Đón Tết Lần Cuối Trên Quê Hương 

Trong một bài văn gửi đăng trên trang này, tôi đã kể về 6 chị em chúng tôi đón đêm Noel cuối cùng trên quê hương tại Rạch Giá ra sao. Không ngờ hơn một tháng sau, chúng tôi vẫn còn mắc kẹt tại đó, vì bọn công an cứ hứa lần hứa lửa: “Tàu sắp được đi rồi” nên chẳng ai dám bỏ về Sài Gòn. Vậy mà lạ lắm, không ai buồn rầu, nhớ nhung những ngày sắp Tết. Có lẽ do tinh thần rất phấn chấn vì sắp được thoát khỏi Việt Nam rồi!? Một Việt Nam sau 3 năm thống nhất: lam lũ, nghèo đói tràn lan khắp nơi bất kể nông thôn hay thành phố; hầu như gia đình nào cũng có cha, anh, chú, bác đang bị trù dập, tẩy não trong những trại cải tạo nơi rừng thiêng nước độc; biên giới Việt Trung căng thẳng và nhà nước lại rục rịch bắt thanh niên thiếu nữ đi nghĩa vụ quân sự cho chiến trường Campuchia … Thử hỏi trong bối cảnh đó, ai đã có được một chân trên tàu vượt biển bán chính thức, lại còn õng ẹo, bày đặt nhớ nhà, nhớ Sài Gòn làm chi!?

Chị em chúng tôi cũng vậy, ngày ngày lo ăn ngủ để lấy sức cho chuyến hải hành sắp tới đầy sóng gió. Sáng sáng, sau khi cuốn mùng và chăn chiếu vào một góc nhà để căn phòng 11 cô thiếu nữ chia với nhau được thoáng mát sạch sẽ, chúng tôi học ôn tiếng Anh với nhau. Không có sách nên chị lớn của tôi nhớ đến đâu thì dạy cho mấy em nhỏ như tôi đến đó. Đến trưa, thời gian đầu lúc còn tạm đủ tiền, cả bọn đi bộ đến quán cơm người ta nhận nấu cơm tháng cho. Về sau, khi không còn dư dả, chị tôi liều lĩnh dẫn cả bọn đi ăn tại quán cơm quốc doanh xéo nhà lồng chợ Rạch Giá. Thực đơn quanh đi quẩn lại chỉ có thịt kho lõng bõng nước, nhiều hột vịt hơn thịt heo; tô canh cải bẹ xanh lơ thơ vài cọng cải, tép khô thì … tuy … chết rồi, nhưng không nổi lên, lại lặn tuốt luốt đâu mất tiêu?! Nhưng như đã nói, chị em chúng tôi vẫn cứ vô tư lự, lại còn không biết sợ, không giữ ý, giữ kẽ. Lúc đầu còn kín tiếng, không dám cho người ta biết mình là người Việt, đi bằng giấy tờ giả làm người Hoa, nhưng chỉ được vài tuần, bọn tôi “m‘ en fout” hết, dần hồi nói cười tỉnh queo. Chúng tôi đi ăn ở tiệm cơm quốc doanh nhiều tới nỗi quen cả một chị tiếp viên ở tuốt miền Bắc đưa vào đây. Chị nghe ra giọng Bắc của chị em chúng tôi nên lân la trò chuyện, chắc chị cũng nhớ nhà, nhớ quê và cảm thấy gần gũi với các cô em nói được giọng dễ nghe cho chị chăng? Quen khá thân tới nỗi đến đầu tháng Tư, khi chúng tôi được đi, bọn tôi tiếc của, đã gửi lại chị chỗ nồi niêu chén diã còn rất tốt đã mua ở chợ Rạch Giá để sau đó Mẹ chúng tôi ghé qua lấy. (Sau đó, Mẹ tôi có ghé qua chị thật, nhưng Mẹ gởi tặng lại chị hết) Nghĩ lại, thấy bọn tôi đúng là “điếc không sợ súng!” Cũng may, chắc chị ta chỉ là cán bộ quèn, hoặc tâm hồn cũng còn chất phác nên không tố giác chúng tôi hay làm tiền trực tiếp. (Nếu chị có đọc được những dòng này, xin ghi nhận lời-cảm-ơn chân thành của chúng em nhé!)

Cơm nước xong, chúng tôi về lại nhà trọ đánh giấc nghỉ trưa. Thị xã Rạch Giá thời đó đúng là “nửa chợ nửa quê”, ít xe cộ ồn ào nên không khí khá trong lành, hơn hẳn Sài Gòn. Vì ở gần biển nên không nóng nực lắm, lúc nào cũng có ngọn gió hiu hiu. Nhưng trưa nắng gắt, ai cũng trốn trong nhà, đó đây, thỉnh thoảng có chú gà trống giựt mình gáy bậy, liền có vài tiếng chó sủa vu vơ đáp trả. Tuyệt nhiên không nghe tiếng xe máy, không có tiếng Radio, vì những hàng này dù có, người ta cũng không dám xài một cách phô trương nữa. Những công việc nhà như gánh nước, giặt giũ, phơi phóng, chợ búa, quét dọn, … người ta đã làm vào buổi sáng hết rồi. Còn những nông dân, chài lưới hay công nhân họ sinh sống ra sao, tôi không được biết, vì bọn tôi chỉ dám quanh quẩn ở nhà trọ mà thôi.

Có lẽ Rạch Giá là xứ trù phú, tự cung cấp thực phẩm cho chính mình được, nên cuộc sống người dân nơi đó không vất vả lắm như ở Sài Gòn. Độ 3-4 giờ chiều trở đi, thị xã mới lao xao thức giấc. Đó đây nghe tiếng nước máy, tắm rửa, nồi niêu lách cách, chắc người ta chuẩn bị bữa cơm chiều. Tôi nhớ hoài trong nhà trọ hai tầng lầu, phòng bên kia có một gia đình người Tiều khá đông đúc, có đủ “tồ-hia”, “chế” và cháu chắt, của mấy gia đình cùng nhau đi vượt biển,… có một chị tên Đ, siêng đi tắm sớm (để khỏi dành nhà tắm với nhiều người lúc chiều?), lúc nào tắm xong, chị cũng đứng trước cái gương nhỏ treo ở cửa sổ để uốn tóc bằng những cuốn tóc bằng ny-lon, màu xanh, đỏ. Chị vừa ngắm nghía mình vừa ca nho nhỏ: “Chỉ còn gần em một giây phút thôi! Một giây nữa thôi là xa nhau rồi … Biển xanh vẫn xanh người đi sao đành? …” Lúc đó tôi còn nhỏ, đâu có biết bài hát đó của ai viết, nhưng tôi thấy tự dưng lòng mình xao xuyến kỳ lạ, mặc dù chẳng có ai để “một giây nữa thôi là xa nhau rồi”, chỉ mơ hồ thấy như một cái gì đó rất quan trọng sắp xảy ra!

Chiều chiều, chị em chúng tôi lại thả bộ đến quán cơm tháng bình dân. Phải công nhận là bọn chúng tôi lúc đó sống thiệt vô tư, hết sức “tiểu tư sản”, bởi vậy bà chủ nhà trọ ghét chúng tôi ra mặt. (Thưa dì Năm, những gì con sắp viết ra đều là sự thật, nếu Dì đọc được những dòng này, xin niệm tình tha thứ!) Chắc trong mắt bà, bọn tôi là một lũ con gái làm biếng, lại không biết điều, chẳng biết xun xoe lấy lòng “dì Năm” gì hết. Quý vị phải hiểu là người chị lớn nhất trong đám chị em chỉ mới 20 tuổi, tính tình quá hiền hậu, không biết “đồng tiền đi trước là đồng tiền khôn”, chẳng biết giả lả biếu xén dì Năm gì sất mà dì lại là người rất thực tế; “Dạ thưa dì Năm” chay tịnh như thế không đủ cho dì hài lòng. Bà Năm “chiếu tướng” chúng tôi không rời mắt! Suốt ngày bà ngồi trên bộ ngựa hay đong đưa trên võng ngay chỗ cầu thang dẫn lên lầu. Tại nơi chiến lược đó, bà có thể quan sát nhất cử nhất động của mọi người ở trọ: ai khiêng mấy thùng nước, đầy hay vơi, hứng từ vòi nước ngoài hàng ba nhà bà để vô tắm; ai ngồi quá lâu trong nhà xí và xối bao nhiêu lon nước, v.v.. Tôi không nói ngoa đâu! Ai cũng ngán bà Năm, riêng với chúng tôi bà là “hung thần” một thời!

Chúng tôi ngồi nhà ăn như thế, núi Hy Mã Lạp Sơn cũng lở nữa là tiền Mẹ chắt chiu gởi cho! Thế là gần Tết, Mẹ tôi cử người chị lớn nhất trong nhà xuống Rạch Giá tiếp tế cho lũ em. Chị hai khéo léo “Dạ má con gởi dì Năm 2 cục xà bông Camay xài thử”, dì Năm vui vẻ liền. Thời đó, mặt hàng ấy bắt đầu hiếm hoi, là xa xí phẩm, chỉ còn mua được ở chợ trời. Được thế, chị hai tôi ỏn ẻn xin dì Năm “cho mấy em con kê 2 ông Táo trên sân thượng của dì để tự nấu ăn”. Từ đó, tụi tôi sống dễ thở hơn, không còn hồi hộp khi đi ngang chỗ dì Năm ngồi nữa. Từ đó, chị thứ 5 lo phần cơm nước. Cũng “may”, nhờ 3 năm sau ngày thống nhất, chị tôi bất đắc dĩ được huấn luyện biết nấu cơm bằng bếp dầu hôi, rồi đến bếp than và cả bếp củi, nên chị không bỡ ngỡ, lo được cho đàn em ngày 2 bữa cơm tươm tất, nóng sốt. Tội nghiệp chị, nấu cơm chiều còn đỡ vì nắng đã khuất sau bức tường cao, nhưng cho bữa trưa chị phải giang nắng chang chang, lần nào chị cũng mặt đỏ bừng bừng, mồ hôi mồ kê nhễ nhại … Giờ nhớ lại, thấy thương chị ghê!

Chúng tôi mau chóng chia công việc cho nhau: người lo giặt quần áo, kẻ đi chợ, đứa nhỏ như tôi được giao nhiệm vụ rửa chén bát. Sáu chị em chỉ có độ 15mét vuông để “sống”, có nghĩa là sáng sáng xếp dọn mùng mền chiếu gối vô góc phòng, tối tối lôi ra, nằm xếp lớp cạnh nhau, đầu quay vô tường, chân duỗi ra giữa phòng, bên phía kia là 5 cô gái Hoa kiều đi bán chính thức cùng trong tàu. Từ khi bà Năm bớt hầm hầm với tụi tôi, “hàng xóm” đang ở trọ phòng kế bên mới dám lân la qua chơi, trò chuyện với “6 cô tiểu thơ” - tên họ tặng cho tụi tôi mà sau này tụi tôi mới biết. Đêm về, bà Năm chỉ cho thắp một ngọn đèn tối mù mù nên tụi tôi không học hành chi, không có Tivi, ti-viếc, cũng không biết mùi Ciné ra sao, quý vị biết chúng tôi giết thì giờ ra sao không? Dĩ nhiên là ca hát, đụng đâu nhớ đó thì bắt giọng. Ca hát riết cũng mệt và hết bài, may mà có một cậu hàng xóm mặt mũi rất thư sinh, hoá ra là một Fan lớn của Kim Dung! Cậu ta lại có một trí nhớ đáng khâm phục, chịu khó ngồi kể lại cho tụi tôi nghe Lục Mạch Thần Kiếm là bộ các chị tôi chưa được đọc. Nhớ hồi trước 75, Sài Gòn lên cơn sốt vì truyện chưởng, mấy chị lớn trút hết tiền bỏ heo ống ra để đi mướn các bộ kiếm hiệp kỳ tình đó về đọc. Vì nhỏ nhất nhà, đọc chậm, nên tôi chỉ được lướt qua vài trang là bị lấy lại vì đã hết thời hạn mướn, các chị mau mau trả lại nhà sách để “thỉnh” cuốn kế tiếp! Tuy không được “luyện chưởng chính tông” nhưng tôi cũng biết hết Hoàng Dung, Quách Tĩnh là ai? Vô Kỵ, Triệu Minh là thường, tôi còn biết cả Chu Chỉ Nhược, Kim Hoa Bà Bà nữa là. Cũng nhờ công các chị lớn say sưa bàn luận với nhau những đoạn lâm ly, hấp dẫn nên tôi cũng biết kha khá. Những đêm nằm bẹp tại Rạch Giá đợi công an cho đi, trở nên bớt tẻ nhạt nhờ “cậu hàng xóm” phòng bên kia chịu khó ngồi kể lại tình sử Đoàn Dự vs Vương Ngọc Yến. Tôi nhớ lúc đó tôi không thích nhân vật Đoàn Dự lắm vì thấy sao hắn ta có vẻ say mê “thần tiên nương tử” quá độ, nhưng người kể chuyện không chịu nhận yêu cầu khác của thính giả nên tụi tôi đành chăm chú ngồi nghe, thỉnh thoảng cười rộ vì những chi tiết ngôn tình!

Lụi hụi rồi năm hết, Tết đến. Tụi tôi cũng không suy tư, nhớ nhung gì nhiều. Tình hình chiến sự Campuchia ngày càng lao xao nên dân tình có lẽ cũng e dè, thắt hầu bao. Tôi không còn nhớ Rạch Giá có chợ hoa, chợ Tết như Sài Gòn không? Mãi đến khi còn độ một tuần trước Tết, cô con gái lớn của bà Năm quậy bột đổ bánh kẹp thơm lừng khắp nhà, tôi mới ý thức được Tết sắp đến rồi. Còn nhớ, tôi lăng xăng bên chị xin phụ và bây giờ thì má chĩ tức bà Năm không còn dữ dằn với chúng tôi nữa nên chị ấy cũng cho tôi tập đổ thử. Phải đổ trong một cái khuôn bằng sắt, kẹp chặt lại, nướng trên bếp than nên phải lật lẹ tay để không bị cháy khét. Khi bánh vừa chín, ụp ra là phải nhanh tay cuộn bánh lại bằng một khúc gỗ tròn. Bánh được cuộn lại như cái xì-gà, rồi xếp nhẹ nhàng, lớp lang vô hộp thiếc. Được cho phụ cuộn bánh, tôi vui lắm và trong lòng có chút hy vọng lát hồi chị sẽ cho tôi vài cái bánh ăn. Rốt cuộc tôi chỉ được hưởng vài cái bánh cuộn không khéo, bị bể hay bị cháy sém.

Buồn năm phút!

Chiều 30 Tết tôi mới biết buồn thật sự; Không gói bánh chưng, không cúng Giao Thừa, không dọn nhà dọn cửa, chà sân trước cho sạch sẽ và được để sẵn cái áo đầm hồng ba tôi mua cho từ Hồng Kông để mặc vào sáng Mùng Một. Sáu chị em buồn bã đi ngủ sớm, cả thị xã cũng im ắng vì không được đốt pháo.

Sáng Mùng Một tại nhà trọ cũng như mọi ngày trước, không đứa nào nhìn đứa nào, cũng không dám nhắc lại “Hồi đó … “. Nhắc làm chi nữa khi không có bao lì xì đỏ tươi; không có “Bầu Cua Cá Cọp” cho bọn con nít và “Tam Cúc“ cho người lớn; không có lén Mẹ bóc bánh chưng ra đem chiên - một điều Mẹ tôi la hoài vì theo ý bà, bánh chưng mới nấu còn dẻo, thơm lừng, ăn như thế mới ngon. Chính thức thì sau ba ngày Tết bà mới cho phép chúng tôi đem bánh chưng ra chiên, một món khoái khẩu cho bọn trẻ. Nhưng năm nào cũng vậy, thấy mẹ dắt xe đạp đi đến nhà bà con, họ hàng chúc Tết là tụi tôi lôi bánh ra chiên ngay!

Chị thứ 5 lo phần nấu nướng cho cả bọn uể oải không thiết đụng nồi, đụng niêu. À quên, theo tập tục, 3 ngày Tết ta không nên nấu nướng nhiều vì Ông Bà Táo còn đang bận dâng Sớ Táo Quân, thực chất là “mách lẻo” với Ngọc Hoàng Thượng Đế về gia cảnh chủ nhà cơ mà?! (Nói đùa chút chơi!) Chắc vì vậy nên chị tôi quyết định dẫn lũ em ra nhà lồng chợ Rạch Giá tìm món ăn. Lạ quá! Nhà lồng chợ khá đông đúc. Ngày xưa, buôn gánh bán bưng có cực khổ mấy cũng không bao giờ làm lụng vào 3 ngày tết. Thế mà hôm nay có nhiều hàng quán mở đón thực khách. Nhìn kỹ thì thấy thực khách đa số là người trong tàu và của 2 tàu khác cũng đang chờ được cho đi bán chính thức. Cảm ơn những người dân chợ Rạch Giá, không có quý vị, chúng tôi không biết ăn uống làm sao vào ngày Mùng Một Tết.

Chúng tôi sà vào sạp bánh cuốn, húp lấy húp để nước mắm pha ngòn ngọt và lần này chị tôi hào sảng cho mỗi đứa thử món bánh cống có con tôm đỏ au với vị bánh bùi bùi vì có đậu xanh - một đặc sản của miền Tây mà gia đình gốc Bắc như chúng tôi ở Sài Gòn chưa được nếm thử. Bỗng thấy đời đẹp trở lại!

Xế trưa hôm đó, cô con gái út của bà Năm lấy hết can đảm ghé qua, nhờ chị tôi dạy hát bài “One Day When We Were Young” của Richard Tauber đã được Phạm Duy phổ lời Việt. Lắc léo một chút là cô ấy muốn học bằng tiếng Anh cơ! Chị tôi cũng tận tâm dạy từng câu, tập phát âm từng chữ cho đúng. Phải mất gần ba tiếng cô con gái bà Năm mới hát được sao cho người ta nghe ra được lời! Cũng tội, nơi đây nước phèn lờ lợ hay sao nên lưỡi chị ta hơi cứng, nhất là chữ “e-rờ” thật đúng là thử thách lớn cho trò lẫn thầy. Nhưng nhìn nét mặt rạng rỡ, sung sướng của chị ta, chúng tôi cũng vui lây!

Mùng Một của cái Tết cuối cùng trên quê hương chúng tôi như vậy đó. Không mai vàng, không bánh chưng xanh, không bao lì xì đỏ, nhưng chúng tôi cũng có những giây phút vui cười nên lòng thấy phơi phới. Nhất là viễn ảnh “sắp được đi” khiến chúng tôi nguôi ngoai nỗi nhớ nhà, nhớ Ba Mẹ, Thầy Cô và bạn bè sắp bỏ lại hết sau lưng.

NTTK

Chùa Lá, 12/01/2024, Nttk cám ơn Rạch Giá đã cho chúng tôi những ngày ấm áp cuối cùng trên quê hương.

ĐỂ NHỚ MỘT THỜI ĐÃ ĐI QUA

CHÉN CƠM CHIÊN NGÀY TẾT NĂM 1976

Hành Trang Cuộc Đời

Những chiếc lá vàng rời cành, trước khi bay xuống đất, trượt lên vai áo tôi, tôi chợt bắt lấy nó, quan sát thật gần, những đường gân lá, to và rõ nổi hẳn lên, những đốm màu nâu đen như những đốm đồi mồi trên da của người lớn tuổi lỗ chỗ đầy trên chiếc lá, còn xung quanh bị sâu ăn nên bị khuyết lõm; có phải cây cỏ hoa lá cũng có tuổi và quá trình biến đổi theo thời gian như cuộc đời con người?? Thực vật không biết nói, không biết suy nghĩ nên bớt đau đớn hơn loài người!?

Tôi ngẩng đầu nhìn lên cây phong cao to, trồng trong sân nhà từ khi gia đình tôi dọn đến đây, nó đã hiện hữu, chắc cả hơn 30 năm! Nó chết đi trơ trụi, khẳng khiu vào mỗi mùa đông và sống lại vào mỗi độ xuân về tràn trề năng lực....

Nó chắc phải chứng kiến cuộc đời của con người qua bao nhiêu phong ba bão táp, nhưng vẫn cứ im lặng như một chứng nhân biết tôn trọng đối phương, không chỉ trích, cũng chả cho ý kiến mà ung dung, tự tại “nhảy vọt” tăng trưởng như tấm gương bình thản cho người noi theo.

Khi chỉ có một mình trong vườn, tôi lại nhớ đến lời ngoại kể từ khi mới lên 7:

Mẹ tôi là người con gái có sắc, hiền lành, đặc biệt có cặp mắt to, trong veo như hồ nước, khi nhìn ai thì dường như người ấy như bị cuốn trôi theo dòng nước ấy. Năm 1975 khi miền Nam bị giặc đỏ chiếm đóng là lúc ông ngoại bị bắt đi học tập cải tạo. Như đoán trước định mệnh, ông đã thu xếp cho bà ngoại và mẹ tôi, người con gái rượu duy nhất của gia đình, đi vượt biên với hy vọng làm lại cuộc đời bên xứ người, còn hơn bị bắt bớ đày đọa dã man của giặc cộng!

Vì là một trong số những người đầu tiên phiêu lưu vượt biên theo đường biển, nên chẳng ai có kinh nghiệm nhiều, thuyền không được trang bị đủ dụng cụ cho những ngày bị lạc hướng, mà chỉ rất sơ xài và tối thiểu để đừng bị bắt lại khi ra đến cửa khẩu. Trên thuyền vỏn vẹn chỉ khoảng 10 người, mẹ tôi giả dạng làm cô gái quê mùa, xấu xí, mặt bôi đầy lọ nghẹ. Bà ngoại cũng giả làm dân quê lam lũ. Khi mọi người thoát được đôi mắt cú vọ của đám hải quân, cũng đã trút được một phần của gian nan. Ra đến bên ngoài hải phận thì mới thấy trời mịt mờ tối, chỉ một màu nước đen ngòm, không bến bờ, không định được hướng nào để đi cả! cả tàu náo loạn mà theo bà ngoại kể lại như một trận hồng thủy trên tàu, người thì giằng lái, người thì chỉ hướng bắc, người nói đi hướng nam, còn ông chủ tàu thì không biết phải tin ai, vì cái la bàn bị sóng đánh nên đã rơi tỏm xuống biển!! Tất cả đàn ông ai có sức thì nhào lên giành bẻ lái, la lối, đánh nhau, tranh giành được thua, bảo vệ ý kiến của mình ...còn đàn bà và trẻ con thì chỉ mới một vài cơn sóng con đã nôn thốc nôn tháo nên mệt phờ người....Lúc ấy mới thấy con người hiện nguyên hình không hơn gì những con thú ranh mãnh, tranh giành quyền lợi nhỏ mọn và bủn xỉn!! Đánh nhau một hồi tất cả không còn sức nữa, lăn ra mệt nhoài nằm thở dốc dưới bầu trời đen kịt, từng cơn sóng mạnh đánh vào mạn thuyền, làm những tấm vải che tàu đã bị thấm nước và rách nát!

Thức ăn mang theo chỉ đủ cho 3,4 ngày thôi, những người lúc trước mạnh miệng đánh nhau nhiều chừng nào thì bây giờ là người đuối sức trước nhất, cái đói làm tất cả lừ đừ mệt mỏi nằm la liệt, cho đến khi tàu Mã Lai đến “cứu”.

Bà ngoại không ngưng chậm nước mắt đau thương kể cho tôi nghe tiếp:

- Tàu từ xa xuất hiện, ai cũng quá sung sướng mừng vui vẫy gọi họ đến cứu! Khi tới nơi họ cặp vào tàu nhỏ của mình, mọi người mới biết là họ chỉ là những người nghèo khó đi săn mồi trên biển chứ không giúp gì được cho mình ngoài việc ném cho mình ít lương khô. Trước khi bỏ đi họ đã ngoái nhìn lại một lần cuối xem còn gì để vơ vét không, thì ...có một tên ...thật đã mất tính người, nó đã nhìn thấy mẹ con!...cho dù mẹ con đã bôi mặt đen đúa xấu xí, nhưng đôi mắt không thể nào thoát được những tên háo sắc! Nó đã bắt mẹ con! và....chuyện gì xảy ra ...phải xảy ra!!! Nó đã lấy mất đi đời con gái của mẹ con... và còn muốn bắt mang về tàu nữa, trên tàu có mấy người đàn ông phải giằng co lắm mới giữ được cái xác không hồn của người con gái ấy lại cho bà!!! Thật đau đớn làm sao, bà cứ tưởng chừng như trái tim mình bị ai móc lôi ra và banh xẻ nó!! Cả thần kinh bà thật căng thẳng và tưởng như đã đứt từng đoạn một!! Tội nghiệp lúc ấy nó chỉ mới 17 tuổi!!

Bà vừa kể cho tôi nghe, vừa đau đớn nhớ lại kỷ niệm xưa...từng giọt nước mắt lả chả rơi:

- ....Sau đó tàu tiếp tục đi được một đoạn khá xa, lại gặp một chiếc tàu to lớn từ đàng xa, lần này ai cũng có vẻ sợ hãi vì đã không may ở lần trước, nên tất cả mọi người yên lặng đưa mắt nhìn nhau, sau đó vài người đã cho ý kiến là họ thấy có cờ Mỹ!! Cả đám người lại xôn xao, quên cả mệt nhọc đói khát, lấy tất cả sức lực còn lại vẫy gọi; lần này cả tàu được cứu và đưa lên tàu Mỹ....Sau vài tháng trên đảo làm thủ tục và khám xét, mọi người đã có một chỗ trú thân tạm, thì bà mới biết được mẹ con đã mang ....thai! Không đủ can đảm để trục cái thai, nên đã giữ lại đứa bé trong bụng, nhưng bên cạnh đó.... mẹ con không có tình mẫu tử thiêng liêng như những bà mẹ hạnh phúc khác! Trong suốt thời gian mang thai trên đảo, bà cứ thấy mẹ con tay thì soa bụng bầu, như mong đứa bé khi ra đời được suông sẻ, còn cặp mắt thì vô hồn thẫn thờ như người đã chết, những giọt nước mắt dài ngắn không ngừng, vừa khóc lóc vừa nguyền rủa....

Con ra đời là một đứa bé đáng yêu, thật đáng yêu, ngoan và chỉ biết cười, gặp ai cũng chỉ nhoẻn cười, đôi mắt giống y như mẹ, tròn to và long lanh như hồ nước; nhưng màu tóc hơi hoe vàng của người Mã Lai, chiếc mũi nhỏ nhắn cao cao, và khuôn mặt trái soan.... ai nhìn thấy là không thể nào không muốn nựng! Con là một hạt trai, hạt ngọc hiếm hoi trên đảo, ở mỗi tháng lớn của con, chỉ nghe tiếng cười ngây thơ vô tư của con mà chẳng bao giờ nghe tiếng khóc như những đứa bé trạc tuổi khác. Nhưng dù vậy, mẹ con vẫn không giành trọn tình thương yêu cho con, nó nhìn con như đứa con rơi, một đứa con không chờ đợi, một giọt máu hoang của cuộc đời!! nó cũng chả màng đến cái tên đặt cho con gái, bà gọi con là Bình An. Mẹ lạnh nhạt khi con lại gần, có những lần bà thấy mẹ hất con ra khỏi người của nó như chính con không phải do nó sanh ra, bà đau lòng quá, chạy lại bế con đi!!

Trong thời gian ấy, có một người đàn ông trên đảo khá giàu có, cả gia đình vượt biên rất thuận buồm xuôi gió, thuyền của ông ta đến đảo sau khi mẹ con đã phục hồi sức khỏe. Với sắc đẹp của người con gái một con, ai nhìn cũng không thể không ngoái lại, mẹ con đã lọt vào cặp mắt của gia đình ông ta, ông rất yêu quý mẹ con, không hề biết chuyện mẹ con bị nạn trên tàu, cũng không biết nó đã con!! Mẹ con đã giấu nhẹm câu chuyện nhục nhã này và coi như con không phải là con của nó! Mẹ con đã khóc rất nhiều, van xin bà hãy giữ kín để nó làm lại cuộc đời và van xin bà hãy ráng sống nuôi con dùm nó!!! Bà đã phải giả làm người vú nuôi khi ông ta đến lều thăm nó!

Thật không điều gì làm bà xót xa hơn khi nhớ lại những ngày tháng ấy! Bà đã vì con gái, hy sinh, sống tất cả cho nó! Vì đời nó đã quá khổ nhục! Bà bằng lòng đổi tất cả những gì còn lại cho con gái mình được hạnh phúc!!.... Và khi ông ta được định cư ở Texas thì bảo lãnh mẹ con qua luôn, nó đã nhẫn tâm bỏ lại giọt máu rơi cho bà!! Nỡ bỏ lại đứa con gái nhỏ thật ngoan, dễ yêu, thông minh cho bà nuôi, lúc đó con mới chỉ một tuổi rưỡi!! Bà biết trong lòng nó nhiều đắn đo, nhiều đau khổ lắm, nên không muốn ép nó! Và đành quay mặt làm ngơ, rứt ruột để đứa con gái yêu thương của mình xa rời mình, làm lại cuộc đời riêng!!

Bao nhiêu năm sống, bà cứ tự hỏi không biết mình hành động đúng hay sai, đã không ngăn cản hành động trái lương tâm ấy, đã không đủ sức dạy bảo nó con đường ngay đúng!!!

Nó đã muốn giấu đi cái đau đớn, cái tủi nhục của quá khứ thì bà làm sao ép nó phải mỗi ngày đương đầu với vết sẹo chưa lành ấy!!

Từ ngày nó bỏ ra đi, muốn trốn vết thương lòng ấy, bà cũng không đủ can đảm nhận tiền của nó gởi về cho bà nuôi cháu nữa, thấy đau lòng quá, nhục nhã quá; thấy mình không tròn bổn phận làm mẹ nên bà đã không trả lời thơ mẹ cháu, bà đã tự mình đi làm nuôi cháu và trốn luôn ở một nơi nắng khét da Austin này.

Từ dạo đó bà biệt tăm tin tức mẹ cháu!!

Tôi ngồi yên, gục đầu vào lòng bà, nghe tiếng bà kể thật trìu mến, khi thì tức tưởi như đang sống trong hoàn cảnh của ngày xưa, đôi bàn tay gầy gò, nhăn nheo của bà vuốt nhẹ trên mái tóc dài của tôi. Lớn lên bên cạnh bà, tất cả chỉ có vỏn vẹn hai bà cháu trong một ngôi nhà nhỏ ở mãi tít miền Trung Nam của nước Mỹ, bà đã phải một mình tảo tần đi làm nuôi tôi khôn lớn, tôi không dám đi chơi khuya, cũng không dám đua đòi theo chúng bạn sợ làm bà phải bận tâm thêm...

Tuổi thơ trôi qua trong sự lo lắng, sầu khổ vì tôi cứ tự cho là mình là người mang lại điềm xui cho kẻ khác, nên tôi cứ trốn tránh chỗ đông người, hoặc đi dạo một mình ở những nơi thật vắng vẻ.

Đến 18 tuổi, tôi khá chững chạc, khôn sớm hơn những bạn trang lứa! Tôi đã không còn hận mẹ đã bỏ tôi ra đi nữa, cũng không hận người đã tạo nên tôi, thay vì giết tôi khi chỉ mới hình thành trong bụng! Tôi nghĩ mỗi người có một số phận và mỗi người phải có nghiệp quả trên cuộc đời này.

Chiếc lá phong vàng nhẹ nhàng lìa cành, trên mình nó lỗ chỗ những đốm đen như da bàn tay của người lớn tuổi, tôi cứ nhìn mãi và nghĩ rằng: tuổi đời sẽ chồng chất, con người cũng như chiếc lá...rồi sẽ có ngày rời nơi mình đang hiện hữu....thì mẹ tôi cũng không ngoài quy luật này!! Vậy tại sao tôi phải hận người???chỉ là chúng tôi không đủ duyên may mà thôi!

Bà từ trong nhà bước ra sân sau, trên tay cầm mấy cái que xiên thịt:

- Bình An! Sao ngồi thừ ngoài sân làm gì thế? Có nhớ cậu Thiện đến nhà mình ăn cơm chiều nay không?

Tôi giật mình trở về thực tại, nhớ ra anh Thiện sẽ đến nhà dùng cơm, anh và tôi quen nhau trong cùng khóa học, anh hơn tôi 4 tuổi, học rất giỏi, anh đã có một bằng cử nhân toán, anh nói với tôi không thấy có ích lắm cho nhân loại, nên anh quay lại trường học thêm vài năm nữa về bào chế thuốc, tại đây chúng tôi quen nhau.

Anh có tài làm thơ và đàn hát rất hay, mỗi lần trường tổ chức văn nghệ thì anh là một ngôi sao sáng. Anh ở nơi đâu là các bạn cả trai lẫn gái đều quấn lấy, vì anh niềm nở, ân cần và ăn nói thật có duyên. Tôi cũng nghe nói anh là con trai độc nhất của một gia đình rất giàu có, cũng là cháu đích tôn của cả dòng họ Hà đầy quyền thế từ bao đời nay của tỉnh Đà Nẵng; ông bà nội của anh tuy đã đến Mỹ từ lâu nhưng vẫn giữ truyền thống giáo dục con cái rất nghiêm khắc.

Anh đã năn nỉ tôi bao lần để được đến nhà thăm bà ngoại, đến hôm nay tôi mới đồng ý, mời anh đến dùng cơm tối với chúng tôi. Bà đang nướng thịt xườn để ăn với bún, bà nhờ tôi ra vườn hái rau thơm, thế mà từ nãy đến giờ tôi đã mơ mộng ngồi thiền ngoài này hết nửa ngày rồi, tôi vội vàng chạy vào nhà với nắm rau thơm mới hái.

Tiếng bấm chuông vang lên, anh hiện ra trước mặt tôi với một bó hoa hồng đỏ rực, và một lẵng trái cây vùng nhiệt đới thật hấp dẫn! Anh trịnh trọng trong bộ đồ veste xanh dương tươi tắn và trẻ trung:

- Anh tìm nhà hai bà cháu có khó khăn không vậy?

- Không hề gì! Anh có gps mà, bấm một cái chạy vèo tới và đậu ngay trước nhà!...Bà có nhà không em?

Bà nghe tiếng nói nên đã xuất hiện ngay ngưỡng cửa bếp, hai tay lau vào tạp dề trước bụng:

- Cháu Thiện phải không? Bà nghe Bình An nhắc, hôm nay mới hân hạnh gặp cháu!

- Cháu mới hân hạnh gặp bà đấy! Cháu xin mãi Bình An, hôm nay mới được nàng chấp thuận cho cháu đến thăm bà... Bà ơi! Bây giờ đến rồi cháu không muốn rời đây nữa đâu! Nhà bà thật ấm cúng, thật dễ thương quá! Toàn những khóm hoa dại trong góc nhà, lại trên vách những tấm hình chụp cảnh, người đầy nghệ thuật...

- Ôi chao! Con bé Bình An cứ thích chụp bậy bạ, tốn tiền rửa rồi mua khung treo lên đấy! Bà chỉ thấy mất thì giờ thôi! ... cháu cứ tự nhiên ngồi chơi nhé, bà xuống bếp sửa soạn một chút rồi mấy bà cháu mình cùng dùng cơm!

Buổi chiều dần xuống, mặt trời đỏ ửng bao quanh căn nhà gỗ nhỏ của chúng tôi, xung quanh tiếng chim Cu lục tục về tổ, gõ mỏ gọi nhau; những chiếc lá của rừng cây đan kín cả căn nhà, chỉ trừ ánh đèn vàng hắt ra giữa bóng đêm trông thật ấm cúng! Từ đấy âm vang của tiếng guitar trải nhẹ hòa với tiếng hát trầm ấm của Thiện làm cả khu rừng nhỏ bừng lên sức sống! Chàng ngồi giữa hai bà cháu, cất tiếng hát tặng cho chúng tôi thật hồn nhiên. Lần đầu tiên tôi thấy bà ngoại nở nụ cười hạnh phúc vui tươi, và cũng lần đầu tiên một thứ tình cảm khác lạ làm rung động trái tim tôi ....Chàng say sưa hát, bà vỗ tay theo, đôi mắt bà híp lại vì cười vui quá, tấm hình hạnh phúc ấy chắc chắn sẽ không thiếu trong bộ album kỷ niệm của hai bà cháu....

Từ đàng xa, căn nhà lớn như tòa lâu đài sừng sững hiện ra trước mắt, chiếc xe Mercedes của Thiện chở hai bà cháu tôi từ từ chậm lại, chàng trấn an:

- Bà và Bình An đừng lo lắng gì cả nhe, bố mẹ con hiền ghê lắm, lại rất thương con, bố mẹ con cứ mời bà và Bình An tới chơi hoài mà chưa bao giờ có dịp!

- Thiện này! Bà coi cháu như con Bình An nhưng không biết bên gia đình cháu có phiền gì không, bà sợ ...cho con Bình An....

Chàng quay hẳn người lại, nắm lấy tay bà:

- Bà ạ! Hãy đừng sợ gì cả, có cháu đây mà!!

Nói xong chàng nháy mắt với bà, nụ cười thật tự tin. Chàng cũng không quên quay qua bên tôi:

- Em ... cười xem nào! Có gì mà ...căng thẳng thế! Cười đi!!

Tôi đành nhoẻn cười cho chàng vui lòng, nhưng trong bụng vẫn lo sợ. Lần đầu tiên bà cháu chúng tôi đến nhà chàng thăm bố mẹ chàng, chàng cứ năn nỉ mãi; bà cũng khuyên tôi nếu thực sự chọn chàng rồi thì phải ghé sang bên ấy thăm thì mới phải đạo!! Tôi chỉ lo một chuyện lỡ họ hỏi nguồn gốc xuất xứ của tôi thì biết ăn nói làm sao?? Tôi không dám chia xẻ nỗi lo lắng này cho bà, sợ làm bà buồn thêm. Nhưng rồi... xe cũng ngừng lại, chúng tôi bước ra. Xung quanh cảnh bài trí cây cối ngoài vườn đẹp hơn cả trong trí tôi tưởng tượng. Tôi cứ tưởng mình như cô bé lọ lem đang lạc vào vườn thượng uyển của hoàng tử. Tôi ngây ngất với mùi hoa dạ lý hương ngạt ngào thơm cả khu vườn. Từng viên sỏi trắng sột soạt reo vui theo từng tiếng chân bước, tôi nghĩ thầm “thiên đường đang trước mắt”. Chàng hiên ngang nắm tay đỡ bà bước vào cửa chính, tôi vẫn bước theo sau chàng, lòng tràn ngập lo lắng!

Cánh cửa phòng khách rộng mở đón bà ngoại, bố mẹ chàng đã có mặt từ bao giờ, mong mỏi gặp được bà cháu tôi, chàng dõng dạc nói:

- Bố mẹ ơi! Con xin giới thiệu đây là bà ngoại của Bình An! Và đây là....

Vừa nhìn thấy mẹ của Thiện, bà tôi đã ôm chầm lấy và từng giọt nước mắt như chất chứa bao lâu nay, vỡ òa:

- Con tôi, đúng là con gái tôi rồi!....Mười tám năm tưởng sẽ không bao giờ gặp lại, tưởng sẽ suốt cuộc đời này mẹ mất con gái! Ông Trời đã thương cho mẹ hội ngộ lại con nơi này....Đây không phải là lỗi của con, mà là con gặp nạn! Con bị hải tặc hại, chứ có phải con làm chuyện bậy đâu mà tủi nhục đến trốn tránh? Con ơi! Mẹ đã tự giận mẹ, đã tự trách mình không khuyên lơn con cho rõ ràng, mẹ để mặc con quyết định số phận mà không dám nói vào vì sợ lại khơi lên vết thương lòng mà con đang muốn che đậy nó!! suốt 18 năm nay, không ngày nào mẹ không ăn năn hối lỗi, mẹ cầu khẩn Phật Trời cho mẹ gặp lại con cho dù chỉ là vài tiếng ngắn ngủi cuối đời để cầu xin con hãy nhận lại đứa con gái tội nghiệp của con đã bỏ đi, đã vứt nó bên lề của cuộc đời con mà nó thật là đứa cháu ngoan, hiếu nghĩa, đẹp nết và đẹp cả người!! Con gái của mẹ! Ngày nào mẹ còn sống, xin con hãy thương yêu nó, hãy vì mẹ mà giang tay nhận lấy đứa con gái của con, nó không một chút lỗi lầm nào, tại sao con lại bỏ rơi nó? Hình hài nó do con tạo ra, hãy có trách nhiệm với nó chứ!! Mẹ đã già, mẹ sẽ không còn sống được lâu nữa, rồi nó sẽ ra sao nếu trên cõi đời này nếu không có người thân hả con??

Bà nức nở khóc và nói không ngừng tưởng như không còn cơ hội nói nữa, tôi đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác, tôi không ngờ người đàn bà mà Thiện gọi bằng mẹ...lại là mẹ đẻ của chính tôi!! Có thật không? Có nhầm người không? Cả khuôn mặt tôi cũng nhạt nhòa nước mắt. Thiện hét lên:

- Như vậy... tức là sao? Con ...chính là anh cùng mẹ khác cha với Bình An hả mẹ? Mẹ nói đi!! Không thể đâu, không thể nào đâu! Con không chịu như thế đâu!! Trên đời này không thể có sự bất công như thế đâu!! Mẹ nói đi!! Bố sao đứng yên vậy??

Lần đầu tiên tôi được mẹ ôm vào lòng, bà âu yếm vuốt ve tôi, từng giọt nước mắt yêu thương như đẫm cả tóc, bà xiết chặt lấy cả thân người bé bỏng của tôi, và nắm chặt tay bà ngoại, nấc lên trong màn lệ :

- Con lạy mẹ hãy tha thứ cho đứa con bất hiếu này!... Hãy bỏ lỗi cho mẹ, con nhé! mẹ đã thiếu suy nghĩ, đã quá hồ đồ ngông cuồng bỏ đi! Mẹ hối hận ăn năn bao năm nay, mẹ cầu nguyện để được gặp lại ngoại, gặp lại con, mẹ vô cùng buồn chán vào lúc đó!! Chỉ muốn quyên sinh! Mẹ xin lỗi con, mẹ đã bị trừng phạt trong những tháng ngày lặng lẽ sống mà không thể nào sanh thêm được đứa con nào cho nhà họ Hà cả!! May mắn bố con là người hiểu rộng, thông cảm cho mẹ, nên không trách cứ mà vẫn yêu quý mẹ như xưa!! Mẹ sống mà như đã chết rồi, không có đêm nào mà mẹ không nằm mơ thấy đứa con mà mẹ đã đành đoạn rứt bỏ! tâm hồn của mẹ không bao giờ được an lạc!! Con gái của mẹ, hãy tha thứ cho mẹ có được không? Con hãy nói đi....

Tôi nghẹn cổ nói không thành lời :

- Mẹ ơi! Mẹ ơi!! Con đã lén gọi hai chữ êm đềm thắm thiết này trong những giấc mơ, bây giờ mới thành sự thật, mẹ đừng bỏ con nữa nhé, hãy cho con ở bên cạnh mẹ, con không muốn xa cách mẹ nữa đâu, cũng không bao giờ dám giận mẹ!!

Anh Thiện đứng bên cạnh thêm vào :

- Lúc nãy mẹ nói không sanh được đứa con nào cho nhà họ Hà, vậy...con là con của ai?

Mẹ quay đầu nhìn bố, lúc ấy người mới lẳng lặng tháo mắt kiếng xuống, lau đi những giọt lệ vui mừng hội ngộ của gia đình, bố chậm rãi :

- Mẹ con từ ngày về ở với bố lúc nào cũng buồn, rầu rĩ ghê lắm, cũng không dám tâm sự với bố, sợ bố quở trách việc làm thiếu nhân đức của bà. Bố mẹ làm đủ mọi cách vẫn không sao sanh được một mụn con nào cả. Cho đến một đêm nọ, bà ấy hét thật to trong cơn mơ, khi được lay tỉnh dạy bà còn khóc nấc lên nói là nằm mơ thấy con gái của bà bị bắt bán cho bọn buôn người! Bố cố dỗ dành mãi cũng không được, chỉ là một giấc mơ cỏn con ấy thôi, mà bà như bị dằn vặt và tinh thần ngày càng yếu; cho nên bố quyết định xin một đứa con nuôi cho vui cửa vui nhà.

Nghĩ mãi mới nhớ ra rằng người em của bố gia đình đông con, sanh đôi lần đầu tiên, chú ấy làm việc ở xa nên thím trông mấy đứa con không xuể, hay gởi thằng cháu đầu lòng ở với bà nội từ khi mới lọt lòng, thỉnh thoảng cả năm mới lên thăm cháu bé vài lần, nó cũng không theo bố mẹ ruột của nó, mà chỉ quấn quít ông bà nội và gọi bố bằng bố! Từ lúc mẹ con về ở với bố thì cháu bé ấy về sống với ông bà nội mà cứ đòi bà nội cho về ở với bố đây cho bằng được vì nó đã quen hơi, quen chỗ rồi. Nhân tiện đúng lúc này bố mẹ muốn nhận con nuôi thật sự, nên đã không ngần ngại đem cháu bé về ở hẳn và làm giấy tờ chính thức; lúc đó cậu bé đã được 5 tuổi và ...chính là con trai Thiện của bố đây!!...Cho nên con không lo, con không phải con ruột của bố mẹ....

Chưa nói hết lời, chàng đã ôm chầm lấy bố hôn rối rít :

- Bố số một! cám ơn bố, cám ơn mẹ đã nuôi con, cho con đi học, dạy dỗ con, con thật có phúc quá...

Chàng rất tự nhiên, đến bên tôi, nắm lấy bàn tay tôi :

- Anh cứ tưởng sẽ là anh hai của em.... như thế thì chắc sẽ buồn lắm, sẽ phải... ở giá thôi!!

Lời nói bồng bột của anh làm cả nhà cùng cười vang trong màn lệ chưa khô. Mẹ kể về anh cho mọi người nghe :

- Thiện về nhà cứ khoe mãi là đã quen được một cô gái perfect, không bao giờ biết ăn chơi, tiêu xài, chỉ biết đi học và về nhà, đảm đang vá may, làm bếp thật khéo, trên đời này không có người thứ hai nữa!! mẹ lúc đầu không tin, nhưng với ngày tháng mẹ cũng tò mò và phải năn nỉ để thấy mặt người nào đã chiếm được vị trí trong trái tim của chàng trai đào hoa này!! Thật mẹ không ngờ người perfect ấy lại là người con gái của mẹ đã đứt ruột sanh ra và ...hất hủi nó!!!... Từ nay mẹ con chúng mình sẽ không xa nhau nửa bước!

Chúng tôi đang đắm chìm trong hạnh phúc đoàn viên, Thiện ôm đàn, hướng về chúng tôi, ánh mắt long lanh vui sướng, cất tiếng ca nhẹ nhàng cảm động:

...len qua từng con phố

Phố đông người như nêm

Lắng tai trong vô thức

Người bất chợt dừng chân

Ước trời ban hạnh phúc

Ta mỉm cười hân hoan.... 

Pulau Galang

Trong ngôn ngữ Malay(dùng ở Malaysia và Indonesia) thì Pulau có nghĩa là đảo. Có lẽ cũng từ chữ “pulau” đã đưa đến chữ “cù lao” trong tiếng Việt (ở miền Nam).

Pulau Galang là một cái tên khá quen thuộc với những người Việt đã từng ra đi bằng đường vượt biển. Hòn đảo này nằm ở phía Nam Singapore nên hầu như ít thuyền tị nạn nào chạy được đến đây trực tiếp. Hồi đó, đa số các thuyền tị nạn, nếu không tấp vào được đất liền ở Mã Lai hay Thái Lan, thì đều đâm vào vô số các hải đảo rải rác trên biển Đông của Indonesia. Có thuyền may mắn vào được đảo có cư dân, được dân làng Indo cho đồ ăn, nước uống và giúp xây trại ở tạm (như được Đỗ Quang Trình kể trong cuốn Saigon To San Diego). Nhiều thuyền khác tấp vào các đảo hoang, nhiều khi thuyền nhân phải tự vào rừng đốn cây về dựng trại và lo tìm đồ ăn nước uống.

Trong hoàn cảnh đó, Cao Ủy Tị Nạn LHQ đã dựng nên một trại tị nạn “có tổ chức” trên đảo Galang (lúc đó còn là đảo hoang). Thỉnh thoảng, LHQ và các Hội Thiện Nguyện đem tàu đi rước người tị nạn đang ở rải rác trên các đảo về tập trung lại nơi đây. Sau này, trại Galang còn nhận luôn người tị nạn từ các trại Songkla và trại đường bộ Sikhew bên Thái Lan chuyển qua bớt.

Mình đến Galang vào tháng 10 năm 1980, sau khi được chuyển từ đảo Kuku qua. Cho đến giờ mình vẫn chưa xác định được đảo Kuku nằm ở chỗ nào trên biển Đông. Chỉ biết là đi tàu bệnh viện của hội World Vision từ Kuku qua Galang mất gần một ngày.

Trại tị-nạn Galang giống như một thị trấn, thậm chí có thể còn lớn hơn vài quận lỵ ở Việt Nam. Con đường huyết mạch từ cầu tàu chạy vào trại Galang 1 (và Galang 2 sau này) được tráng nhựa đàng hoàng. Xe cộ đều chạy bên tay trái theo kiểu Anh. Đa số xe là xe tải của các công nhân Indo đến đây làm các công tác xây cất, tiếp liệu. Thỉnh thoảng là xe của các phái đoàn ngoại quốc.

Từ cầu tàu vào đến trại cũng khá xa (phải đi xe). Vừa đến trại là sẽ thấy chùa Quan Âm Tự của người tị nạn xây, đứng trên một đỉnh đồi. Chùa này tuy đơn sơ nhưng có hình dáng một ngôi chùa đàng hoàng. Trong chính điện có đầy đủ hình Phật. Từ sân chùa có thể nhìn thấy toàn cảnh trại bên dưới và nhũng ngọn đồi xanh vây quanh. Kế đó qua Zone 7, Zone 8 là khu “barrack” của người tị nạn bên Thái Lan chuyển qua, sơn màu cam và xanh dương. Khu trung tâm trại có một bệnh viện nhỏ, khá tiện nghi. Bên cạnh đó là chợ có nhà lồng hẳn hoi.

Đa số người bán là người Indo gốc Hoa từ các đảo khác qua và bán những thứ nhu yếu như thịt cá, rau quả, gia vị, quần áo, túi xách, và đồ dùng hàng ngày. Bên cạnh là Văn Phòng Ban Đại Diện người Việt của trại. Nơi đây cũng là Phòng Thông Tin để đọc các tin tức, thông cáo hàng ngày trên loa phóng thanh. Có thể nói đây là phương tiện thông tin duy nhất của trại. Khi cần gọi ai lên cho phái đoàn phỏng vấn hay sửa soạn đi định cư cũng đều phải đọc trên loa phóng thanh.

Phía sau bệnh viện là Khu Văn Hóa và Huấn Nghệ (CVC). Đây là những dãy nhà xây bằng gỗ, sàn đất 100% được dùng làm lớp học, thư viện, Hội Trường. Gần đó là Văn Phòng Cảnh Sát Indonesia. Nhờ trung tâm CVC này mà mình đã tạo được một mớ vốn tiếng Anh trong thời gian 5 tháng. Từ chỗ biết rất ít English lúc ra đi đến chỗ không cần học ESL khi đến Mỹ. Ngoài ra, cũng có các lớp ôn tập toán, lý, hóa, văn do các thầy cô giáo vượt biên phụ trách. Các cô nàng học sinh đi học đều mặc đồ bộ nên khá distracting khi ngồi học trong lớp. Điểm đặc biệt là ở đây mỗi tối thứ bảy đều có nhạc sống với micro, đàn điện, trống hẳn hòi. Ca nhạc sĩ dĩ nhiên là từ những người tị nạn trong trại. Ông Cảnh Sát Trưởng Indo lúc đó cũng là tay mê văn nghệ. Lâu lâu là ông ta lại qua hát mấy bài chacha của Indo với người Việt.

Các zone còn lại, từ 1 đến 6, đều là những dãy nhà dài, bằng gỗ, sơn trắng, nền xi-măng, được gọi là “barrack”. Trong mỗi barrack, dọc hai bên tường là mấy tấm gỗ được đóng thành tấm phản dài từ đầu này đế đầu kia. Mỗi gia đình được chia một diện tích sinh hoạt trên tấm phản. Ăn uống ngủ nghỉ gì cũng trên đó. Mỗi barrack có 2 cửa chính 2 đầu và nhiều cửa sổ dọc 2 bên hông. Tuy nhiên bà con thường ra vào bằng ngã cửa sổ vì nhanh hơn, do bệ cửa sổ rất gần mặt phản, và nền đường bên ngoài cao hơn nền barrack. Bên ngoài các “cửa sổ” này, bà con thường kê các thùng phuy để hứng nước mưa từ máng xối chảy xuống.

Nhà vệ sinh được xây tương đối tươm tất cho mỗi barrack. Tuy nhiên, nước thì thiếu. Mỗi ngày, mỗi người được phát một can nước (bằng chừng thùng can đựng xăng). Vì vậy, nếu muốn có nước xài đủ thì phải hứng nước mưa. Còn tắm rửa hay giặt giũ thì… ra suối. Hồi đó chiều chiều thì mình lại cầm khăn cầm xô ra suối tắm. Nước suối màu cam nhưng sao tắm xong vẫn thấy mát mẻ sạch sẽ. Các bà các cô cũng tắm ở đây, chỉ tội nghiệp là đi tắm mà vẫn phải mặc nguyên bộ quần áo thì có lẽ hơi khó chịu. Và đi về với nguyên bộ đồ ướt trên người thì thật là… sexy.

Ban đêm, chỉ có các khu công cộng là có điện. Còn trong barrack phải đốt đèn cầy hay đèn dầu. Mỗi khu đều có TV công cộng. Hồi đó lần đầu tiên nhìn thấy TV màu quả là một điều thích thú. Bà con thường xem các phim series Mỹ như Incredible Hulk, Charlie’s Angels hay phim bộ Tàu (lúc nào cũng có một ông người Hoa làm thuyết minh tình nguyện cho bà con)

Ở bìa bên kia của trại là nhà thờ Công giáo và Tin Lành. Nhà thờ Công giáo được xây trên đỉnh đồi và cũng rất trang trọng. Đêm Noel, các giáo dân đốt hai hàng đuốc dọc trên đường lên đồi, tạo ra một cảnh rất ấn tượng. Nhà thờ Tin Lành thì nằm xa hơn. Cả Linh Mục Dominici và Mục Sư Flemming lúc đó đều nói tiếng Việt rất sành sõi. Dưới chân ngọn đồi này là văn phòng Cao Ủy để các phái đoàn Cao Ủy và các nước đến phỏng vấn người tị nạn.

Trong trại, nhiều người tìm cách có thêm thu nhập bằng cách mở  “quán cà phê”. Ban Đại Diện trại còn có cả một ao rau muống để thỉnh thoảng cung cấp “chất xanh” cho đồng bào vì khẩu phần lương thực của LHQ toàn là đồ hộp. Muốn có rau cải tươi thì phải trồng hay mua của dân Indo gốc Hoa.

Cuối tuần có thể ra tắm biển. Đi bộ theo đường mòn chừng 30 phút thì ra tới bãi biển. Bãi biển Galang cát rất trắng và mịn. Biển rất êm, hầu như không có sóng, có lẽ nhờ những hòn đảo xa xa cản gió. Rừng mọc ra đến sát bãi nên bãi nhìn rất hoang vu. Gần đây, nghe nói Indonesia đã xây cầu nối liền các đảo quanh Galang. Người ta có thể đi xe thẳng đến Galang nên bãi biển Galang xinh đẹp ngày xưa bây giờ đầy rác. Thật đáng buồn.

Khi mình sắp đi định cư vào tháng 3/81 thì trại Galang 2 đã xây xong. Các ngôi nhà trong trại mới có vẻ tươm tất hơn. Nhà 2 tầng giống như nhà sàn, trên để ăn ngủ, dưới để nấu nướng. Nghe nói là mỗi nhà cũng có điện…

Lê Minh Tân (PK 1974-81)

Người Tị Nạn Sung Sướng Nhứt

The Happiest Refugee nhận được nhiều giải thưởng danh giá như “2011 Australian Book of the Year, Biography of the Year, và Newcomer of the Year, Non-fiction Indie Book of the Year 2011, từng nằm trong danh sách trao giải thưởng “2011 NSW Premier’s Literary Awards”, “Community Relations Commission Award.”

Đúng 42 năm trước vào ngày này (26/1) tôi tới Úc làm người ‘refugee’. Hôm nay, nhân ngày Quốc Khánh Úc, tôi đọc cuốn hồi ky' ‘The Happiest Refugee’ (Người tị nạn sung sướng nhứt) của Đỗ Anh cho các bạn thưởng lãm. Đây là tấm gương của một người gốc Việt thành đạt ở Úc.

"Tôi đang lái xe như bay trên Đại lộ Hume với tốc độ 130 km/h. Tôi đã mất kiểm soát một vài lần nhưng tiếng brrrrrr của những dãy phân cách màu trắng giữ cho tôi đi đúng làn xe. Nước mắt tôi dàn dụa làm ướt đẫm cái volant xe, rất trơn trợt. Tôi khóc như mưa.

Liệu ông ấy có nhận ra tôi? Nếu không, tôi sẽ quay đầu và bỏ đi. 

Đã 9 năm nay tôi chưa một lần gặp ông ấy. Thực tế là từ khi tôi lên 13 tuổi. Tôi thấy ông bước ra khỏi nhà vào một đêm, và từ đó, tôi không thấy hoặc nghe gì từ ông nữa, ngoại trừ một cú điện thoại lạ vào đêm sinh nhựt 18 tuổi của tôi. Ông say xỉn, và tôi cúp máy. Tôi ghét khi ông ấy say... thậm chí là sợ hãi ông.

Bây giờ, tôi đang ở tuổi 22, đang lao đầu vào để gặp ông. Tôi cao hơn nhiều so với lúc ông ấy bỏ nhà ra đi. Và quan trọng là tôi mạnh mẽ hơn. Bây giờ, tôi có thể đối mặt với ông ấy... dễ dàng. Tôi đang lưỡng lự giữa ảo tưởng về một cuộc tái hợp hạnh phúc với ông và việc đánh ông ấy một trận.

Tôi đang xem xét các tình huống khác nhau để đụng đầu vào tên Việt Nam nhỏ thó này. Ngay khi ông ấy mở cửa - Bàng! Phải tấn công ông ấy trước khi ông có cơ hội chống trả. Máu sẽ chảy từ mũi ông ta và ông ta sẽ hối hận. Tôi sẽ khiến ông ta trả giá cho tất cả. Cho việc bỏ nhà ra đi. Cho việc bỏ má tôi phải chăm sóc ba đứa trẻ với mức lương của một người nhập cư không biết đọc biết viết, dưới 10 đôla một giờ. Nhưng tôi cũng rất nhớ ông ấy." 

Đó là đoạn đầu của cuốn hồi' ky 'The Happiest Refugee' của Đỗ Anh viết về thân phụ anh. Thân phụ anh tên là Đỗ Thành Tâm, một người bạn vong niên của tôi.

Tôi quen biết với anh Tâm cũng khá lâu, nên có thể nói rằng những gì Đỗ Anh viết trong cuốn sách như là viết cho những người thuộc chúng tôi, thế hệ tới đây vào đầu thập niên 1980. Trong những buổi cà phê và tiệc nhậu, anh Tâm vẫn hay kể về người con trai Đỗ Anh của anh, và hành trình cuộc đời của anh, một hành trình có thể tóm lược bằng 4 chữ: 'lên voi xuống chó'.

Công việc kinh doanh đang khấm khá, thì đùng một cái, kinh tế Úc lâm vào tình trạng suy thoái. Tiền lời ngân hàng tăng rất cao. Lúc đó, tôi còn nhớ vay tiền ngân hàng để mua nhà, chúng tôi phải trả tiền lời cả 15% một năm! Doanh nghiệp của anh Tâm bắt đầu có vấn đề. Anh không đủ khả năng tài chánh để trả tiền lời, và bị ngân hàng siết nợ. Cuối cùng thì anh vỡ nợ. Từ một triệu phú, anh quay về mẫu số lúc đầu: trắng tay. Anh lâm vào tình cảnh nghiện rượu, hay gắt gỏng với vợ con. Sau cùng thì anh và bà xã chia tay. Đỗ Anh và hai người em ở với má, còn anh Tâm bỏ nhà ra đi, mà sau này bạn bè mới viết là anh về Việt Nam.

Về Việt Nam, anh gặp một cô giáo, và hai người thành hôn. Sau khi thành hôn, hai người sang Úc lập nghiệp. Là một cô giáo và anh thì từng là một triệu phú, nhưng nay phải bắt đầu với hai bàn tay trắng. Họ đi hái trái cây ở nông trại. Mỗi ngày phải tiêu ra cả 10 giờ đồng hồ 'bán mặt cho đất, bán lưng cho trời' dưới cái nắng 30 độ C, mà chỉ được vài chục đôla. Khóc ròng. Nhưng phải cố gắng. Sau khi đã có chút tiền, họ quay về thành phố Melbourne, có con, và được Nhà nước cấp cho một căn nhà khiêm tốn để sống.

Cuốn hồi ky' mở đầu với một câu chuyện ... 'câu view' như tôi lược dịch trên. Đỗ Anh kể rằng anh ta, lúc đó 22 tuổi, tưởng tượng rằng khi cánh cửa mở ra, anh sẽ đấm vào mặt ba anh và tưởng tượng máu sẽ chảy ra từ mũi, ba anh sẽ hối hận vì đã bỏ rơi má anh và 3 người con trong hoàn cảnh khốn cùng. Nhưng khi đến nơi, nhìn cái cảnh nghèo khổ mà ba anh và người dì cùng đứa em cùng cha khác mẹ mới 1 tuổi (cũng tên Anh) trong căn nhà hôi thối và xuống cấp, lòng anh chùng xuống. Anh tự nhủ 'thôi thì mình thăm ông ấy lần cuối, vì chắc ông cũng sắp chết. Hãy xem mọi chuyện xảy ra như một cơn ác mộng.'

Quay lại câu chuyện anh Tâm. Sau này hai vợ chồng dọn về Sydney sống. Họ bắt đầu làm chả lụa và nhờ các tiệm bán thực phẩm Á châu bán. Công việc làm chả lụa khá thành công, và họ dần dần ky nghệ hoá các công đoạn làm chả, cho phép họ sản xuất hàng ngàn chả lụa mỗi ngày. Hãng làm chả lụa của anh ngày nay có hơn 30 người làm và mỗi năm bán cả triệu đủ loại chả cho các tiệm thực phẩm Á châu.

Sau chương 'câu view' nhanh như chớp như trên, Đỗ Anh quay một cuốn phim chậm về hành trình tị nạn của ba má anh.

Sài Gòn trong những ngày sau 1975 rất hỗn độn và hoang mang. Ai cũng nghèo và gặp đủ thứ khó khăn. Trong môi trường đó, ba anh đã gặp má anh lúc đó bán hàng rong trong một toa xe lửa, và cái nghĩa cử hào hiệp của ba anh đã làm cho má anh siêu lòng. Hai người thành hôn. Nhưng cuộc sống càng lúc càng khó khăn, với cái 'ly' lịch vàng', cả nhà nghĩ rằng sẽ khó sống với thể chế mới, nên họ quyết định vượt biên.

Năm 1980, họ vượt biên từ Rạch Giá bằng ghe đánh cá dài 9 mét, ngang 2.5 mét, chở 40 người. Lúc đó, Đỗ Anh mới lên 3. Sau 5 ngày đêm lênh đênh trên biển, sóng gió nguy hiểm tưởng chết rồi, và thậm chí đụng độ với hải tặc Thái Lan hai lần, cuối cùng họ được một tàu chở hàng mang cờ Đức cứu giúp và đưa vào trại tị nạn Pulau Bidong (Mã Lai).

Chỉ 3 tháng sau, cả gia đình được Chánh phủ Úc chấp nhận cho định cư ở Úc như là những người tị nạn. Nhưng phải chờ đến tháng 8/1980, cả nhà mới được sang Úc định cư, và nơi họ ở là khu Yagoona, cách trung tâm thành phố Sydney khoảng 30 km. Yagoona là một khu mà giá nhà cửa tương đối rẻ nên là mảnh đất ly' tưởng cho những người tị nạn, những người nghèo, hay nói chung là giới lao động.

'What a great country!' 

Những ngày sau đó, cả gia đình còn khám phá nhiều điều mới lạ. Nào là nếu trong gia đình có người mắc bệnh thì cứ đi khám bác sĩ và ... miễn phí. Cứ mỗi hai tuần, Chánh phủ lại cho một số tiền trợ cấp, mà không hề nghe nói là cho vay hay là cho luôn! Ở cả tháng trời mà chẳng thấy bóng dáng cảnh sát đâu, chẳng ai đến kiểm tra hộ khẩu. Hai người lại thốt lên: 

'What a great country!'

Những ngày sau đó, Đỗ Anh ghi danh học tiểu học, và lại cả một trải nghiệm khó quên. Anh kể rằng khi vào lớp học, thầy giáo yêu cầu học trò viết xuống rằng trong tương lai họ muốn theo đuổi nghề nào. Học trò người bản xứ và gốc di dân khác (như Bồ Đào Nha, Li Băng, Hi Lạp, Ý) thì có mộng làm thợ điện, thợ sửa ống nước, cảnh sát, lính cứu hoả, phi hành gia, v.v. Nhưng khi đến các học trò gốc Việt thì đa số đều muốn làm bác sĩ, ky sư, luật sư, phi công. Đến phiên cậu học trò Đỗ Anh, anh đấm tay xuống bàn và tuyên bố "Tôi muốn làm thủ tướng". Buổi chiều về nhà, Đỗ Anh thuật lại cho cả nhà nghe, ai cũng phì cười. 

Sau tiểu học, ba anh rất quan tâm đến giáo dục và quyết tâm cho con một cơ hội tốt nhứt. Đỗ Anh được gởi đi học nội trú tại trường [trung học] St Aloysius' College, một trong những trường tư thục nổi tiếng ở Sydney. Đây là trường dành cho giai cấp trung thượng lưu trong xã hội. Vậy mà một cậu học trò xuất thân từ Việt Nam, ở một vùng ngoại ô lao động được học ở đây, và đó chính là ly' do Đỗ Anh thấy không thoải mái.

Trong môi trường của các 'công tử' và 'tiểu thơ', thì cậu học trò tị nạn Đỗ Anh thỉnh thoảng thấy mình lạc lõng, lạc lỏng từ cách ăn mặc, ngôn ngữ cơ thể đến cách phát ngôn. Nhưng để bù đấp vào cái khoảng trống của giai cấp trung lưu, Đỗ Anh học giỏi, và khả năng khoa bảng này làm cho các công tử phải nể phục. Nhưng cũng trong thời gian này, Đỗ Anh đã có năng khiếu hài kịch, và được nhà trường phát hiện sớm. 

Nhưng vì nhà nghèo, và Đỗ Anh muốn làm một cái gì đó để giúp ba má. Anh nghĩ là sau trung học thì anh sẽ tòng quân. Lương của lính lúc đó là 15,000 đôla mỗi năm, một số tiền lớn. Sau khi kiểm tra thể lực và IQ, anh được vào vòng phỏng vấn. Nhưng đến vòng phỏng vấn, người ta phát hiện Đỗ Anh mắc bệnh suyễn, và thế là rớt đi lính.

Không đi lính được, Đỗ Anh quyết định tập trung vào việc tiếp tục học hành. Nhờ điểm tú tài cao, anh được nhận vào học luật của Đại học Công nghệ Sydney (UTS). Nhưng chỉ vào học ngày đầu tiên ở UTS, anh đã có suy nghĩ khác về giáo dục đại học.

Sau khi tốt nghiệp UTS, anh được công ty tư vấn Andersen Consulting nhận vào thử việc, nhưng khi nghe qua anh phải làm từ 60 đến 65 giờ mỗi tuần là anh hơi hoảng. Tuy nhiên, Đỗ Anh cho biết rằng ngay từ giây phút anh được nhận vào làm cho Andersen Consulting thì má và em của anh sẽ thoát nghèo. 

Trong thời gian làm việc, Đỗ Anh vẫn tìm cơ hội khác. Anh quen biết với một người bạn Úc tên Dave, lúc đó là một kịch sĩ có tiếng. Anh hỏi Dave mỗi tuần làm việc khoảng mấy tiếng đồng hồ và thu nhập bao nhiêu, và được Dave cho biết là làm chừng 4-5 giờ một tuần với thu nhập 60,000 đến 65,000 đôla một năm, có năm may mắn lên đến 100,000 đôla! Nghe xong, Đỗ Anh quyết định ... chuyển nghề. 

Thế rồi anh theo đuổi nghề kịch, đặc biệt là tấu hài. Tiếng Anh gọi là standup comedian, tức là hài độc thoại. Đây là hình thức diễn hài rất khó vì chỉ một mình và khán giả có khi chỉ đếm đầu ngón tay. Đó là chưa nói đến một người xuất thân từ văn hoá Á châu lại diễn hài cho người Úc. Khi về nhà, Đỗ Anh báo cho má anh biết, và bà lo lắng hỏi 'Con làm được không?' Anh xin phép Andersen Consulting để đi diễn hài một thời gian ngắn, và công ty đồng ý với một thời gian ngắn thôi. Không ngờ cái thời gian ngắn đó đã làm thay đổi cuộc đời của Đỗ Anh và làm nên lịch sử cho cộng đồng người Việt ở Úc.

Đỗ Anh kể rằng có đêm anh diễn hai ba nơi, mỗi nơi anh kiếm được chừng 20 đến 50 đôla. Rồi nhờ sự cố vấn của Dave và 'nghề dạy nghề', anh trở thành một diễn viên hài chuyên nghiệp hồi nào mà không hay. Anh có lần diễn hài trước cử toạ là các tu sĩ Công giáo, mà rất hồi hộp vì sợ họ ... không cười. Thế nhưng lần diễn đó rất thành công. 

Sau đó, anh ghi danh đi thi tấu hài cấp quốc gia, mà nếu thắng anh sẽ được 5,000 đôla. Và, anh đã được trao giải nhứt. Đỗ Anh xem đó là một thời điểm đẹp trong cuộc đời của anh. Từ một luật sư trở thành một danh hài.

Đỗ Anh kể chuyện rất cảm động rằng sau khi ban giám khảo tuyên bố anh đoạt giải nhứt, người chủ toạ cầm một bao thư dày cộm tiền đưa cho anh. Anh nói chưa bao giờ trong đời anh có nhiều tiền như vậy. Anh sợ mất số tiền đó, nên khi về khách sạn, anh khoá cửa cẩn thận, để cái bao thư đó dưới gối và ngủ. Sáng hôm sau, mặt anh bị móm một bên vì cái bao thư đựng 5000 đôla! 

Việc đầu tiên anh làm với 5000 đôla là đưa đứa em gái tên Trâm đi làm răng. Số là Trâm có vấn đề về răng từ lúc mới sanh ra, nên cô ấy mất tự tin, ít khi nào cười. Do đó, Đỗ Anh thề rằng khi anh có tiền, thì việc đầu tiên là chỉnh lại hàm răng cho đứa em gái. Và, anh đã thực hiện được lời thề đó, đem lại nụ cười rạng rỡ cho cô em gái.

Thành công nối tiếp thành công. Đỗ Anh được nhiều nhựt báo quốc gia (như Age, Sydney Morning Herald) ca ngợi và mời diễn. Thậm chí tạp chí Women's Forum cũng mời anh diễn. Rồi anh được mời xuất hiện trên các chương trình tivi nổi tiếng cấp quốc gia. Cái tên Đỗ Anh trở thành 'household name' trong các gia đình người Úc. Anh còn được mời quảng cáo cho các thương hiệu nổi tiếng của Úc. Có lẽ đa số không biết anh là người gốc Việt và đến Úc với không một chữ tiếng Anh.

Sau thành công trong nghề diễn hài, Đỗ Anh 'lấn sân' sang lãnh vực hội hoạ. Ở lãnh vực hội hoạ, Đỗ Anh cũng đạt được nhiều thành tựu đáng chú ý. Anh từng từng được chọn vào vòng chung kết cho giải thưởng danh giá Archibald Prize suốt 3 năm (2014, 2017 và 2019) và từng được trao giải People's Award.

Câu chuyện của Đỗ Anh, có thể xem như là người thuộc thế hệ thứ hai vì anh lớn lên ở Úc. Có lẽ nói không ngoa rằng anh là một người thành công thuộc vào nhóm 'elites', và anh cũng thuộc vào nhóm người thiểu số trong cộng đồng người Việt ở Úc. 

Tuy nhiên, quá trình học hành và trưởng thành anh ấy mô tả trong sách thì phải nói là rất tiêu biểu cho thế hệ thứ hai. Đó là những trải nghiệm về sự ky` thị chủng tộc khi mới bước vào trường học như anh ấy mô tả hành động phân biệt của người thầy dạy môn sử năm lớp 9 cùng những bình luận mang tính định kiến chủng tộc từ đội bóng đá đối thủ. Trong sách, Đỗ Anh cũng kể về việc gần như không được phép vào một địa điểm mà anh đã đặt để trình diễn chương trình hài đứng; an ninh không cho anh vào trong câu lạc bộ, và tuyên bố, 'Chúng tôi không thực sự thích loại người như bạn ở đây'. Đó là những trải nghiệm rất thật mà tôi nghĩ nhiều người Việt đã từng trải qua.

Tôi thích đọc sách như cuốn này của Đỗ Anh, bởi vì qua đó, mà độc giả Úc có thể hiểu được hoàn cảnh của người Việt tị nạn trên đất Úc. Đối với đa số người Úc, họ không hiểu tại sao người Việt có mặt ở đây, và họ có được Chánh phủ Úc cho tiền hay không. Có thời, người ta đồn đại rằng Chánh phủ Úc cho tiền để 'bọn Việt Nam' mua xe hơi mới! Đọc về gia đình của Đỗ Anh, họ sẽ hiểu và biết được sự quyết tâm và làm việc chăm chỉ, và lòng biết ơn chân thành cho cuộc sống mà họ đang có, họ cũng có những đóng góp quan trọng vào xã hội mới. 

Một điểm tích cực khác được thể hiện qua cuốn hồi ky' của Đỗ Anh là tấm lòng hào phóng của người Úc. Câu chuyện hai nữ tu từ hội St Vincent de Paul đã thể hiện điều này khi họ tặng những bao quần áo miễn phí khi họ đầu tiên đến Úc mà không có tiền. Điều này cho thấy Đỗ Anh lớn lên trong môi trường có những người hào phóng và điều này đã khiến Anh trở nên hào phóng với người khác.

Có lẽ Đỗ Anh là danh hài, nên cách viết của anh cũng ... hài hước. Thật vậy, đây đó trong sách có nhiều đoạn tôi đọc mà bật cười một mình vì thích thú. Chẳng hạn như đoạn anh mô tả cả đại gia đình anh đem theo con heo quay để đi hỏi dâu ở một vùng giàu có phía Bắc Sydney, làm cho bà mẹ cô dâu kinh ngạc hỏi 'Trời ơi! Chuyện gì đây, Suzie?' Suzie là tên của bà xã Đỗ Anh, người mà anh quen lúc còn học đại học. Cô sinh viên Suzie là người Úc gốc Anh, xuất thân từ một gia đình thượng lưu. Anh kể rằng ngày cả đại gia đình kéo đi hỏi dâu mà lái xe toàn là loại Nissan, Toyota, Daewoo, v.v. còn bên gia đình vợ thì toàn là Rolls-Royce, Mercedes, BMW, Masteri, v.v. Má anh cằn nhằn là 'Tại sao con không cho má biết họ giàu như thế này'. Tuy nhiên, chẳng ai nao núng vì mình cứ là mình. 

Đoạn vừa vui, vừa cảm động là khi má của Đỗ Anh đọc 'diễn văn' trong buổi lễ hỏi dâu. Vì không biết tiếng Anh, bà phải học thuộc lòng từ cô con gái để nói. Bà nói bằng kiểu tiếng Anh bồi:

“My son lup your dotter berry much. Anh tek care of Suzie like he tek care of us. He will lup her like he lup his family. Anh has very big lup. When he lup someone he mek sure dey happy forever.” (My son loves your daughter very much. Anh takes care of Suzie like he takes care of us. He will love her like he loves his family. Anh has very big love. When he loves someone he makes sure they [are] happy forever. Con trai tôi thương con gái ông bà nhiều lắm. Nó sẽ chăm sóc Suzie như nó chăm sóc chúng tôi. Nó sẽ thương vợ như nó thương gia đình nó vậy. Nó có tình thương bao la. Khi nó thương ai, nó sẽ làm cho người đó hạnh phúc.)

Cô dâu nghe mà khóc. Mẹ cô dâu cũng khóc. Họ khóc vì tấm lòng chân thành của bà mẹ chồng đối với cô dâu mà không cần phải có văn hay chữ tốt gì hết.

***

Tóm lại, 'The Happiest Refugee’ là một cuốn hồi ky' hay. Tuy Đỗ Anh tuy viết về gia đình anh, nhưng thật ra là cho rất nhiều người Việt ở Úc vào thời đó (thập niên 1970 và 1980). Đó là câu chuyện về những cuộc vượt biên mạo hiểm và trải qua những thảm cảnh kinh hoàng trên Biển Đông. Đó là những câu chuyện xung đột trong gia đình đầy sóng gió. Đó là tuổi thơ đau khổ, nghèo đói. Đó là lòng dũng cảm để tồn tại trên quê hương mới. Đó là sự đấu tranh chống lại bọn ky` thị chủng tộc và những định kiến của người Úc. 

Đọc 'The Happiest Refugee’ để hiểu những gia đình tị nạn gốc Việt đã vượt qua những khó khăn như thế nào để đến Úc. Sự khó khăn của họ không kết thúc khi họ đến, nhưng tánh lạc quan, hài hước, cùng sự kiên trì và lòng biết ơn của họ thực sự làm cho bất cứ người đọc nào, Úc hay Việt Nam, đều thấy ấn tượng.

Người tị nạn sung sướng nhứt – Tuan V. Nguyen AM (nguyenvantuan.info)