Đó là câu chuyện về Nguyễn Trung Nghĩa - thầy giáo tật nguyền hơn 20 năm âm thầm “gieo chữ” cho trẻ em nghèo bên dòng sông Chu, thuộc vùng quê Xuân Bái (Thanh Hóa).

Số phận nghiệt ngã

Đến thôn Quyết Thắng 1, xã Xuân Bái, huyện Thọ Xuân hỏi thăm lớp học của “thầy Nghĩa liệt” hầu như ai cũng biết. Ông trưởng thôn Quyết Thắng hồ hởi: “Hỏi nhà thầy Nghĩa chứ gì? Đi hết đường bê tông, rẽ trái là đến”.

Ngôi nhà ranh, nơi thầy Nghĩa dạy học trò

Ba tháng theo thầy lang ở Nông Cống (Thanh Hoá) bệnh của Nghĩa đã phần nào thuyên giảm, “giá có điều kiện bồi bổ sức khoẻ biết đâu tôi đã khỏi. Vậy mà…” - giọng thầy Nghĩa ngậm ngùi.

Nhà nghèo, thương con, bố Nghĩa đành lên rừng kiếm rễ cây về làm thuốc. 30 loại rễ cây được cho vào nồi đun cho tới khi cốt chỉ bằng nắm tay. Đắng đến chát môi, vậy mà cái bệnh vẫn trơ ra, bao công sức đổ sông, đổ bể.

Lần khác, Nghĩa được thầy lang chữa bệnh bằng cách xông hơi. Một cái hố được đào chỉ vừa người đứng, trên mặt phủ kín ni lông, bên dưới rải lá xoan nóng. Nghĩa được đặt vào hố, lọt thỏm chỉ trừ đầu và cổ, nước thuốc chảy ướt thân. Cứ thế đứng cho tới khi người nhớt như cá trê Nghĩa mới được thầy cho lên.

20 năm theo thuốc, thử hết cách, thậm chí dùng cả xương chó vàng phơi khô, tán nhỏ, ủ rượu uống mà bệnh cứ ngày một nặng thêm. Lực bất tòng tâm, anh đành chấp nhận số phận. Đã nghèo lại thêm khó, không chữa khỏi bệnh cho con, tới tận lúc lâm chung người cha già còn day dứt.

Dạy học trên giường bệnh

Trở thành tàn phế, hai chân không thể đứng lên, tay phải liệt hẳn, mọi sinh hoạt của anh đều phải nhờ những người bên cạnh. “Tôi sống cuộc sống gần như thực vật, cả người cứng đơ, quay đi quay lại còn khó huống chi rời khỏi chiếc giường”- thầy Nghĩa nói.

Thầy Nguyễn Trung Nghĩa và mẹ già

Không trường lớp, bàn ghế, giáo án, thầy giáo không đứng trên bục giảng mà nằm bất động trên giường, học trò chỉ là mấy đứa trẻ chân đất lam lũ nơi xóm nghèo ven dòng sông Chu.

“Ban đầu tôi chỉ dạy cho mấy đứa cháu trong nhà, sau đó, thấy chúng học hành khá hẳn lại chăm ngoan, người dân trong vùng mới tin tưởng gửi con cho tôi, vừa để trông vừa để dạy”. Thầy hồ hởi: “Có khi lớp học đông tới 20, 25 em”.

Thầy lúi húi lôi “tập giáo án” từ chồng sách cũ đầu giường cho tôi xem. Đó là các tấm bìa cứng làm bằng hộp thuốc du lịch, trên mặt ghi chữ để các em nhìn vào tập đọc. Có được những thứ ấy, thầy phải dành dụm từ thời em trai còn mở cửa hàng bán đồ tạp hoá.

“Có trò đến thấy tôi cứ bám chặt lấy cha mẹ khóc ré lên, hỏi ra mới biết trông thầy tàn tật …cháu sợ. Những trò gan lì, bảo không nghe, tôi cầm roi thì cháu tót ra ngoài ung dung vì thầy …không đi được. Tuy nhiên số đó rất ít, hầu hết các cháu đều chăm ngoan, buổi sáng đến, cháu thì mang nước cho thầy rửa mặt, cháu thì giành quét sân, quét nhà” - thầy tâm sự.

Cuộc sống của người dân trong vùng còn nhiều thiếu thốn nên học phí trả cho thầy cũng thất thường, khi 5 ngàn, 10 ngàn, khi chỉ có rổ sắn, rổ khoai, thậm chí không có đồng nào thầy vẫn tận tâm chỉ dạy. Thầy cười: “Các cháu đến với tôi là vui rồi”.

Ân tình người dân Xuân Bái

Biết hoàn cảnh thầy Nghĩa không ít người đã mủi lòng, người mang cho bó củi, bát canh, kẻ giặt hộ quần áo. Cụ Nghịnh - mẹ thầy Nghĩa - ở tuổi 87 vẫn một tay chăm sóc con từ bữa ăn, giấc ngủ.

Thương mẹ vất vả thầy cố gắng học nấu cơm để “vừa nghiêng người vừa nấu”. Ngọn lửa được nhen ngay cạnh giường, sửa ấm thầy những ngày đông giá lạnh, nhưng cũng tiềm ẩn mối hoạ khó lường?!

Tôi cứ nghĩ may thay cụ Nghịnh vẫn còn khoẻ mạnh, nhờ vào số tiền trợ cấp ít ỏi, hai mẹ con vẫn có thể “rau cháu qua ngày”, nhưng lỡ một ngày người mẹ già ấy về cõi không biết thầy sẽ sống ra sao?

Nhắc đến chuyện kiếm bạn để cùng thầy sẻ chia, thầy Nghĩa cười: “Cũng có vài ba đám mai mối nhưng hoàn cảnh của tôi thế này, lo cho mình không nổi, lấy rồi làm khổ người ta. Cả vợ cả chồng khoẻ mạnh còn vất vả, huống chi… Vả lại tôi vẫn còn các cháu.”

Thầy khoe, cách đây mấy hôm học trò cũ của thầy tới thăm đã bế thầy đi cắt tóc. Lâu lắm thấy mới được ra ngoài “hít khí trời”. Mảnh vườn của thầy cũng có vài khóm hồng nở hoa.

Dạo trước có cái cáng, thi thoảng thầy vẫn nhờ mấy trò lớn khênh ra sân ngắm đất trời, cây cỏ. Giờ thầy yếu hơn, cái cáng cũng bỏ quên nơi xó nhà.

Sau khi chương trình “một điều ước” được thực hiện có người thương hoàn cảnh của thầy, bảo: “Dại thế! Sao không con trâu, con bò, lại đi xin mấy bộ bàn ghế!” Thầy chỉ cười: “Tôi khổ đã nhiều, khổ thêm một chút cũng không sao, chỉ lo không đủ sức khoẻ để tiếp tục dạy các cháu. Giờ tôi chỉ mong gây dựng một kệ sách báo cho các cháu lấy cái đọc, nhưng giờ kệ thì có rồi mà sách, báo vẫn chưa!”

Rời xóm nhỏ còn văng vẳng tiếng loa phát thanh của xã, tôi biết thầy vẫn thường nghe tiếng loa ấy để đoán giờ “lên lớp”. Những đứa trẻ nơi đây cũng đã quen với “tiếng trống trường” đặc biệt, với lớp học có một không hai và người thầy tật nguyền vẫn ngày ngày âm thầm “gieo chữ”.