳng hạn.Nhờ đấy bao năng khiếu tài khéo được phát hiện như viết văn, phóng sự, sưu tầm, sớ Táo quân tổng kết tình hình trường lớp, làm thơ, hội họa, hí họa, trình bày trang trí cột báo Xuân nhà trường.

Để thêm màu sắc Tết, các lớp được trang hoàng để đón mời các thầy cô đến dự chung vui. Tùy theo khả năng và sáng kiến, Cây Mùa Xuân được dựng lên treo đầy quà tặng cho bạn bè cùng lớp. Phần Văn nghệ cũng có mục đơn ca, song ca, ngâm thơ, có cả vũ, hài kịch mà kịch Sớ Táo quân là được tán thưởng nhiệt liệt với Ông Táo tân thời đầu đội nón cánh chuồn, mang hia, mặc áo thụng nhưng chỉ với quần cụt (quần xà lỏn, quần đùi) thật buồn cười đọc sớ theo nhịp trống. Nhớ năm 1959, kịch Sớ táo quân có tiếng vang đến nổi mà được yêu cầu trình diễn chung với các Ban Văn nghệ tỉnh tại bến xe đò Gò công lúc bây giờ ở gần nhà bảo sanh Trương văn Huân.

Nhân dịp nầy, phải công nhận thầy trò tỉnh nhỏ mà có thể làm việc lớn hết mình tiếp tay cho sự nghiệp giáo dục tiến triển. Hơn thế nữa phải thành thật khen khả năng bén nhậy đa diện hữu hiệu tiềm tàng của học sinh trai gái Gò công qua các dụng cụ hàng mã tự làm như chiếc nón cánh chuồn, đôi hia, cá chép của Ông Táo hay những thiết bị như đuốc gậy trong vũ khúc Mê linh hay hình vẽ, giấy kim tuyến trang hoàng áo dài tay rộng trong vũ khúc Giòng sông xanh chẳng hạn.

Chưa hết đâu, mục ẩm thực cũng đáng nêu lên lắm. Bao thứ bánh mặn ngọt, mứt kẹo, hạt dưa, thèo lèo, đậu phộng da cá, món ăn đặc biệt quê nhà như xôi vò cơm rượu bánh bò bánh giá, thịt heo quay có món làm ở nhà món khác đi mua để liên hoan.

Có dịp dự hoặc thấy tận mắt công sức thiện chí của các học sinh trong niềm vui Xuân và lòng tự hào e ấp là thuộc thành phần có học sắp thêm tuổi mới, muốn thể hiện lòng kính mến và tri ân sâu xa thầy cô, chúng ta nhận thấy được ngay ra tính chất phác, thẳng thắn, trung hậu, cần cù chịu khó của những người học sinh trường nhỏ luôn cầu tiến, luôn cố gồng co vượt qua hoàn cảnh nối tiếp truyền thống tốt đẹp của lớp đàn anh đã danh thành công toại của Trung học Gò công.

Xuất thân từ một vùng khô cằn nước lợ sáu tháng, học sinh ở đây hầu hết phải vừa đi học vừa phụ giúp cha mẹ trong canh tác trồng trọt chăn nuôi buôn bán, công việc nhà. Có thể nhờ thế các em ít có thì giờ cũng như không nhiều tiền để rong chơi tiêu pha phung phí. Bây giờ đúng là lúc có thể đóng góp tích cực sáng tạo, cái tính tự lập ham học hiếu làm trong gên của người dân Gò, họ rất ít khoe khoang phô trương môi miếng nhưng cần được đánh giá đúng nhân phẩm bản sắc giá trị của mình.

Người dân Gò còn thường nói nửa đùa nửa thật họ mới là người yêu nước chính cống. Như các bạn đã biết, trong sáu tháng thiếu nước ngọt, chẳng những thiếu nước uống mà thiếu cả nước thường dùng cho việc tưới tiêu sinh hoạt hằng ngày. Lực lượng hùng hậu trẻ cho việc đi gánh nước ở các ao làng, đổi nước ngọt qua các xe ghe mang nước từ Chợ gạo, Mỹ tho rất cần thiết. Do đó học sinh ở đây cũng ý thức nước tối cần và phải có chí mới thành công, không bao giờ ngồi đó để chờ trời mưa mà uống nước. Vì thế họ học cũng hết sức mình mà khi chơi giải trí họ cũng không chịu thua ai khi có cơ hội tốt.

Ưu điểm nữa là « thua keo nầy bày keo khác », thường kiên trì vượt khó, học hỏi không ngừng để có cái nhìn mới rộng hơn. Ở đây phải làm việc cật lực mới sống được không phải chỉ vì nước phèn đất nẻ mà thôi mà còn vì tiếng tăm dòng họ. Do đó thế hệ trẻ sau khi ra trường thường đi làm xa và có người lập gia đình với người nơi khác, tuy nhiên họ không quên trở về nhà nguồn cội trong ngày giỗ, tảo mộ và nhất là Tết đến.

Cầu Mỹ Lợi - Gò Công

Rồi thời gian trôi qua. Gò công cũng đã thay da đổi thịt nhờ nước ngọt dẫn về. Cuộc sống ở đây trở nên trù phú phồn thịnh nhờ đường giao thông tiện lợi hơn không còn phải qua phà sau khi hoàn thành hai chiếc cầu Chợ Gạo đến Mỹ tho và cầu Mỹ Lợi lên Saigon,( cầu nầy được khánh thành năm 2015)..

Trung học Gò công ngày xưa nay đổi tên Trương Định đã kỷ niệm 55 năm thành lập trường, năm 2010. Bao khóa học đã ra trường phục vụ gần xa hay tại quê nhà, phần đông đều làm vinh dự Gò công. Cũng có thầy cô học sinh cũ vắng mặt trong những ngày lễ truyền thống, người còn người mất, đi xa.

Mừng cho Gò công cho tới ngày nay vẫn có dâu hiền rể thảo, thầy cô và bạn bè từ nơi khác đến đã xem đất nầy là quê hương thứ hai hoặc an cư luôn cống hiến tài sức phục vụ hết lòng như Thầy Phạm duy Tư (Lý Hóa) và Cô Nguyễn thị Luân (Văn), Thầy Trần thế Phiêu (Văn) và Cô Phạm thị Yến (Vạn vật), Thầy Nguyễn Đức Hoành (Lý Hóa) và Cô Bùi Tuyết Hồng (Lý Hóa),…

Hy vọng truyền thống tốt đẹp của Gò công hay của mọi vùng đất nước sẽ được duy trì mãi mãi để rồi hằng năm, nhân dịp Xuân về Tết đến, người dân xứ Gò nói riêng hay người Việt nói chung trong hay ngoài nước, tự do vui vẻ hưởng Xuân tâm niệm rằng mình còn có cội nguồn, những trang sử anh hùng, một đất nước giàu đẹp để bảo tồn lưu lại cho thế hệ ngàn sau.

Trần Thành Mỹ