Nỗi đau còn mãi

Tôi không có kỷ niệm đau đớn uất hận trong tháng tư như những người lính buông súng thất thiểu trở về thành phố, không có những giây phút kinh hoàng trong dòng người di tản giữa mưa pháo trên những đại lộ vương vãi xác chết, không có cảm giác cuống cuồng chạy loạn xuống biển lên rừng để tìm đường thoát hiểm khỏi thảm họa Cộng Sản.

Tôi cũng không có nỗi hốt hoảng lo lắng của kẻ thua cuộc trước sự thay đổi cả một xã hội miền Nam trong cái ngày gọi là giải phóng với những đợt đổi tiền tức tưởi hay đánh tư sản trắng tay mạt vận...

Tôi lúc đó bình yên trong ngôi nhà treo cờ đỏ của mình, để thấy người thân hân hoan chào đón ngày vui thống nhất đất nước.
Bà Nội tôi cười móm mém “Hòa bình rồi, hết lo bị tụi Việt Cộng pháo kích” tôi lúc đó có ngây ngô cỡ nào cũng nhìn ra “tụi Việt Cộng” là ai.

Thấy như mình bị hụt hẫng thất vọng cái gì đó không gọi được tên, cảm giác bồn chồn khó chịu trước sự thay đổi quá đột ngột mà mình chưa sẳn sàng để chấp nhận sự thật.

Ở một nơi mà mình đã nhìn thấy đầu tiên khi mở mắt chào đời, nó hiện hữu thiêng liêng từ  ánh đèn ấm áp trong đêm tối hay vạt nắng sáng lung linh ngoài khung cửa sổ,  thấy ngôi nhà thân thương mà mình đã sống ở đó với bao buồn vui kỷ niệm êm đềm, rồi chợt có một ngày ai đó xồng xộc bước vào quát tháo, dẹp cái bàn thờ, gỡ mấy bức tranh phong cảnh, lấy đi cái lu , cái tủ, đuổi mọi người ra đường rồi ngang nhiên chiếm hết mọi thứ của cải và tự xưng mình là đầy tớ của nhân dân, nghe sao ngang ngược  và bực bội hết sức.

Tâm trạng của tôi lúc đó chỉ có vậy. Sự ngây thơ đến ngu ngốc, tôi lúc đó vô tư đến độ không phân biệt được chế độ Cộng hòa và Chủ nghĩa Xã hội khác nhau ra sao, không có khái niệm về Thế Giới Tự Do và khối Cộng Sản hay dở ở chỗ nào.

Chiến tranh xảy ra ở đâu đâu trong miền Nam và không liên quan tới cái hẻm nhỏ của tôi, khi hàng ngày chúng tôi vẫn đến trường hồn nhiên vui đùa, hàng xóm vẫn chợ búa tấp nập, rạp chiếu bóng vẫn có phim hay cuối tuần và bác xích lô già đạp vài cuốc xe đủ sống là thong thả nằm khềnh đọc báo. Cuộc sống bình yên quá mà...

Gia đình tôi đâu có ai tử thương tử trận để thấy cuộc chiến khốc liệt tàn nhẫn đến thế nào khi lá vàng khóc lá xanh rơi, khi đàn bà con nít nháo nhào lo tản cư chạy giặc, đàn ông con trai tới tuổi quân dịch phải bỏ ruộng hoang nhà trống mà nhập ngũ hay vô bưng...
Tất cả đều còn rất trẻ, cái tuổi còn sung sức, còn nhiều hoài bảo cho tương lai.

Vậy mà chiến tranh đã cướp mất tuổi trẻ của họ, giết chết mọi ước mơ của họ một cách tàn nhẫn.

Cái từ giải phóng miền Nam đã dạy cho tôi một bài học nhớ đời, đó là sự dối trá và phản bội.
Không có giải phóng gì hết, chỉ có bên thua cuộc và bên thắng cuộc, tuổi trẻ miền Bắc chiến đấu vì một chủ nghĩa Cộng Sản ngoại lai, tuổi trẻ miền Nam thì chiến đấu chống lại sự xâm lược của miền Bắc để giữ vững thành trì Tự Do.

Tôi nghĩ VNCH có chính nghĩa trong cuộc chiến này,  nên khi Cộng Sản miền Bắc cưỡng chiếm miền Nam thành công, những hô hào reo mừng của kẻ chiến thắng đã làm tôi thất vọng, bực tức.

Bên nào cũng là người Việt, bên nào cũng máu đỏ da vàng.
Cuộc chiến kéo dài quá lâu với biết bao thảm cảnh mất mát đau buồn của cả hai miền đất nước.

Nhưng ngay cái ngày tang tóc thương tâm đó Cộng Sản Bắc Việt lại giăng đèn kéo hoa để chào mừng mùa Xuân đại thắng, họ đã hát trên những xác người, trên các tử thi còn nằm lăn lóc suốt đoạn đường di tản giữa những đại lộ kinh hoàng vì bom đạn trong tháng tư đen tối ấy.

Đã mấy chục năm trôi qua tôi vẫn thấy đau buồn mỗi khi nghĩ đến những năm tháng đáng nguyền rủa đó.
Tôi nhớ những tên cách mạng hùa mang băng đỏ chạy vòng vòng thành phố như thị uy đe dọa, nhưng trong mắt dân chúng miền Nam lúc bấy giờ thì bọn chúng chỉ bẩn thỉu như những con chó săn.
Và ngày nay cái đám dư luận viên hay công an đàn áp những người yêu nước biểu tình ôn hòa trong nước cũng chỉ là loại côn đồ đê tiện.

Tôi nhớ hoài ánh mắt như có lửa của người đàn ông đứng ở ven đường nhìn tên việt cộng xé lá cờ vàng vùi trong thùng rác, bàn tay anh nắm chặt để ghìm cơn phẩn nộ.
Sau này tôi thắm cái đau của các vị tướng lãnh đã tự sát ngay trong thời điểm đó Họ chọn cái chết đứng thẳng kiêu hùng.

Gần nửa thế kỷ trôi qua, những đứa trẻ đã sinh ra sau 4/1975 và lớn lên trong chế độ Cộng Sản, như những hạt giống vô tình, gieo ở nơi nào thì ảnh hưởng thổ nhưỡng nơi đó, không khó khăn khi nhận dạng những hạt giống nhuộm đỏ bạo lực và gian manh trong xã hội Việt Nam ngày nay.

Dĩ nhiên không phải là tất cả nhưng tìm nam thanh nữ tú thanh lịch như ngày xưa thì nay đã hiếm hoi.
Không ai có thể chọn lựa nơi mình sinh ra, nhưng có thể chọn lựa Tổ Quốc để mình yêu quý, có thể nhận thức được giá trị tốt đẹp để mà noi theo sống cho tử tế đàng hoàng.

 Điều đáng buồn là có rất nhiều giới trẻ ngày nay không nhận ra vị trí của mình.
Sau mấy mươi năm cai trị Cộng Sản đã biến đất nước Việt Nam giàu đẹp thành bãi rác, biến người thanh lịch thành lớp tư bản đỏ kệch cởm, hống hách, biến những đứa trẻ tiểu học đã biết chửi thề và bạo lực, biến những người dân lương thiện thành cừu non và xưng tụng tên lưu manh làm kẻ chăn dắt.

Cái đau luôn âm ỉ trong trái tim của người Việt lưu vong như chúng tôi, không phải đợi đến tháng tư đen mới kêu gào than thở nhưng đó là cái mốc thời gian của một lịch sử bi thảm nhất, khủng khiếp nhất mà dân tộc Việt Nam phải xót xa viết bằng máu của hàng triệu triệu đồng bào.

Mãi mãi chúng tôi không bao giờ quên Cộng Sản miền Bắc đã bức tử dân miền Nam bằng mọi thủ đoạn tàn ác sau ngày đại thắng vinh quang đó, trại tù đã mọc lên suốt chiều dài đất nước, kéo theo biết bao gia đình tan nát, khốn khổ bởi sự trả thù hèn hạ của bên thắng cuộc, những cái chết vùi dập như xác con thú hoang bên ven rừng.

Người giàu sự nghiệp cũng trắng tay do chánh sách đánh tư sản và mấy đợt đổi tiền, một nền văn hóa nghệ thuật phong phú đa dạng cũng bị tiêu hủy lụi tàn trong tức tưởi uất hận , nền kinh tế công nghiệp phồn thịnh với lượng hàng hóa dồi dào, gạo cá mênh mông của miền Nam bỗng khan hiếm do những chuyến hàng chạy suốt đêm ra Bắc, rừng vàng biển bạc dần dần biến mất bởi lòng tham không đáy của những tay trị nước ngu xuẩn.

Máu đã đổ suốt từ thời chiến tranh cho tới lúc hòa bình 45 năm nay, những giọt máu của người dân trong nước khao khát nền Tự Do Dân Chủ vẫn còn chảy trong nhà tù với những bản án khắc nghiệt dành cho họ và những người đã chết đều có thật. Rất thật.

Vinh quang gì trong ngày vui đại thắng mà hàng năm Cộng Sản Việt Nam vẫn tổ chức lễ hội ăn mừng và bắt nhà nhà treo cờ kỷ niệm tháng tư đen?

Xin hãy dẹp cái trò “hát trên những xác người”ấy đi, dẹp những tên côn đồ gian ác trong lớp áo công an nhân dân, chính quyền nhân dân mà áp bức đồng bào, dẹp những tên quan tham bòn rút công quỷ, hút máu dân nghèo, những kẻ lãnh đạo mị dân bằng ngôn từ mỹ miều xảo trá mà sau đó lại quì mọp trước thiên triều phương Bắc để dâng tổ quốc non sông…

Nếu toàn dân đồng lòng giải tán đảng Cộng Sản hèn với giặc ác với dân thì may ra chúng ta còn khép lại quá khứ mà cùng hướng tới tương lai chống một kẻ thù chung là bọn bành trướng Trung Cộng đang lăm le nuốt trọn đất nước Việt Nam nhỏ bé này.

Xin hãy đứng thẳng lên sau bao nhiêu năm cúi đầu chấp nhận cái Độc Lập -Tự Do- Hạnh Phúc”chỉ có trên trang đầu của các giấy tờ chế độ XHCN, bao nhiêu năm sống trong hòa bình mà lòng dân ly tán, quê Mẹ oan khiên.

Lẽ nào dân Việt mình tới bây giờ vẫn còn ngủ mê  khiếp nhược “trước những bất công vẫn không biết kêu đòi”để đến ngày nào đó đất nước rơi vào tay kẻ ác, cả một dân tộc bị đọa đày và tên Việt Nam biến mất trên bản đồ thế giới thì mới tỉnh dậy hay sao?

Tháng tư, nỗi đau còn mãi.

  Nguyễn Văn Sâm

Sống Ảo

Gần năm giờ chiều Nghi đã nghe nóng ruột. Thời gian ở đây chậm như con rùa bò.
Nghi nhìn lên tường nơi có treo cái đồng hồ to tướng, những cây kim như đứng lại.

Nghi nhớ lời hẹn hò với Hường trước khi anh đi làm, sáu giờ rưởi gặp em nghe, sáu giờ rưởi anh đi làm về là gặp em liền, đợi anh về ăn cơm với em.

Nghi hạnh phúc với những lời hẹn hò kia. Buổi sáng, buổi trưa, buổi tối, anh đều ở bên Hường, gần gủi, thân thương, trìu mến. Nhưng thật ra thì em ở xa anh đến ngút mắt.

Cái gần gủi hay cái xa cách, anh không tưởng nỗi. Nghi như mê vào một trận đồ bát quái của cái không gian lạnh lẽo, trống vắng đã bao nhiêu năm.

Thời gian qua anh sống trong nỗi u hoài, cô đơn, lạnh lẽo. Cái cô đơn như ăn sâu vào tâm hồn Nghi. Nhưng bây giờ thì anh đã có Hường, em ở xa hay gần, em quanh quất bên anh hay mịt mù thăm thẳm.
Nhưng anh vẫn như được gần kề bên em mỗi sáng, mỗi chiều, mỗi tối mình vẫn ở gần nhau, phải không em?

Nghi lại mở điện thoại cầm tay để coi đồng hồ. Năm giờ mười lăm.
Còn những mười lăm phút nữa mới hết giờ làm việc. Nghi loay hoay như con gà mắc đẻ.
Năm giờ rưởi, vội vã buông công việc, anh chạy vào phòng vệ sinh rửa tay qua quít rồi anh vù ra xe, nổ máy, chạy thẳng về nhà.

Trút bộ quần áo làm việc, vào phòng tắm, mở bông sen. Nước nóng phả vào mặt anh làm anh tỉnh người.
Một ngày 8 tiếng, đứng bên máy, nhớt dầu lấm lem, chân tay trầy trợt. Những ngón tay đen ố vì dầu nhớt bám vào.
Nghi đã trở thành người lao động chân tay thứ thiệt. Anh lúc nào cũng đứng trong thứ hạng chót bẹt của loài người, hưởng lương hạng bét và làm việc như con bò kéo xe.
Chỉ còn có em, còn có em trong đời cho anh được thở, hít, ôm ấp một chút cái mà loài người gọi là hạnh phúc.

Nước loang loáng phủ lên thân thể Nghi, vực dậy những tế bào đã rủ liệt, mệt mỏi vì một ngày làm việc cật lực.
Anh nhìn thân thể mình trong gương, đã xa rồi phong độ của một người con trai hai mươi tuổi, rồi của người đàn ông bốn mươi tuổi.
Bây giờ… Thời gian chồng chất oằn vai cộng với sự lạnh lẽo khôn cùng nơi xứ người. Tâm hồn anh như qụy xuống.
Nhưng anh được vực dậy nhờ có em đến bên đời anh. Nghi nghĩ thế, anh vội vã lau khô thân thể rồi bước vào phòng.

Căn phòng nhỏ. Quá nhỏ. Anh sống không hơn người trong nước bao nhiêu.
Cái bàn viết, cái computer phủ hết mặt bàn. Những sách vở chất thành nhiều đống trên kệ hay sát bên tường.
Đời sống anh gắn liền với những cuốn sách kia, loang loáng trong anh nỗi mơ ước đam mê không rời với một thời sách vở.
Nhưng tất cả không cho thêm anh được gì, tâm hồn lúc nào cũng không yên ổn. Anh bận rộn với em, hằng ngày anh sống với em.

Vào phòng. Căn phòng chật nên nóng nực. Nghi vói tay mở cánh cửa sổ. Chút gió lộng vào làm anh nghe mát lạnh.
Bật computer. Vào messenger. Những con mắt xanh đỏ vàng chớp nháy. Nghi vội vã.
– Em về chưa?
Nghi gỏ trên bàn phiếm.
– Anh đợi em, em về ăn cơm với anh!
Anh biết Hường rất đúng giờ. Có tiếng gỏ cửa, cốc cốc, cốc. Nút vàng nổi lên.
– Em về rồi đó hả?
– Dạ.
– Anh nhớ em quá, nhớ em suốt ngày.
– Anh đi làm về mệt không, để em lấy khăn anh lau mặt.
– Mệt chút xíu, anh vừa tắm xong. Gặp em là anh tỉnh người lại mà.

Người đàn bà hiện hình lên ở Web cam, chớp nháy. Hường xỏa tóc, gương mặt hiền, tươi vui. Mái tóc đó, khuôn mặt đó, đôi mắt đó là của anh mà. Anh thương quá những gì của em, cả cuộc sống anh, hiện tại, đã là của em. Em ngự trị, choáng một khoảng lớn nhất trong đời sống anh.

– Anh thấy em rồi, em bận áo màu xanh. Áo nầy em đã mặc hồi Tết đi lễ chùa đó, phải không?.
– Đúng rồi, anh vẫn nói là “khi nào em đến với anh, xin… mặc chiếc áo xanh” mà.
– Thì màu xanh là màu của hy vọng, màu của tình yêu thương.
– Em mới may bộ đồ màu hồng. Ngày mai em đến với anh em mặc cho anh nhìn, nhe.
– Vậy nghe. Bây giờ mình ăn cơm, anh đói bụng quá rồi.
– Mình ăn cơm đi anh.

Nghi lấy xách cơm của người nấu cơm tháng để sẳn ngoài cửa, mỗi lần về là anh đem vô nhà.
Ở hãng, buổi trưa anh vẫn thường ăn qua quít cái gì đó, khi thi gói mì nấu nước sôi, khi thì ổ bánh mì, nên buổi chiều về anh thường đói rã người ra.
Anh mở bọc nhựa, dọn ra nào cơm, canh và thịt cá, bụng anh đói cồn cào.
Bên kia, Hường cũng đã bới sẳn một chén cơm.
– Mời anh ăn cơm.
– Mời em ăn cơm.

Nghi xúc cơm đưa lên miệng nhai ngoàm ngoàm, còn Hường ăn nhỏ nhẹ.
– Hôm nay anh ăn gì đó?
– Cá kho tộ, thịt kho với canh chua. Còn em?
– Cơm với cá cơm kho tiêu.
– Ngon hen.
– Ngon mà.

Hai người vừa ăn vừa nói chuyện. Đó là Ngưu Lang, Chức Nữ tân thời của thế kỷ 21, vượt qua đại dương, bay trên không trung theo đường chuyền vi tính, hay lặn xuống đại dương theo những đường dây cáp vượt trùng dương, mỗi ngày, đều đặn.
6:30 tối chàng và nàng gỏ cửa nhau tại căn nhà vi tính, cùng ăn cơm rồi kể chuyện trên trời dưới đất cho nhau nghe trong suốt một ngày hai người không gặp mặt.

Nghi hứa:
– Sang năm anh về thăm em, anh sẽ mua cho em chiếc SH em chạy, chứ em chạy chiếc Nuvo anh sắm cho em năm ngoái, cực lắm. Chiếc SH ngon hơn.
– Thôi anh đừng sắm cho em, xe em như vậy là được rồi. Em chỉ mong gần anh thôi.
– Thì anh sẽ cưới em và bảo lãnh cho em qua với anh mà, nhưng trước tiên là sang năm anh về, anh phải sắm cho em chiếc SH, em bằng lòng nhận đi thì anh mới vui.
– Anh cho thì em nhận.
Hai nguời gởi cho nhau những hình ảnh có khuôn mặt cười rạng rỡ theo ánh chớp tắt của màn hình.

Sau 30 phút ngồi ăn cơm với nhau, Nghi muốn cho Hường đi nghỉ, nên nói:
– Em mệt thì đi nghỉ đi, mai gặp. Nhé.
Hường dạ nhỏ nhẹ. Rồi họ hôn nhau rất mùi trên mặt kính.

Lặn Lội Thân Cò

Năm giờ sáng, Sài Gòn thức dậy bằng một loại đồng hồ báo thức đặc biệt. Không phải tiếng gà gáy. Không phải chiếc đồng hồ chỉ giờ. Mà đó là những tiếng rao hàng, tiếng vọng từ những người bán dạo.

Xe bánh mì, bánh bao, gánh hủ tiếu, phở… chuẩn bị xuống đường. Những người với đôi quang gánh hàng rong, chiếc xe đạp hay xe đẩy bắt đầu một ngày mới. Ðể lặp lại một đời sống mưu sinh rất cũ.

Ðời sống của những mảnh đời lam lũ và khổ nhọc. Chúng chưa bao giờ tách khỏi đời sống Việt Nam. Hôm qua. Ðến hôm nay. Và có lẽ vẫn còn tiếp tục.

Đêm trước ngày rời Đà Nẵng, không muốn ngủ sớm và lỡ dịp dạo quanh thành phố về đêm một lần cuối, nơi mà chưa biết bao giờ mình sẽ quay lại, tôi thả bộ ra khỏi khách sạn.
Đêm đã khuya. Sơn, người thanh niên chạy xe ôm mà buổi sáng tôi có dịp trò chuyện, vẫn còn ngồi xem phim qua khung cửa kính khách sạn trong lúc đợi khách. Sơn sốt sắng nghe tôi bảo muốn dạo mát và kiếm gánh cháo lòng hay mì Quảng ăn đêm.

Thú thật tôi chẳng đói bụng và không có thói quen ăn đêm, chỉ muốn kéo dài thời gian của một ngày để tìm hiểu về đời sống chung quanh. Về những người dân lam lũ kiếm sống như Sơn.

Gánh bún bên lề đường mà Sơn chở tôi đến tấp nập người ăn đêm. Hơn chục bộ bàn ghế đẩu thấp kê dọc theo lề đường quanh gánh bún.
Người ăn đủ loại, lao động bình dân cũng có, mà vài thanh niên đi chơi khuya cũng có.
Hai tô bún, hai chai bia, tôi ngồi nghe Sơn kể chuyện về mình và gia đình.

Sơn bảo nghề xe ôm không xem là quá cực, chỉ ngặt bất kể trời mưa hay nắng và phải ngồi không đợi khách cả ngày mà tiền kiếm được lại bấp bênh.
 Nhờ có vợ cùng làm nên đắp đổi qua ngày.
 Ðó là câu chuyện về đời sống của Sơn, một thanh niên xe ôm mà tôi nghe được tại Ðà Nẵng. Họ vật lộn với đời sống, vật lộn với những thử thách không nhiều chọn lựa.

Nó cũng là câu chuyện của hàng triệu người dân khác của Việt Nam, đang tự mình xoay trở một công việc gì đó để tự mưu sinh, không chỉ riêng nghề chạy xe ôm như Sơn.
Như những người buôn bán lề đường, hẻm hóc, hàng gánh đang tảo tần mỗi ngày khắp các đô thị Việt Nam mà những người như Sơn là khách hàng.

 Những sinh hoạt “mua gánh bán bưng” từ bao năm nay đã là một nét riêng biệt và quen thuộc của đời sống Sài Gòn hay bất cứ nơi nào của VN.
Nó trở thành một nhịp đập, một thứ văn hóa của xã hội VN.
Hay hơn nữa, nó thể hiện một ý thức sinh tồn của người dân trong một xã hội mà những vấn đề dân sinh thì người dân phải tự lo lấy cho chính mình và gia đình.

Người dân Việt quen thuộc đến độ họ xem những sinh hoạt này là điều tự nhiên, không hoặc chẳng có dịp tự nhìn về nhịp sống mua bán hè phố này.
 Không có chúng, quả thật đời sống Việt Nam cũng “chết” đi một phần hồn. Vì với du khách phương Tây lần đầu đến với Việt Nam, họ có thể lạ lẫm và rất thú vị với sinh hoạt này, nếu như không bị moi tiền hay bắt chẹt giá cả.

Họ khó có thể tưởng tượng rằng vào tận trong hẻm hóc ngõ ngách nhỏ nhất của Sài gòn cũng có thể coi là một “phố ăn uống, thương mại” sầm uất, nhộn nhịp cả ngày.
Cà phê, hủ tiếu, bún mì, cơm phở có đủ.
Ðồ ăn vặt, đồ nhậu có luôn. Người ta tận dụng đôi chỗ trước hiên, phía trước nhà để mở hàng quán.

Ði qua dăm quốc gia đó đây, dường như tôi chưa gặp bất cứ nơi nào mà cái giường ngủ cũng có thể kê bán hàng vặt vì “căn nhà” ở quá nhỏ, chỉ kê đủ một chiếc giường. Cuộc sống thường nhật và sinh nhai hoà quyện vào nhau thành một.

 Nhưng với tôi, thứ “buôn gánh bán bưng” ngay hiên nhà hay trong đường hẻm cư ngụ cũng còn là một loại buôn bán “quý tộc”, sang cả.
Họ chưa phải đẩy xe mì gõ đi khắp hàng cùng ngõ hẻm. Họ không thấp thỏm với xe kẹo kéo đạp rã chân từ nơi này sang chốn khác. Và họ không mỏi chân với gánh bún riêu quảy từ hẻm này sang hẻm khác mỗi ngày.

Những hình ảnh này dễ làm tôi chạnh lòng. Nhất là mỗi khi vào đụt mưa tránh một cơn giông bất chợt giữa Sài Gòn, bắt gặp hình ảnh một người thiếu phụ dang tấm áo mưa che cho gánh bún hay hủ tíếu gì đó của mình khỏi bị ướt.
Họ che nó kỹ hơn che cho mình. Vì quang gánh đó, là sản nghiệp, là miếng cơm manh áo cho con cái, cho cả gia đình.

 Hàng rong, bán dạo, buôn bán lề đường, hay mua bán từ nhà ra phố thị trở nên một sinh hoạt đông đúc, tự nhiên hơn trong xã hội Việt Nam.
Nhìn ở góc cạnh nào, cũng có những cách lý giải hay nhìn nhận khác nhau.
Về mặt phát triển đô thị, những sinh hoạt này có thể tạo ra sự hỗn độn, mất trật tự hay cản trở lưu thông, ảnh hưởng bộ mặt và an toàn thành phố.

Về mặt vệ sinh dịch bịnh, ai có thể kiểm soát được những thứ gì được nấu trong những món ăn đó, hay luật lệ nào ngăn cản thùng nước không được rửa chén đũa nhiều lần.
Có lẽ vì những điều này mà đã không ít lần các cấp chính quyền địa phương tại VN muốn ngăn cấm sinh hoạt này. Nhưng rồi khó thực hiện được.
Đó là bài toán kép, mà đáp số của bài toán này sẽ là một ẩn số cho một bài toán khác cần phải giải.

Vì nếu không có những sinh hoạt này, chính phủ cần phải tạo ra bao nhiêu công ăn việc làm, bao nhiêu trách nhiệm dân sinh cho bao nhiêu gia đình sống nhờ vào chuyện bán buôn này.
Nó cũng là một sự “cứu tinh” trong vấn nạn giải quyết việc làm của nhà cầm quyền, khi họ không kham nổi điều này.
Và giá không có những hàng gánh bán bưng này, nhu cầu quen thuộc của người dân bình dân sẽ ra sao.
Những giới sinh viên nghèo, thợ hồ, xe ôm, nhân công hãng xưởng lấy đâu những gánh “cơm bụi” mà ăn.

Ðó là một vòng xoay cung cầu của dân nghèo với nhau. Ðể cùng mưu sinh kiếm sống, hơn là kiếm tiền. Vì khó thể nào “làm giàu” bằng những hàng gánh bán bưng như vậy. Tính chất sinh hoạt này chỉ là “lấy công làm lời”. Người dân cần phải làm gì đó để mưu sinh.
 Nhưng lắm khi những sự kiếm sống này không còn là cuộc tồn sinh bình thường, mà trở thành những số phận khắc nghiệt hơn.
Như một tối, ngay quán mì bên lề đường khu Chợ Lớn, tôi bỏ ngang tô mì nhìn hình ảnh một phụ nữ trẻ ôm đứa bé gái chưa tròn tuổi đi bán dạo vé số.

Kim đồng hồ chỉ gần nửa khuya. Khuôn mặt trẻ thơ sáng ngời như bất cứ đứa bé nào khác. Giờ này lẽ ra em đáng được nằm trong chiếc nôi đặt cạnh giường mẹ, bình yên với giấc ngủ thơm mùi sữa.
Bỏ qua những nhìn nhận quá nhiều lý trí của dăm người, khi cho rằng người mẹ kia đang dùng chính đứa con để tạo sự thương cảm nơi người đối diện. Cho rằng có thể như vậy thật.

Nhưng quả thật đời sống quá khắc nghiệt cho đứa bé và cho cả người mẹ. Vì có lẽ cô ta cũng đau lòng nếu phải dùng chính đứa con nhỏ của mình để mua chút thương hại, đi bán dạo những tấm vé số giữa khuya như vậy.
Cách nào đi nữa thì đó là hình ảnh của hai mẹ con đáng thương phải kiếm sống và không có nhiều sự chọn lựa. Tôi nghĩ cô cũng cần mua sữa cho con.

Tôi nhìn hai mẹ con, rồi liên tưởng về hình ảnh của cả một thế hệ của những người mẹ tảo tần bươn chãi, thay chồng nuôi con của một thời.
Ðó là những năm sau 75. Khi những người cha bị đưa vào những trại tù cải tạo và những bà mẹ thay chồng nuôi con và lo cho chồng.
“Mồ côi cha ăn cơm với cá, mồ côi mẹ lót lá mà nằm”. Nhắc câu ca dao ở đây chỉ là sự ví von ước lệ, nhưng quả thật những năm tháng thiếu cha, những đứa con nhỏ trở thành “mồ côi”, một loại mồ côi có thời hạn. May còn có mẹ để còn được “ăn cơm với cá” hay bữa cháo bữa khoai.

 Từ tủ thuốc lá trước hiên, từ gánh cháo lòng ngược xuôi trong xóm, từ thau gạo bán đong lon bên hông chợ, những người mẹ tảo tần khuya sớm nuôi con. Họ cũng trải qua những tháng ngày buôn thúng bán bưng.
Tôi tin rằng có hàng ngàn, hàng vạn bà mẹ đã trải qua những ngày như vậy, cách này hay cách khác, để mà nuôi con.

Giá có dịp, bạn thử ngồi xuống hỏi về câu chuyện của một bà mẹ có chồng đi tù trong những năm tháng này.
Câu chuyện mà bạn nghe được sẽ chẳng khác bao nhiêu câu chuyện của chính mẹ mình. Của chính ngay gia đình mình. Vì nó là một câu chuyện, một hoàn cảnh chung của cả một thế hệ chứ không còn của riêng ai.

Tôi mượn câu thơ của cụ Tú Vị Xuyên để đặt tựa cho bài viết này, như một cách để chúng ta cùng nhắc nhớ nhau về sự hy sinh, nhẫn nhục của biết bao bà mẹ lam lũ, khổ nhọc. Của mẹ bạn, mẹ tôi, mẹ chúng ta.

Cả trăm năm trước, hình ảnh người mẹ qua câu thơ của cụ Tú Xương đã vẽ ra như vậy. Nó ứng nghiệm vào hình ảnh người mẹ của thế hệ chúng ta, khi tảo tần “nuôi đủ năm con với một chồng” ngày nào.

Nhưng rồi vài chục năm sau, hình ảnh những “thân cò” này vẫn lặn lội với đứa con nhỏ trên tay. Tôi chẳng dám nghĩ về đời sống của em bé gái mặt xinh như thiên thần kia rồi sẽ như thế nào.
Liệu rồi đây, em có được may mắn như bạn, như tôi và những đứa con nhỏ của chúng ta đang ngủ say giữa giường êm chiếu ấm trong căn phòng riêng kia?