Ghi chép và hình: Trần Tiến Dũng

Ở thị xã Gò Công, nhiều người biết chuyện nhạc sĩ Hoàng Phương từng làm thợ sửa đồng hồ. Tuy nghèo nhưng đó lại là một nghệ sĩ vô cùng phóng khoáng. Vào thời mà dân chúng cả thị xã nghèo phải đôn đáo chạy kiếm từng lon gạo và chỉ được nghe những bài “quân hành” phát qua loa phóng thanh thì nhạc sĩ Hoài Phương dám bỏ tiền túi, mua băng c***ette, thu những bài tình ca nổi danh một thưở để tặng cho mọi người nghe. Ðến bây giờ nhiều người vẫn nhớ, chính vì việc phổ biến những bản tình ca ấy mà tác giả bị chính quyền mời nhiều lần để “điều tra” vì dám truyền bá “văn hóa phẩm... độc hại”.

Bà Vân kể: “Tôi gặp ảnh trên chuyến xe đò đi Mỹ Tho, thấy ảnh cầm mấy bài hát, tôi ngó qua rồi hỏi. Có phải ông là ông nhạc sĩ viết nhạc Gò Công không? Hỏi vậy rồi quen luôn. Năm đó tôi mới học lớp 11. Hồi đó tôi kêu ảnh bằng chú không hà, ảnh lớn hơn tôi hai mươi tuổi. Cũng từ đó ảnh theo tôi hoài, chẳng biết có nợ hay không mà tui lấy ảnh, năm tôi lấy ảnh tôi mới hai mươi tuổi”.

Tranh chấp tác quyền

Bà không kể chuyện đã bỏ gia đình, trốn theo ông nhạc sĩ để tránh bị ba má ép duyên. Với một thôn nữ, mối tình lãng mạn với một nhạc sĩ là kỷ niệm đẹp nhưng trước áp lực đạo đức, lúc nào họ cũng phải chôn kín trong lòng.

Theo lời bà Vân, dù là người vợ duy nhất có hôn thú với nhạc sĩ Hoàng Phương nhưng khi ông chết, đứa con trai cả, con người vợ đầu, hiện là cán bộ ngành quản lý thị trường ở huyện Gò Công Ðông đã đâm đơn ra tòa đòi hủy hôn thú của bà và nhạc sĩ Hoàng Phương.

Theo bà Vân, câu chuyện kỳ quặc đến khó tin này, chung qui cũng chỉ vì đứa con cả muốn giành với bà quyền hưởng tác quyền. Bà Vân kể: “Cán bộ tư pháp xã cũng thấy vô lý nên đề nghị nó rút đơn nhưng nó không chịu, vài hôm nữa tôi phải lên huyện để hầu tòa. Tôi rất buồn nhưng nó cứ một mực đòi hủy hôn thú, tôi không biết phải làm sao! Mà nó đâu có nghèo hèn gì, mỗi lần nhà nó có đám, nó chỉ cần nói một tiếng là dân làm ăn có máu mặt ở quanh đây đem rượu thịt đến nhà nó rần rần”.

Những năm sống với người vợ trẻ là những năm tác giả “Mẹ Gò Công” bệnh tật triền miên. Có lúc, bà Vân phải đi làm cỏ thuê cho người chị ở một vùng kinh tế mới, bà chị cũng nghèo nên không trả nổi tiền công, bà Vân đi làm chỉ để có gạo nuôi con. Vậy mà nay, người vợ góa của nhạc sĩ Hoàng Phương phải đối diện với nguy cơ bị tước đoạt khoản tiền cứu cả gia đình bà đừng... đói.

Chưa kể bà luôn nơm nớp lo lắng, sẽ có một ngày, bà bị giật mất di sản tinh thần và nghệ thuật mà người chồng để lại.

Ngày xưa, vì tình yêu, bà trốn nhà theo ông, một nhạc sĩ nghèo, có lẽ bà không nghĩ sẽ tới lúc nào đó, “lâu lâu” bà nhận được vài trăm ngàn tiền tác quyền cho mẹ con đỡ đói. Ngay cả tác giả “Hoa sứ nhà nàng”, lúc sinh thời chắc cũng không nghĩ sẽ đến lúc nào đó, con trai của ông lại đòi hủy hôn thú của ông, giành với người vợ nghèo của ông chuyện được hưởng số tiền tác quyền vừa để cứu đói, vừa để đứa con trai nhỏ nhất có thể ăn học nên người.

Bữa cơm không có “Chuyện tình hoa muống biển”

Dù chúng tôi nhiều lần từ chối dùng cơm với lý do là đã ăn ngoài tiệm nhưng bà Vân vẫn dọn cơm. Mâm cơm bày trên một cái bàn bằng nhựa chông chênh. Nhạc sĩ Tuấn Khanh nói với bà Vân: “Ðã nhiều lần hứa tới thăm chị nhưng hôm nay mới đến được. Tôi gởi cho chị chút quà để đỡ đần chị phần nào và cũng để chị đóng tiền cho cháu đi học. Ðừng để cháu nhỏ bỏ học nghe chị”. Qua câu chuyện, chúng tôi biết, trước đây, Tuấn Khanh chỉ biết nhạc sĩ Hoàng Phương qua các ca khúc. Riêng nhạc sĩ Tuấn Kiệt đã từng có lần giúp bà Vân chuộc lại chiếc xe Honda mà bà lỡ cầm để mua gạo và đóng tiền học cho con. Dù nghệ sĩ là giới nhạy cảm nhưng điều đó đang trở nên hiếm hoi trong xã hội. Ở thời điểm các chuẩn mực đạo đức đang phải chống chọi với sự tàn phá không ngơi nghỉ của tính thực dụng.

Bữa cơm bà Vân mời chỉ có món cá nấu canh và cá kho. Nhìn nồi canh chua nấu bằng lá me non và cá úc, tôi đùa: “Kiểu này chắc tụi tôi ăn hết phần cơm của cả nhà chị!”

Canh chua nấu bằng lá me non là món đặc biệt ở miền Nam, có nơi, thay vì nấu kèm với giá, người ta lại nấu canh chua lá me với rau muống. Nhắc tới rau muống chúng tôi chợt nhớ đến một ca khúc nổi tiếng “Chuyện tình hoa muống biển” cũng của nhạc sĩ Hoàng Phương.

Bây giờ, nhạc sĩ không còn sống để mời những người không quen biết như chúng tôi uống vài ly rượu nhưng có lẽ ông biết, dù họ có thể thích hoặc không thích những ca khúc của ông nhưng ông tin là họ biết chia sẻ với những cảnh đời khắc nghiệt, vì tinh thần và giá trị chia sẻ chính là tìm cho bản thân họ cội nguồn cảm xúc.

Chấm miếng cá úc vào dĩa nước mắm, loại nước mắm rẻ tiền nhưng cực kỳ thơm ngon của dân miền biển. Tuấn Khanh hỏi bà Vân: “Mong muốn lớn nhất của chị lúc này là gì?” Không chút chần chừ, bà Vân trả lời: “Chỉ mong sao có tiền sắm cái máy xe nhang. Làm nhang, trời nắng, trời mưa gì cũng vẫn có thể kiếm mỗi ngày vài chục ngàn, vừa để nuôi thằng nhỏ ăn học, vừa khỏi phải chạy xe ôm lang thang ngoài đường”.

Tạm biệt người vợ góa và ngôi nhà của cố nhạc sĩ Hoàng Phương, chúng tôi thầm mong, nếu những ca khúc ông viết đã và đang đem lại niềm vui cho nhiều người thì hẳn bà Vân và hai người con trai của ông sẽ được hưởng đúng giá trị tác quyền nghệ thuật của ông. Ðó là lẽ công bằng tối thiểu. Chẳng hiểu sao, sự công bằng dù là tối thiểu ấy cũng trở thành mong manh, đáng ngại...