Vài dòng  về Lệ Đá lời 1, 2

Lệ Đá, trước hết, không phải là một bài thơ phổ nhạc. Phải nói là tôi đã đặt lời cho bản nhạc (vốn không tên) của Trần Trịnh mới đúng. Do một cơ duyên đặc biệt, Trung sĩ Nguyễn Văn Đông, chơi Clarinet, giới thiệu Trần Trịnh với tôi:

-Nhạc Trần Trịnh khá lắm, nhưng rất ít người biết đến. Xin anh giúp thằng bạn em một lần, đặt lời ca giùm cho nó.

Tôi rất cảm mến Đông, nhưng liền lắc đầu:

-Em biết là anh vốn mù nhạc mà

Đông tha thiết:

-Em biết chứ, nhưng em thành thực nghĩ rằng chỉ có anh mới giúp được nó.

Trần Trịnh cười hiền:

-Xin anh giúp cho. Tôi nghĩ là sẽ có cách...

Tôi thẳng thắn đặt điều kiện:

-Nể thằng em, coi như tôi thuận trên nguyên tắc. Tuy nhiên, tôi cần nghe anh đàn bản nhạc này vài lần để có khái niề.m về nhạc tính. Và tôi cũng cần ý kiến thẩm định về nhạc thuật của bài này với những Pianist như Dzương Ngọc Hoán (Pianist, chồng ca sĩ Quỳnh Giao)

Chúng tôi kéo nhau lên đài phát thanh Quân Độị Trần Trịnh ngồi vào Pianọ Và điều ngạc nhiên là tôi ưa ngay cái âm hưởng buồn ngất ngây dịu nhẹ, rất Pianissimo ấỵ Melody thật tha thiết, ngọt ngào, bắt nhĩ. Khi ấy Đông đã kéo Dzương Ngọc Hoán qua và Hoán khen bản nhạc này không tiếc lời, khiến tôi có ngay quyết định giúp Trần Trịnh. Sau phần thảo luận, chúng tôi tự chế ra một quy ước riêng. Trần Trịnh ghi dưới các nốt nhạc chữ "o" cho những từ không dấu (bình thanh) / Dấu huyền cho các từ mang dấu huyền, hỏi Nặng./  Sắc cho các từ mang dấu sắc, ngã.

Tiếc là khi ấy loại máy c***ette còn chưa được phổ biến. Tôi nghe Trịnh đàn thêm vài lần nữa và cố gắng nhập tâm cái âm hương của bản nhạc. Và tôi bắt đầu chơi ô chữ.

Hôm sau, tôi đem đến Trần Trịnh lời (ca thứ nhất của Lệ Đá. Kết quả ngoài sức tượng tượng tôi, là không biết bằng cảm hứng nào đó, tôi đã hoà được cái rung cảm đích thực của thơ tôi cho nhạc Trịnh. Trần Trịnh mừng rỡ tới sững hồn. Anh và Hoán cùng hân hoan hát Lệ Đá khiến tôi cũng choáng ngợp niềm vui:

"Hỏi đá xanh rêu bao nhiều tuổi đời

Hỏi gió phiêu du qua bao đỉnh trời"

Lập tức tôi viết lời 2. Buổi trưa nắng gắt, dưới mái tôn thấp lè tè của quán cơm lính trong trạị Trên chiếc bàn bọc nhôm nóng bỏng, cáu bẩn, tôi thả hồn bay với Lệ Đá. Tôi viết thật dễ dàng, và khóc cũng dễ dàng với:

"Người đi, đi mãi không về

Thời gian xóa vội câu thề

Bóng anh nhạt nhoà bóng núi

Em với tình yêu trăng soi

Tượng đá kiên trinh ru con đợi chồng

Nhạc lá thu mưa hay chân ngựa hồng..."

Tôi cứ vừa viết vừa khóc thế đó, như khi ngồi chép lại những dòng nàỵ Tôi bỏ dở bữa ăn, đem lời 2 lên đài Quân Độị Gặp Nhật Trường trước phòng vi âm. Tôi đưa Lệ Đá ra khoẹ Nhật Trường hát ngay với nỗi hân hoan bốc lửạ Hắn túm ngay lấy Trần Trịnh đòi soạn cấp kỳ hoà âm cho ban nhạc và 2 bè khác cho Mai Hương, Như Thuỷ. Khoảng nửa giờ sau Lệ Đá được thâu cấp kỳ. Nhật Trường, Mai Hương, Như Thuỷ, mỗi nguời trên tay một bản Lệ Đá "mì ăn liền" say mê hoà ca với nỗi xúc động đồng thiếp. Take onẹ Good take! Hát và thâu hoàn chỉnh ngay lần thứ nhất.

Nhật Trường như bay ra khỏi phòng vi âm ôm lấy tôi và Trần Trịnh:

-Ông đặt lời thần sầụ Bản này sẽ là Top Hit.

Tôi nhún nhường:

-Top Hit được là nhờ nhạc Trần Trịnh bay bổng như diều đấy chứ.

Nhật Trường cướp lời:

-Nhưng ông là gió lớn. Đại phong... )

(Trích bài Lê Tạo phỏng vấn HHC, điện báo VHNT)

Nhịp 4/4 Thiết tha, thể điệu Slow Rock, hợp âm La trưởng

Lệ Dá 1 (sáng tác cuối thập niên 60)

1.

Hỏi đá xanh rêụ..bao nhiêu tuổi đời

Hỏi gió phiêu dụ..qua bao đỉnh trời

Hỏi những đêm sâụ..đèn vàng héo hắt

Ái ân...bây giờ là nước mắt

Cuối hồn một...thoáng nhớ mong manh

2.

Thuở ấy tôi nhự..con chim lạc đàn

Xoải cánh cô đơn...bay trong chiều vàng

Và ước mơ saọ..trời đừng bão tố

Để yêu thương...càng nhiều gắn bó

Tháng ngày là...men say nguồn thơ

Diệp khúc

Tình yêụ..đã vỗ...cánh rồi

Là hoạ..rót mật...cho đời

Chắt chiụ..kỷ niệm...dĩ vãng

Em nhớ gì...không em ơi

3

Mầu áo thiên thanh...thơ ngây ngày nào

Chìm khuất trong mưạ..mưa bay rạt rào

Đọc lá thư xưạ..một trời luyến tiếc

Nhớ môi em...và mầu mắt biếc

Suối hẹn hò...trăng xanh đầu non

Lệ Đá 2

1

Tượng đá kiên trinh...ru con đời đời

Là nét đan thanh...nêu cao tình người

Là ánh chiêu dương... đẩy lùi bóng tối

Tháng năm xạ..trùng trùng sóng gối

Ngóng nhìn từ...bát ngát chân mây

2.

Bài hát ca daọ..theo tôi vào đời

Và giữ cho tim...tôi xanh nụ cười

Nào biết trong em...còn nhiều trống vắng

Trái yêu đương...chỉ là trái đắng

Gã tật nguyền...buông trôi niềm tin

Điệp khúc

Tình yêụ..đã vỗ...cánh rồi

Là hoạ..rót mật...cho đời

Chắt chiụ..kỷ niệm...dĩ vãng

Em nhớ gì...không em ơi

3.

Tương đá kiên trinh...ôm con đợi chồng

Nhạc lá thu mưạ..hay chân ngựa hồng

Lệ đá tuôn rơị..dòng dòng nối tiếp

Ngóng chinh phụ..đời đời kiếp kiếp

Suối vọng tìm...trăng xanh đầu non

Cái ma kiếp của một bài ca được yêu chuộng thường yểu tử, và xuống cấp. Nhưng Lệ Đá thì không. Nó may mắn thoát khỏi định số ước lệ ấý. Vào những năm 67,68 Lệ Đá được cất tiếng thường xuyên hầu như ở khắp mọi sinh hoạt văn nghệ/. (Thời kỳ độc chiếm, một cõi của nhạc Trịnh Công Sơn.)

Lệ Đá góp mặt hàng đêm ở các phòng trà, tiệm nhảý. Lệ Đá vào khuê phòng, ra máy nước. Rồi quán cà phê cũng Lệ Đá, phim ảnh cũng Lệ Đá (với tiếng hát Khánh Ly, do Thanh Nga (?), Đoàn Châu Mậu diễn xuất, Bùi Sơn Ruân đạo diễn).

May sao, Lệ Đá vẫn chưa trở thành nhạc sến, nhạc đứng đường. May sao, tôi vẫn được yên thân, bởi vẫn giữ kín cơ duyên nhảy dù vào nghề viết lời nhạc. Để mọi người đều hiểu lầm rằng Trần Trịnh phổ thơ tôí. Khi ấý.

Tôi viết thêm lời 3 cho Lệ Đá vào dịp công tác ở miền Sóc Trang, Cà Mâú. Nơi Rừng Mắm của Bình Nguyên Lộc với muỗi mòng dễ nể/. (Bình Nguyên Lộc dọa, chỉ cần quơ tay 1 cái là đã túm được cả chục con muỗí. Bạn bè hăm, trâu bò còn phải ngủ trong mùng.) Khách sạn tỉnh lẻ. không khá gì hơn mấy quán trọ trong phim Anh Hùng Xạ Điêu, Cô Gái Đồ Long. Thực khách vừa nhâm nhi, vưà quơ chưởng, đuổi muỗí.

Mới chập tối, tôi đã chui vô chiếc mùng thố. Và buồn tình tôi viết Lệ Đá 3:

Lệ Đá lời 3  (Tháng 9, 1968)

1.

Từ những đam mệ.. xa trong cuộc đời

Từ những cơn vuị.. tan theo nụ cười

Từ phút trao đị.. cuộc tình thứ nhất

Giá băng khị.. tuổi hồng đã mất

Dấu bèo chìm... khuất sóng xa khơi

(Cho đến bây giờ, tôi vẫn còn ghét cái hình tượng ước lệ, cũ mèm là cái "dấu bèo" phải gió nàý. Nhưng thực tế quanh tôi, vẫn là những đám lục bình lãng mạn trôi thanh thản trên mọi miền sông nước miền Tâý. Đành vậy thôí.)

Tôi khi ấy, đặt mình vào tâm cảnh của người bị tình phụ/. Cũng chỉ là vay mượn, thác ý thôi, chứ thuở giờ tôi đã phụ ai đâu mà biết người ta sầu não ra saó?

2

Dòng tóc mây thợ.. trên vai rủ mềm

Mười ngón tay em... đan trong tủi phiền

Lời hứa cao baỵ.. cuộc tình cút bắt

Giấc mơ hoạ.. đầu đời đã tắt

Có gì vừạ.. trôi qua tầm tay

(Thấy chưa, sông rạch miền Tây còn ám ảnh tôi dài dài ở những cái trôi, cái chìm trong tâm cảnh thớ.) Khi viết điệp khúc của lời ca Lệ Đá 1, tôi phục tôi quá cỡ/. Và ngỡ rằng tôi không thể viết hay hơn: "Tình yêu đã vỗ cánh rồị.." Tôi ngờ rằng mình là người đầu tiên đã viết ra chữ "vỗ cánh" cho hình tượng, ngôn từ đầy cảm khái thay cho 2 tiếng  bội phản, sở khanh thế đó/. (Nếu biết rằng, sau này, người ta cũng "vỗ cánh" tùm lum, vỗ vô tội vạ, thì tôi đã cất công đi cầu chứng cho câu này rồí. Và đã không xảy ra cuộc tranh cãi ba láp, ngớ ngẩn, về sau, ở một diễn đàn khác.)

Ở điệp khúc Lệ Đá 3 này cũng là ma ngữ, quỷ điệu bất ngờ/. Không chừng còn bay hơn "vỗ cánh":

Điệp khúc

Người đị.. đi mãị.. không về

Thời gian... xoá vộị.. câu thề

Bóng anh... nhạt nhoà... bóng núi

Em với tình... yêu trăng soi

3.

Lạy chúa ngôị.. ba nghe con nguyện cầu

Và giúp cho con... quên đi tình sầu

Lời thánh ru êm... giọt đàn thống hối

Chúa trên caọ.. mỉm cười thứ lỗi

Những giọt đàn... vang trong trời tin

(Ca sĩ chuyên nghiệp hay tài tử thường cố ý hay vô tình hát sai lời cá. "Chúa ngôi ba" của tôi thường được hát là Chúa ba ngôí. Xoải cánh cô đơn bay trong "chiều vàng", được hát là chiều tàn. "Nhạc" lá thu mưa, được hát và chép sai là nhặt lá thu mưạ..) Chuyện nhỏ thôi, cái sai lầm này còn dễ thương hơn nhiềú. So với cái dốt của anh MC , không biết Lệ Đá do HHC viết lờí. Hoặc tệ hại hơn nữa là anh MC này cố tình vờ quên, cho thoả lòng đố kỵ nhỏ nhen. Cũng là chuyện nhỏ thôi, khi Trần Trịnh cúi mặt xuống, ngầm nhận sảng rằng lời ca Lệ Đá cũng là do anh ta "sáng tác", do anh MC thâm hiểm kia mớm hơí.

Sáng hôm sau, chỉ có Chúa ngôi ba mới biết được cơn sợ hãi của tôi đến cỡ nào khi thức giấc. Trong mùng tôi, cả trăm con muỗi đen đủi no căng đu mình say ngủ an bình!!!

Lệ Đá lời 4 (Riêng cho Khánh Liên, tháng 4, 1975)

Chiều 27 tháng 4, 1975 còn là cái hẹn với người tình Khánh Liên ở Thị Nghè/. Tình thế biến chuyển cực nhanh khiến tôi buông rơi ý chí tử thủ/. Tôi chợt thấy là mình phải rời khỏi Sài Gòn, bằng mọi giá/. Tôi không đến được với Khánh Liên, bởi chỉ còn mấy tiếng đồng hồ thôi, tôi phải quýnh quàng lo đủ thứ việc. Vốn là người phóng khoáng, nhưng tôi thường đĩnh đạc trong trách vụ/. Là trưởng phòng Ấn Họa cục Tâm Lý Chiến, tôi lên gặp đại tá Cục Phó để thông báo ngầm là tôi sẽ chuồn sớm. Giao lại vũ khí, tập họp đơn vị (82 nhân viên còn hiện diện đủ) để nói lời từ giã/. Rằng, tôi không thể cho phép các anh em rời khỏi trách vụ, vậy thì mạnh ai nấy lo, hồn ai nấy giữ/.

Tôi ngay thẳng và khờ khạo thế đó trời ạ/ Thế nhưng tôi đã không thể thu xếp để tới chỗ hẹn, nói lời từ giã cùng Khánh Liên. Nỗi buồn đeo cứng lấy tôí. Ở những hơ hải bôn đàó. Ở khi ngồi nín thở dưới hầm tầu Boo Hung. Khi ráng ngoi nhìn mặt sông Lòng Tảo, lần cuốí. Mặt sông cuồn cuộn đau, khi thấp thoáng ngàn dặm chia lìa cùng Sài Gòn, quê hương, người tình Khánh Liên...

Lệ Đá 4, xen vào tâm cảnh mất nước, bôn đào, phụ tình...Khởi viết từ tháng 4, và hoàn chỉnh vào tháng 7, 1975.

Lệ Đá lời 4

1.

Từ nỗi xa đaụ.. như đêm và ngày

Mỏi cánh thư baỵ.. bay trong mùa đầy

Hòn đá đeo trên... cuộc đời héo hắt

Mãi bơi trong... vực sầu nước mắt

Chút tình buồn... lãng đãng men say

2.

Người lỡ chia xạ.. đôi bên địa cầu

Tình lỡ chia xạ.. hai bên đỉnh sầu

Người đã xa khơị.. cuộc tình tách bến

Chút hương xưạ.. làm thành vốn liếng

Cũng cùn mòn... theo chân thời gian

Điệp khúc

Muà xanh... đã khép... mắt đời

Hè khộ.. nức nở... ma cười

Gió thụ.. liệm vàng... nỗi nhớ

Đông xám... màu tang... nơi nơi

(Tôi cũng không thích chữ "ma" cười trong điệp khúc nàý. Toan thay bằng "mưa" cười hay "sông" cười, nhưng rồi vẫn để nguyên cái cảm xúc ban đầu: ma là CSản, nhưng cùng là tượng trưng cho nỗi oan khuất khi cuộc tình bị bức tử/.)

3.

Một nét sao baỵ.. trên khung trời buồn

Ngọn lá me khộ.. lăn trên mặt đường

Tưởng tiếng chân quen... tìm về lối ngõ

Tiếng chân xưạ.. chỉ là tiếng gió

Gió thở dàị.. lung lay hồn trăng

(Không rõ điều gì đã khiến tôi không xa rời được cái giao hưởng của Lệ Đá 1, 2, khiến đôi khi, khúc này hầu như là một phó bản, mô phỏng của khúc trước. Nó dẫn tôi quanh quẩn trong trình tự ấỵ Không rờí.)

Lệ Đá lời 5 (Riêng cho Nguyệt Lãng)

Có lẽ tôi là một kẻ chung tình mang trái tim phản trắc. Ở 1992, tôi đắm hồn vào một tình yêu mớí. (Nguyễn Tà Cúc - Nguyệt Lãng - Ác Bà Bà, là một.) Ba đại ác nhân và mỹ nhân này đã cho tôi hạnh phúc và hành tôi điêu đứng không cùng.

Nguyễn Tà Cúc thì không thể nào không...tà cho được. Nàng đến với tôi như một tiểu muội, thứ thiệt. Rồi tôi đổ đốn đâm ra yêu tiểu muội, qua một phân thân của nàng là Nguyệt Lãng (sóng trăng).

Tháng Một Buồn, 1993, là thi tập ghi dấu tình tôi với nàng. Rồi Nguyệt Lãng lại phân thân, lần nữá. Từ cây bút hoa bướm hiệu đoàn, Ác Bà Bà soi kính chiếu yêu vào đời sống, văn chương. Và chứng tỏ năng khiếu trong lãnh vực phê bình văn học, và đàn hạch tư cách bất chính của nhà văn. (Trong và ngoài văn chương)

Tôi xa nàng từ 1993. Dù cái tình của chúng tôi vẫn là ngàn đời chẳng thể chia xá. Và từ tháng Mười, 1992 đến tháng Chạp, 2002, đã là hơn 10 năm vèo qua trong thân tình, chúng tôi vẫn chưa hề giáp mặt nhau, dù chỉ 1 lần. Dù tôi đến Cali nhiều bận. Rất nhiều bận.

Không gặp, phải chăng là cố gắng phi thường của chúng tôí. Để giữ cho tình mãi đẹp. Cho dù, những năm sau này, tiểu muội của tôi đã trong tình trạng không còn ràng buộc bởi hôn nhân.

 (Và những dòng này cho em T. Thằng anh phóng đãng này, vẫn chưa 1 lần có lỗi với em. Cám ơn em đã rộng lượng với tiểu muội và anh, trong tình yêu văn chương.)

Lệ Đá lời 5

Từ lúc yêu trăng...tiêu hoang cuộc đời

Từ phút say hoạ..tương tư biển trời

Muội rót cho huynh...ngọt ngào suối biếc

Đắm say trên...từng hàng chữ viết

Cũng muộn phiền...suốt kiếp chưa vơi

2.

Sợi tóc biên cương...xa hơn ngàn trùng

Nguyệt lãng sông chiạ..tang thương chẳng cùng

Là nhánh phong lan...vì người vẫy gió

Lúc trăng vơị..người còn mãi nhớ

Vẫn nồng nàn...thơm hương tịnh yên

Điệp khúc

Tình đaụ..lấp lánh...cuối trời

Ngàn khuyạ..gió thở...vai người

Tóc đêm...mượt mà...suối nhớ

Trăng đắm...hồn sị..trăng trôi

3.

Tình lỡ đăng quang...sông vui, dặm phiền

Còn chút dư hương...vương trên cỏ hiền

Để mãi thương nhaụ..đời này kiếp khác

Những đêm sâụ..thảng lời gió hát

Khúc tình hoàị..trăm năm, ngàn năm

HHC

Dường như tôi thích Lệ Đá 5 này hơn những lời cũ /. Tình và thơ mượt mà như sóng trăng, suối biếc, cỏ hiền.  Không có chỗ cho sáo ngữ, đại ngôn. Lời ca này được chôn giấu nhiều năm trong kho riêng kỷ niệm trăng saó. Và hôm nay, sinh nhật tôi, nàng đã bất ngờ trao lại chìa khoá kho tàng.

Tôi mở lòng ra cùng Nguyệt Lãng.

hahuyenchi

122102