Máy thận nhân tạo lọc máu
(Hémodialyse)
Mấy lúc sau này, tôi thường viết bài kể lại những tai nạn nguy hiểm và sầu khổ
của đời tôi. Giờ đây lại xin kể một nỗi khổ, một nỗi thống khổ cuối cùng ! Ấy là
bệnh suy thận và tôi sắp chết vì căn bệnh này. Cầu mong bạn đọc không bao giờ
mắc phải cái bệnh tưởng là tầm thường này song thật ra có khả năng hành hạ
và giết người không kém gì bệnh tật nào khác …
Tôi viết dựa trên những hiểu biết cá nhân và trải nghiệm riêng tư của tôi, những
trao đổi với các bác sĩ điều trị và bạn bè trong nghề Y. Rất ít tra cứu sách báo
chuyên nghiệp. Vì vậy dĩ nhiên là có nhiều sơ xuất và sai sót, xin các bạn thứ lỗi.
Theo nhiều người Việt Nam, thận là cơ quan chủ yếu của dục tính. Suy
thận khiến con người không làm tình được nữa. Thêm vào đấy, vì vị trí của cặp
thận ở ‘’đâu đấy’’ sau lưng nên nếu bạn hay bị mỏi lưng mà đi khám một ông
lang ta thì ông ta sẽ long trọng bắt mạch bạn một hồi rồi nghiêm trang tuyên bố
bạn bị yếu thận song uống vài thang thuốc của ổng là hết ngay.
Nếu quả thật như vậy thì số tôi còn nhiều may mắn lắm. Song chức năng
của thận hoàn toàn không dính dáng gì với dục tính và chứng đau lưng cả. Dục
tính do não bộ điều hòa cùng với những nội tố do các cơ quan sinh dục tiết ra.
Còn đau lưng thì đa số nguyên nhân do lão hóa xương sống bị loãng, không còn
cứng cát như thời trai trẻ, thậm chí có nốt cột sống còn bị ép xẹp xuống khiến
con người ta càng già lưng càng còng và người càng lùn đi. Thời trai tráng đã
qua đi hồi nào không hay.
Đàn ông lớn tuổi hay có vấn đề tiết niệu nên vượt biên sang tới Canada,
lúc tôi đã 45 tuổi, tôi vội đi khám BS Michael Davidman, người Do Thái, giáo sư
Khoa Thận tại Đại Học McGill. Khám lâm sàng và thử máu xong ông cho biết kết
quả : ’’Anh bị cao áp huyết và thận bắt đầu suy, song ở tuổi anh không có gì
đáng lo ngại cả. Mỗi ngày anh chỉ cần uống một viên thuốc lợi tiểu và ăn bớt thịt
và muối là dám sống tới trăm tuổi rồi !’’
Tôi yên tâm ra về, trong lòng không khỏi hân hoan yêu đời và gần như
không bao giờ còn nghĩ đến căn bệnh đang phục kích bên trong cơ thể lành
mạnh bên ngoài của mình. Tôi gần như quên đứt câu các bác sĩ thường nói :
‘’Áp huyết cao là một tên sát nhân thầm lặng.’’ Vượt biên chậm trễ, gia đình tôi
tới Canada trong cảnh ngộ trâu chậm uống nước đục. Song trong suốt 40 năm
1sau đó, tôi và nhà tôi ra sức làm việc nơi đất lành chim đậu để làm lại cuộc đời.
Chúng tôi mau chóng đuổi kịp bạn bè, con cái học hành thành tựụ nên cà nhà
vui sống hưởng thụ cuộc đời tự do hạnh phúc.
Cho tới một ngày kia cách đây khoảng 2 năm, tôi bị lên cơn thống phong
(gout) ở đầu gối bên trái. Đau đến nỗi đầu gối sưng bằng trái bưởi và chung
cuộc tôi phải nhập viện để bà BS Isabelle Deschênes chuyên về khớp xương
đâm kim vào đầu gối tôi hút ra cả đống nước. Bà còn cho tôi uống Colchicine tôi
mới hết hẳn bệnh. Tôi còn nhớ mãi vụ uống thuốc Colchicine, tôi bị phản ứng
phụ đi cầu chảy như thác, Tào Tháo đuổi chạy không kịp, người mệt ‘’lử cò bợ’’
nằm chết giấc trên giường, thở không ra hơi.
Thế nhưng đấy chỉ là chuyện phụ vì nhờ căn bệnh ấy mà tôi có dịp được
gặp BS Steven Palenchuck, một BS còn trẻ măng mà đã có bằng chuyên môn
về Nội Khoa, một văn bằng rất khó đạt được. Ông nói Thống Phong thường thấy
trong chứng suy thận mãn tính và là điềm báo của bệnh suy thận đang từ mãn
tính chuyển sang cấp tính, thời kỳ chót thường tới rất mau. (Nghe tiếng chót tôi
bán tín bán nghi ông này có ý ngầm nói là tôi sắp chết chăng).
Rồi ông giảng nghĩa chất Creatinine trong máu của tôi đã từ bình thường
là 100 mg/L tăng lên đến 600 mg/L. Tình trạng đó là do các mạch máu ở thận bị
áp huyết cao phá hỏng nên thận không lọc được hết Creatinine ra khỏi cơ thể.
(Creatinine là cặn bã của thịt thà hay chất đạm mà ra) Thế mới biết Áp Huyết
Cao quả là một tên sát nhân thầm lặng nằm vùng trong cơ thể con người như
một kẻ nội thù chờ thời cơ thuận tiện để nổi dậy tàn phá cơ thể người ta, không
tim thì thận rồi thì não bộ, các bộ phận sinh dục v.v … Người ta còn chẩn đoán
suy thận bằng cách đo urée cũng từ đạm chất (acides aminés) mà ra nhưng
không chính xác bằng Creatinine (Xin đừng lầm với acide urique, nguyên nhân
của bệnh thống phong hay là goutte).
BS Steven Palenchuck còn chỉ cho tôi thấy rõ một cách đo lường chức
năng khác của thận, rất ăn khớp với độ Creatinine quá cao của tôi . Ấy là GFR
hay Glomerular-Follicular Rate, số lượng chất Creatinine bị một nephron đào thải
(clearance) ra trong một phút. Nephron là một đơn vị của thận gồm chính yếu
những glomerules hoạt động như một cái lọc đào thải độc chất từ máu qua nước
tiểu để rồi thoát ra ngoài. GFR của tôi chỉ còn 5mg/min, có nghĩa là thấp đến gần
đáy rồi, số phận tôi rất gần đất xa trời.
Mà đâu đã hết, khỏi bệnh này liền có tật khác thay thế. Một ngày không
biết có đẹp trời không mà bỗng nhiên tôi bị ngứa khắp mình mẩy, ngứa phát điên
phát cuồng kêu trời không thấu, nhất là có những vết loang ở sau lưng và dưới
2da nhiều nơi nổi cục gãi ra những vẩy trắng như nến. Hèn chi người ta kêu là
phong vẩy nến (psoriasis). Nhưng mọi thứ kem trị psoriasis như Dovonex,
Targel … đều vô hiệu, cũng như những loại thuốc viên trừ ngứa như Atarax,
Benadryl. Tắm rửa ngày 2-3 lần cũng chẳng ăn thua gì.Tôi quả quyết là chăn
mền bệnh viện giặt không sạch, khiến nhân viên bệnh viện ngày phải thay chăn
mền đến 2-3 lần vì tôi dọa nếu không thay để bệnh ngứa hành hạ tôi ngày đêm
thì tôi sẽ … tự vẫn !
Những chuyện đó xảy ra khoảng cuối năm 2019 tại một bệnh viện nhỏ,
Hôpital du Haut-Richelieu, nơi con trai tôi làm bác sĩ tại khu cấp cứu. Đến thời
điểm tôi đòi tự vẫn thì chắc bẩm anh chàng tự nhủ ‘’mọi việc không xong rồi’’ và
xin chuyển tôi về Hôpital du Sacré-Coeur cho gần nhà, gần cửa và nhất là gần
nhà quàn Urgel-Bourgie, nơi nhà tôi và tôi đã ký giao kèo hỏa táng cả chục năm
nay rồi. Nhưng nào tôi đâu có được nhập viện ngay mà chỉ được gửi đến phân
khu Khoa Thận Bois-de-Boulogne. Rủi mà hóa may : Ở đây tôi được gặp Nữ
Bác Sĩ Isabelle Chapdelaine chuyên môn về Khoa Thận rất giỏi, rất nhân đạo và
cương quyết, dám nói dám làm. Tôi phải nhìn nhận là nhờ bà, tôi còn sống đến
ngày hôm nay. Cũng nhờ những người như bà nên Canada và Quebec mới nổi
danh là ‘’Xứ Lạnh Tình Nồng’’.
BS Chapdelaine hỏi bệnh và xem hồ sơ của tôi rất lâu và rất kỹ song
không khám bệnh mà chỉ xem đôi bàn chân của tôi có sưng không, nghĩa là cơ
thể tôi có chứa quá nhiều nước không. (Tôi biết suy thận phải coi chân cũng như
suy tim phải nghe phổi cho kỹ để biết nước có bị ứ trong phổi chưa.) Xong xuôi,
bà Chapdelaine ngồi xuống sau bàn và chậm rãi nói cho tôi cùng toàn gia hiểu rõ
chẩn đoán và dự đoán về trường hợp của tôi :
- Các bạn đây có đến hai ba người là bác sĩ, tôi khỏi nói các bạn cũng thừa
biết là ông nhà đã lớn tuổi và thận của ông đã suy đến thời kỳ cuối cùng
rồi. Mọi cách chữa đều vô ích song tôi sẽ làm cùng mình để ông nhà sống
thêm được năm nào hay năm ấy, với một cuộc đời tuy đã muộn nhưng
vẫn còn phẩm chất.
Trước
hết ông rất mệt và yếu vì bần huyết. Các bạn dư biết thận là một
trong những cơ quan sản xuất máu. Thận tạo và tiết ra chất
erythropoétine, chất này kết hợp với chất sắt có sẵn trong máu sinh ra
một sắc tố
gọi là hémoglobine mầu đỏ. Nhờ sắc tố này mà hồng cầu của máu có thể
mang dưỡng khí đến cho các tế bào trong cơ thể. Chức năng chế tạo
chất poétine này rất âm thầm nên rất ít người biết đến.
Chữa trị bần huyết cần nhiều thời gian nên tôi sẽ cho truyền tĩnh mạch
ngay Aranesp (một thứ erythropoétine nhân tạo) và Venofer để ông nhà
dần dần bớt bần huyết và có thêm sức. Những thuốc này hoàn toàn miễn
phí cho bệnh nhân. Khi nào ông nhà đã phần nào lại sức, tôi sẽ bàn tiếp
về vấn đề lọc máu với các bạn.
Nhưng ‘’first things first’’. Hiện tại ông nhà đang bị những cơn ngứa hành
hạ rất là khổ sở khiến ông nghĩ đến chuyện tự vẫn. Quả thật người suy
thận da rất khô nên thường là ngứa ngáy. Da khô lại còn là một môi
trường cho bệnh psoriasis phát sinh và nảy nở mãnh liệt. Người bệnh
càng thêm ngứa một cách dữ dội.
Làm nghề chuyên trị thận suy đã lâu năm, tôi có kinh nghiệm và biết khá
nhiều, kể cả những trường hợp tự vẫn vì quá ngứa song trị bệnh ngoài da
vượt khỏi lĩnh vực của tôi. Điều tôi có thể giúp được, ấy là giới thiệu ông
nhà cấp tốc gặp một bác sĩ chuyên trị bệnh ngoài da rất giỏi mà tôi biết. Ấy
là BS Catherine Villeneuve-Tang ở Clinic Elle, đường Ste-Catherine Ouest.
Ngay tuần sau, tôi đã được gặp BS Catherine Villeneuve-Tang, một phụ nữ có 2
dòng máu, đẹp tuyệt trần. Sau khi chào hỏi như thường lệ, bà cất lời trước :
- Isabelle có gọi điện thoại và cho tôi biết rõ về trường hợp của ông. Thật là
đáng buồn song tôi nghĩ là tôi có thể giúp ông được. Ông hãy để tôi ngó
mấy vết loang psoriasis của ông trước đã.
Mấy vết loang lở này trông mà muốn ói, nhất là ở đằng sau lưng và ở 2 bên bắp
vế nhưng bà Tang vẫn thản nhiên xem xét nắn bóp rồi vừa đi rửa tay ngay trong
phòng bà vừa nói :
- Quả thật tôi ít thấy những trường hợp nặng như của ông nhưng ông cứ
thử bôi loại kem Clobetasol này, tốt vô cùng. Tôi cũng kê toa cho ông uống
thêm Blexten và Rupall để ông đừng xài mấy loại thuốc chống ngứa cổ
xưa như Atarax hay Benadryl, không tốt cho người cao niên đâu ! Trị như
vậy mà không thấy thuyên giảm thì tôi đành phải gửi ông đi chữa bằng
Phóng Xạ Cực Tím (UV phototherapy).
Bà bác sĩ này rõ ràng nhiều tự tin và còn nhiều tuyệt chiêu chưa xài đến. Cung
cách đi đứng và lời ăn tiếng nói của bà ta chiếm trọn lòng tin tưởng của tôi. Thế
cho nên, tôi không uống thuốc mà chỉ bôi kem thôi đã thấy kết quả như một thần
dược vì chỉ mấy phút sau khi bôi đã thấy những vết loang co rút lại, những hột
vẩy nến nhỏ lại và chìm xuống dưới da, hết ngứa ngay. Song những nơi da lành
vẫn còn khô và ngứa tuy ít hơn xưa nhiều.
Hai tuần sau, tôi trở lại bà Chapdelaine tái khám và hết lời cám ơn bà ta đã chỉ
đúng thầy đúng thuốc cho tôi, đồng thời cũng hết lời ca ngợi bà Tang. Khi tôi khai
với bà ta là phần da lành vẫn khô và ngứa thì bà ta mỉm cười và nói :
- Đó không phải là psoriasis mà là prurit urémique do thận suy không lọc
được hết chất urée làm ngứa da. Bệnh ngứa này nằm trong lãnh vực
Thận Học của tôi. Ông không cần dùng Clobetasol nữa vì đó là một thứ
Steroide, một loại độc dược đa dụng, rất mạnh và rất hữu hiệu, có toa mới
mua được. Ông hãy ra Costco hỏi mua Lotion Cétaphil một hũ bằng cả
một lít, rẻ rề xài hoài không hết mà kết quả cũng mau hết ngứa, da hết khô
Tuy nhiên tôi cũng ra một cái toa để ông mua phòng hờ 30 viên Neurontin
100mg. Mỗi tối ông chỉ cần uống một liều tối thiểu là 1 viên, chắc chắn ông
hết ngứa ngáy, lại còn ngủ ngon giấc nữa. Nhưng ông không được xài
nhiều hoặc xài liên tục vì đây cũng là một loại độc dược, rất có hại cho bộ
thần kinh, nhất là ở người cao niên.
Về nhà xem bên ngoài chai Cétaphil, tôi thấy đó là một thứ lotion dành cho phụ
nữ dùng để gìn giữ da dẻ cho mềm mại chứ không phải để chống ngứa ngáy. Ở
tuổi sắp về chầu ông bà, tôi đâu có nhu cầu làm đẹp ! Cho nên tôi quyết dịnh
uống thử một viên Neurontin mà thôi xem sao.
Kết quả thật là tuyệt vời. Tôi ngủ một giấc ngon lành suốt đêm, không một chút
ngứa ngáy. Thế nhưng 2 tối mới dám uống một viên mà 2 tuần sau tôi đã thấy có
điều là lạ khác thường vì giấc ngủ bỗng nhiên nhiều chiêm bao làm tôi nửa thức
nửa ngủ mà giấc mơ vẫn tiếp tục. Các nhân vật trong mơ khi ẩn khi hiện và
thường là người thân đã qua đời từ lâu. Họ nhìn tôi cười mỉm song không bao
giờ nói năng một lời. Mở hẳn mắt cho tỉnh ngủ, mọi nhân vật đều biến mất trong
giây khắc. Thế nhưng giữa ban ngày, tôi luôn luôn có cảm tưởng là có một người
thứ ba cùng sống trong nhà, khi ẩn khi hiện trong khi đã từ lâu các cháu đều đã
ra riêng hết và ở nhà chỉ còn có cặp vợ chồng già chúng tôi. Đúng là ảo ảnh,
hoang tưởng rồi !
Từ đó, tôi tự ngưng uống Neurontin; mọi chiêm bao dần dần biến hết cùng lúc
với hư ảnh ‘’người thứ ba’’ cũng lui mờ dần . Tôi kể lại chuyện ma trêu quỷ ám
này cho quý tử bác sĩ nghe. Nó mở bửu bối là cái iPhone có cài cuốn CPS bên
trong ra (Compendium des Produits et Spécialités Pharmaceutiques, sách rất
dầy và nặng tổng kê đủ các loại thuốc song thu gọn trong cái iPhone rất tiện
dụng cho các bác sĩ, nhất là thế hệ trẻ rất ưa dùng) chăm chú nghiên cứu trang
này qua trang khác một hồi rồi vui vẻ nói :
- Đúng rồi, Bố ơi! Cétaphil là một mỹ phẩm làm cho da luôn luôn ẩm ướt
mềm mại. Dược khoa cũng có những sản phẩm tương tự song đậm đặc hơn,
5mạnh hơn khiến làn da không những ẩm ướt hơn mà còn hết ngứa nữa. Thông
dụng hơn hết là Glaxal Base, Bố mua về dùng thử xem có hết ngứa không, song
không bao giờ Bố được uống Neurontin nữa, hại óc lắm nhất là lớn tuổi như Bố,
đã suy thận lại còn lú lẫn nữa chỉ thêm khổ cho Mẹ.
Cũng may là Glaxal Base không những làm giảm ngứa mà còn rẻ hơn Cétaphil
nữa. Điều đáng tiếc là thuốc không được nhà nước bao (couvert par la RAMQ)
khiến tiền già lại thêm kém giá !
Tôi thật khổ tâm mỗi khi nghe nói : ‘’ Nhất là
người cao niên, nhất là người cao niên …!’’ Miệng dọa tự vẫn song thật ra tôi còn
ham sống lắm, gần vợ gần con và mấy đứa cháu còn nhỏ tuổi, sao mà cute vậy!
Song vụ đại họa ngứa ngáy gãi đêm soàn soạt coi như tạm dàn xếp mà chẳng
tốn kém bao nhiêu. Thật là ‘’chỉ có ở Canada !’’. Thế nhưng VN ta lại có ngạn
ngữ : ‘’Họa vô đơn chí, phúc bất trùng lai !’’ Tối hôm 20 tháng 02 năm 2020 (tôi
còn nhớ như in vào trí nhớ già nua của tôi cái ngày hôm đó vì toàn số 2 và số 0 :
Phải chăng là chết 2 lần, vượt biên và nay là suy thận cấp tính !) tôi bỗng nhiên
lên cơn sốt cao độ, mê sảng và muốn làm kinh phong. Nhà tôi hoảng hồn, nhấc
điện thoại cầu cứu ông con trưởng. Nó nói:
- Mẹ phải kêu 911, xin ambulance đưa Bố vô Cấp Cứu Sacré-Coeur ngay.
Con sẽ gặp Bố Mẹ ở đấy.
Tội nghiệp thằng nhỏ (gọi là nhỏ song đã trên 50 tuổi) lấy vợ người bản xứ cùng
nghề, nhà ở mãi Mont-St-Hilaire mà hễ có chuyện gì trục trặc là bố mẹ lại kêu nó
phóng xe về ngay. Tôi cho đó chẳng qua là cái nghiệp của nó làm nghề bác sĩ,
phải báo hiếu nhiều hơn những đứa khác ! Con dâu chúng tôi rất ngoan và vui
tính nên chúng tôi không có điều gì ta thán về thế hệ 1 rưỡi của người tỵ nạn.
Vậy chưa chắc câu nói ‘’Qui prend femme, prend pays’’ đã đúng như người ta
thường rêu rao. Nhà tôi thường khen ngầm ‘’ Nhà mình phước đức lắm mới có
Geneviève làm nàng dâu trưởng, biết thế nào là nhập gia tùy tục’’.
Ở Khu Cấp Cứu, tôi được bác sĩ trực khám vật lý rất kỹ càng, xét nghiệm máu
nước tiểu, chụp hình tim phổi hầm bà lằng rồi mới chữa chạy, nào là truyền máu,
nào là kháng sinh qua ngả tĩnh mạch … Rồi ông cho mời bác sĩ Khoa Thận
xuống hội ý vì thấy nồng độ Creatinine của tôi quá cao. Khi thấy nồng độ này,
BS Remi Goupil trợn tròn mắt và nói :‘’Bệnh nhân này suy thận đã đến thời kỳ
tận cùng, nếu không được lọc máu cấp cứu bằng thận nhân tạo (hémodialyse)
thì thật là khó qua khỏi ! Máu của ông ấy đầy cặn bã thì làm sao mà chuyên chở
dưỡng khí lên óc được ! Tôi quả thật không có sự lựa chọn nào khác …!’’
Mê man mấy ngày sau tôi mới mở mắt tỉnh dậy và được nhà tôi túc trực ngày
đêm bên giường kể lại mọi chuyện, sau khi mếu máo vì mừng rỡ : ‘’ Hơn nửa thế
kỷ sống bên nhau, em không thể tin anh nỡ lòng nào đột nhiên xa em mãi mãi,
bỏ em bơ vơ một mình nơi xứ lạ quê người !’’ Những khi bị cơn bệnh hành hạ,
tôi quả thật muốn xa rời cõi đời này ngay tức khắc để chấm dứt mọi khổ đau
hình hài. Song giờ đây, nhìn lại thấy người mình yêu từ lúc son trẻ, tôi mừng rỡ
muốn khóc mà sao cơ thể cạn nước, tôi không còn giọt lệ nào ứa ra được để tỏ
mối tình muôn thuở của tôi đối với nàng.
Khoảng một tuần sau, đích thân bà Isabelle Chapdelaine đến thăm tôi tại Phòng
Điều Dưỡng Tích Cực (ICU). Bà nói :
- Ông xém chết mà BS Goupil đã quyết định làm hémodialyse để cứu sống
ông in extremis như thế, tôi thật không tìm được ra lời để chúc mừng cả
hai người, bác sĩ và bệnh nhân. Tôi thì muốn đưa ông nhà vào con đường
lọc máu một cách nhẹ nhàng hơn vì ở tuổi ông đã đi vào con đường ấy thì
không có lối ra nữa đâu !
- Thế nhưng ‘’Mưu sự tại nhân, thành sự tại Thiên’’ (L’Homme propose et
Dieu dispose) ông bà ạ. Hôm đầu tiên ông bà và gia quyến đến phòng
mạch của tôi ở Bois-de-Boulogne, tôi thấy tình trạng của ông thật thảm
hại. Thêm tuổi tác của ông nữa, chữa ông ngay bằng Thận Nhân Tạo
(Hémodialyse), nhiều rủi ro lắm ! Rồi ông sẽ thấy cái máy này rất mạnh,
thậm chí dữ dằn nữa. Ưu tiên chúng tôi dành cho thanh niên đủ sức chịu
đựng trong khi chờ đợi có thận sống để ghép cho họ (greffe rénale). Xong
rồi mới tới các bậc cao niên còn đủ sức khỏe chứ không như ông nhà đây,
kiệt sức quá rồi
- Nhưng chẳng lẽ bỏ mặc ông cho số phận nên tôi lên một kế hoạch cứu
vãn tình thế. Ấy là bước thứ nhất, chữa cho ông khỏi bị ngứa ngáy hành
hạ. Bước thứ hai, trị bần huyết cho ông lại sức, không phải lại sức để chịu
nổi Thận Nhân Tạo mà đủ sức để có thể Lọc Máu Bằng Màng Bụng.
(Dialyse Péritonéale hay D.P.) Đấy là bước thứ ba và cuối cùng. Ông bà
biết là một khi đã máng vào máy lọc thận là phải chịu máng cho đến chết,
trừ phi được ghép thận mà người ta dành cho người trẻ còn nhiều khả
năng giúp ích cho xã hội.
Máy lọc qua màng bụng
- Song DP nhẹ nhàng hơn HD nhiều, có thể vì DP xài màng bụng là một
một màng thiên nhiên bao bọc các bộ phận trong bụng còn HD thì xài một
cái màng lọc nhân tạo đặt trong một cỗ máy khá lớn. Máy đó chuyển dần
máu bằng động cơ ra khỏi cơ thể con người, truyền vô máy cho màng lọc xong rồi bơm trở lại hệ thống tuần hoàn của con người. Toàn thể hệ thống
tuần hoàn coi như bị xáo trộn nên đa số bệnh thường rất mệt mỏi sau mỗi
kỳ đi lọc máu về.
- Trái lại, DP dùng một dung dịch gọi là ‘’Dialysat’’ có đặc tính hút cặn bã
trong máu qua màng bụng rồi để cho chảy ra ngoài bụng. Dung dịch này
do hãng Baxter bào chế và chuyên chở tới tận nhà bệnh nhân, cùng với
các đồ phụ tùng y khoa khác. Phí tổn dĩ nhiên do nhà nước trả 100%.
- Điều hết sức ích lợi cho bệnh nhân không phải là tiền mà là có thể tự do
làm lấy ở nhà, ban ngày hay ban đêm tùy thích. Điều phiền toái duy nhất
là khởi đầu phải chịu một cuộc giải phẫu nhỏ để cắm một ống thông
(catheter) đúng chỗ vô bụng cho dialysat có đường ra vô. Treo bịch
dialysat lên cao cho dung dịch chảy vô bụng, để dialysat hút cặn bã trong
máu qua màng bụng rồi đến sáng ngủ dậy mở nút catheter cho dung dịch
đầy cặn bã chảy ra ngoài là hoàn tất công chuyện.
- Cũng cần học cách nối catheter với bịch dialysat sao cho vô trùng kẻo
màng bụng bị sưng (péritonite) thì quả là một tai họa lớn. Nhưng ông bà
cứ yên tâm vì ông bà sẽ được qua một khóa học, thành thạo rồi người ta
mới dám để ông bà tự làm.
- Nói đến đây đã quá nhiều, xin ông bà thứ lỗi. Mục đích chính của tôi là
mong ông bà yên lòng. Tai nạn tử vong đã qua. Đời sẽ lại đáng sống vì có
phẩm chất chứ không còn phiền toái như bây giờ nữa đâu. Tôi không khỏi
tội nghiệp cho bà đã quá 80 tuổi rồi mà đêm đêm gió tuyết cứ phải lái xe
đưa đón ông đi lọc máu !
Thận nhân tạo không có khả năng đóng góp vào việc tạo ra máu (hồng
cầu) như thận thiên nhiên. Vì vậy người lọc máu phải chích đều đặn Aranesp và
Venofer để tránh bần huyết người bệnh mới có sức.
Thế còn ông bạn lâu năm thủ phạm của chứng suy thận thì sao? Đa số
bệnh nhân lọc máu đều nhìn nhận máy thận nhân tạo làm giảm áp huyết, nhiều
khi quá thấp khiến bệnh nhân lại bị mệt, bằng không chỉ một viên Lasix 40mg
cũng đủ để áp huyết cân bằng cả ngày. Riêng tôi vẫn ngược ngạo với người ta.
Dưới tiếng máy chạy rầm rì của thận nhân tạo, áp huyết của tôi cứ lên cao dần,
nhiều khi gần đến phút chót, đạt tới 200/110. Thật là dễ sợ song mấy cô y tá vẫn
bình tĩnh, mặc cho chuông báo động kêu ròn rã.
Ngoài ra ở nhà thì phải tự đo, ngày 5 lần khi ngủ dậy, khi đi ngủ và 3 bữa
cơm. Áp huyết của tôi sáng sớm rất cao song kinh nghiệm dạy tôi biết không cần
uống thuốc ngay mà cứ bình thản uống ly cà phê là nó tự tuột xuống ngay, nhiều khi xuống dưới 70/40 khiến tôi quá mệt, lăn ra ngủ tới trưa mới dậy nổi. Rồi từ
lúc ấy áp huyết cứ từ từ lên cao đến cơm chiều thì bình thường là 160/85. Tôi
hỏi nhiều bác sĩ thì chẳng ai hiểu tại sao. Tôi đành tự biên tự diễn tùy theo cao
thấp mà khi thì uống Avapro 75mg khi thì Apresoline 10mg. Nhưng tối nào lên
giường tôi cũng làm 1 viên Norvasc 5mg vì không biết tại sao tôi bị ám ảnh đang
đêm bị đột quỵ vì xuất huyết não hay lên cơn đau tim bóp trật nhịp sinh tử vong.
Vậy mà ai cũng nghĩ là người quá cố đã êm đềm ra đi trong giấc ngủ.
Ngoài ra còn phải tránh chứng mập phì, kiêng ăn cữ uống rất nghiêm ngặt
máy lọc thận mới hoạt động hết khả năng được. Thí dụ như ăn vẫn phải tránh ăn
quá nhiều chất đạm khiến máu lọc không xuể cặn bã. Uống nước chỉ được nửa
lít một ngày (bằng phân nửa người bình thường) + 250 cc chất lỏng trong thức
ăn. Các chất điện giải như Sodium, Pot***ium và Phosphorus cũng phải hạn chế
nghiêm ngặt kẻo tim bị suy yếu, dù các chất điện giải ấy quá nhiều hay quá ít.
Rút bớt nước ra khỏi cơ thể là nhiệm vụ thứ hai của máy lọc máu. Nhiệm
vụ này mới thật là phức tạp nhưng rất hữu hiệu để tránh chứng mập phì. Mà quả
thật người ta mập không phải cơ thể quá nhiều mỡ mà còn vì chứa chấp quá
nhiều nước. Vậy chúng ta chớ quá tin tưởng vào những lời quảng cáo của
những hãng bia rượu, nước ngọt, thậm chí nước giải nhiệt như Perrier hay
Vichy chứa rất nhiều Sodium ...
Khởi đầu sự nghiệp lọc máu, bác sĩ chuyên khoa Thận phải tính ‘’sức
nặng khô’’ (poids sec) của bệnh nhân là bao nhiêu bằng cách xem xét chiều cao,
vòng bụng, thói quen ăn uống của đương sự rồi mới cho một con số là bao nhiêu
kg. Đó là sức nặng lý tưởng không tính nước trong cơ thể. Bệnh nhân phải cố
gắng giữ sức nặng đó càng lâu càng tốt và máy lọc thận sẽ giúp bạn rất hữu
hiệu bằng cách rút nước thừa của bạn ra. Thế nhưng bao nhiêu nước thì gọi là
thừa và phải rút bớt ra?
Mỗi lần đi lọc máu, việc phải làm trước tiên khi bước chân vào cửa phòng
lọc máu là bạn phải cởi bớt áo quần rồi lên một cái cân rất chính xác để tự đo
xem mình nặng bao nhiêu ký. Bạn nói cho cô y tá biết và cô ta sẽ lấy số ký lô đó
trừ đi số ký lô cân được kỳ lọc máu trước. Kết quả âm tính có nghĩa là bạn đã
ốm đi và không cần rút một giọt nước nào ra cả. Trái lại kết quả dương tính có
nghĩa là bạn đã mập thêm và cần lấy hết số lượng nước dư thừa đó ra để bạn
giữ được sức nặng khô bác sĩ đã định cho bạn. Trường hợp kết quả 2 số là 0 có
nghĩa là bạn giữ nguyên được poids sec giữa 2 kỳ lọc máu và cũng không cần
rút nước của bạn ra làm gì. Thế nhưng tờ quảng bá về dinh dưỡng của Hội Bệnh
Nhân Suy Thận lại có câu :’’ Nặng thêm một kg giữa 2 kỳ lọc máu có thể chấp
nhận được.’’
Thành ra lọc máu, rút thêm nước ra không phải chuyện dễ. Mỗi bệnh nhân
mỗi khác (il n’y a pas 2 patients pareils) Đa số bệnh nhân khi lọc máu ra về rất
mệt nhọc, nhất là các cụ cao niên lảo đảo bước ra khỏi phòng để gặp người thân
đi đón, dìu đến tận xe đưa về. Tôi thì đạt giải quán quân về mệt phát xỉu. Lúc
đầu chưa quen tôi đi đứng nghiêng ngả đến độ nhà tôi cũng hơn 80 rồi, không
đỡ nổi tôi. Rút cục phải mua cho tôi một cái marchette có bánh xe để tôi dựa vào
đó mà di chuyển. Nhờ thế mà tôi mới thể hiện được cái vật dụng rất đơn giản ấy
lại ích lơi và hữu hiệu đến như thế. Hơn hẳn một cây gậy mà tôi đã thử chống đi,
con người siêu vẹo, hai chân loạng quạng chỉ muốn ngã. Xài những vật dụng
này thấy mà thèm những bệnh nhân trẻ tuổi, bước xuống giường là đi phăng
phăng ra cửa.
Vậy mà về đến nhà, tôi vẫn lăn xuống mặt đất, bất tỉnh. Lần đầu bị xỉu,
nhà tôi phải đưa tôi trở lại bệnh viện, lớp sau quen rồi cứ để nguyên tôi nằm nghỉ
đó, mấy phút sau sẽ tự nhiên tỉnh lại. Các bác sĩ thường gọi đó là Hội chứng đột
quỵ do mất nước (syndrome de deshydratation aigue). Máu quá đặc không vận
chuyển được lên tới não bộ nên bệnh nhân bất tỉnh và ngã nằm xuống. Vì lý do
đó, các bác sĩ chuyên ngành Thận Học ghi nhận cho mỗi bệnh nhân lọc máu ưa
ngất xỉu một số nước tối đa có thể rút ra mỗi lần. Số nước tối đa của tôi là 1L,50
song tôi vẫn chịu không nổi và thường phải điều đình với mấy cô y tá rút xuống
còn trên dưới 1 L.0 mà thôi.
Sau hết song không phải là ít đáng kể nhất, tôi phải nói ra đây một sự phiền toái
của thận nhân tạo mà gần như hầu hết bệnh nhân lọc máu nhân tạo nào cũng
phải run lẩy bẩy và cắn răng chịu đựng. Ấy là một thứ cảm giác vô cùng rét buốt
mà ít ai tránh khỏi. Bệnh viện chỉ cung cấp cho mỗi bệnh nhân một cái mền
mỏng nên ai nấy phải lo ôm đồm mang theo một hay cả hai đến ba cái chăn
bông mà không bao giờ đủ. Một khi thiên nhiên đã phú cho bạn một cái bản
năng nhát lạnh (nature frileuse) thì e rằng mền điện cũng không thấm gì.
Một cái lạnh lạ lùng quái gở từ trong người phát ra chứ không phải cái lạnh bình
thường từ ngoài nhập vô cơ thể. Có người cho là thận nhân tạo cần một môi
trường thật băng giá mới vận hành được. Cái lạnh vũ trụ ấy xâm nhập vào máu
đang được lọc trong máy rồi mang theo vô trở lại cơ thể của bệnh nhân. Thật
đáng kính phục các bạn trung niên chịu lạnh đến độ nằm thản nhiên nhai chips
và xem iPad.
Song ham sống sợ chết là bản năng của con người. Dần dà tôi cũng quen
với cái máy lọc ghê gớm ấy, nhất là sau khi bà Isabelle Chapdelaine quyết định
tôi chỉ cần đi lọc máu tuần 2 lần vào tối thứ Ba và thứ Bẩy mà thôi thay vì 3 lần
như người ta. Đây là một quyết định tuyệt thông minh vì tôi thấy cuộc sống của tôi nhẹ nhõm hẳn lên thay vì luôn luôn trong đầu bị ám ảnh nặng nề về cái máy
lọc. Tôi không thể ngờ được một quyết định giản dị như thế lại mang lại phẩm
chất cho cuộc đời còn rất ngắn ngủi của tôi.
Bà Chapdelaine vẫn giữ vững lập trường để tôi làm dialyse péritonéale ở
nhà, nhẹ nhàng thong thả song bị một trở ngại lớn lao là dịch cúm Tàu vẫn
hoành hành khiến các bệnh viện còn phải hoãn những trường hợp không khẩn
cấp như tôi để dành ưu tiên cho Cô Vít, thành thử tôi chưa có được cái catheter
đưa dung dịch dialysat vô màng bụng làm công việc lọc máu rồi sáng dậy lại
được rút ra cùng một đường catheter, sau một đêm ngủ êm.
Hiện tại tôi sống trong chờ đợi. Chờ đợi gì ? Xin thưa là chờ đợi lọc máu
qua màng bụng (Dialyse Péritonéale) nhưng biết bao giờ Cô Vít mới chịu trở về
Tàu để dân Canada rộng chỗ chữa bệnh, khỏi chờ đợi quá lâu lắc (trường hợp
tôi là quá một năm rồi đấy ạ) Nếu Cô Vít ngoan cố ngồi ì ra đấy thì tôi đành chờ
… Thần Chết do ngài Tập Cẩn Bình ngụy trang dưới dạng Suy Thận !
Thật đúng như tựa đề cuốn sách nổi danh của Peter Navarro ‘’Death
under China’’ tạm dịch là ‘’ Chết dưới khối nặng của Trung Quốc’’ !