Nhà Giáo: Ai Cho Tôi Lương Thiện

 

LỜI TRẦN TÌNH CỦA NGƯỜI THẦY CŨ

Không chờ mà bỗng dưng thầy trò gặp lại...

CAO VI KHANH

Đã bao mùa đi qua, không biết hàng phượng vĩ trước sân trường đối diện với nhà nó mấy mùa trổ hoa làm đỏ rực cả vòm trời trước mặt mỗi khi dàn đồng giao của các chú ve sầu trổi lên giai điệu vui tai cho cả dãy phố.
Sau thống nhất 1975, tất cả học sinh trung học của tỉnh Quảng Ngãi đều trở về quê nhà theo gia đình đã tản cư, đúng như ngữ nghĩa ‘ trở về mái nhà xưa’ các học sinh ở phố phải lo thủ tục rút hồ sơ trường cũ và làm hồ sơ nhập học cho trường mới quay về tại quê nhà, rất may là tất cả các quận huyện của tỉnh Quảng Ngãi đều có cơ sở để dung chứa cho toàn bộ học sinh mới quay về, cũng lắm người bỏ dỡ vì nhiều lý do, nhất là lý do là con em những người làm việc cho chế độ Sài Gòn.
Hồi ấy … nếu không có thầy Viên chắc là nó cũng không tiếp tục học để đậu được tú tài.
Cái mừng của đại đa số người dân Việt là chấm dứt chiến tranh, bom đạn không còn dày xéo trên thân thể mẹ Việt Nam, không còn tiếng đại bác hay tiểu liên hằng đêm vọng về từ đâu đó, không còn cảnh hàng người lũ lượt đùm túm kinh hoàng chạy loạn, nhưng cái buồn của một số con cái của những người phục vụ cho chế độ trước những cản trở về học vấn, người ta viện đủ lý do để làm khó những học sinh mà có cha mẹ hay người gần gủi nhất trong gia đình làm việc cho chế độ trước, nhất là những người có chức vụ, nó rơi vào hoàn cảnh nầy.
Các bạn biết không, ai có rơi vào tình cảnh ấy mới thực sự hiểu để sẻ chia, một cậu học sinh ham học với hoài bảo nhỏ nhoi là trở thành một kỹ sư, hay ông giáo dạy toán để dẫn dắt thệ hệ sau thành người hữu dụng cho nhân quần và xã hội.
Nó thất vọng, mệt mỏi đến chán chường, dường như bầu trời và tất cả các lý thuyết mang màu xám những ước mơ xưa đột ngột bị xô vào ngõ cụt, không có lối dẫn ra cho nó.
Trên đường đi nó lững thững đạp chiếc xe đạp nặng nề như chở cả hàng tạ trên ấy dường như đôi chân trai trẻ không đủ sức lực để đáp ứng cho cuộc hành trình sắp tới, nó dừng lại dưới bóng mát tàn cây phượng ven đường để dưỡng sức và suy tư với những muộn phiền hiện tại, bây giờ cây phượng tàng lá xanh um còn sót lại mấy trái già như tiếc rẽ thời gian cố nấn ná chưa chịu chia ly với thân, nó suy nghĩ vẫn vơ:
• Còn níu kéo làm gì hởi mấy trái phượng khô, đã đến nước nầy là hạnh phúc lắm rồi hãy rụng rơi rồi tái sinh cho sự sống mới để trở thành cây đứng nhìn ngắm đất trời tuần hoàn theo quy luật bất biến của dòng dịch hóa vũ trụ.
Chợt một trái phượng rơi, nó nhặt lên và tách vỏ lấy hạt khô quăng đi bốn hướng như truyền tải một thông điệp của tự nhiên tất cả rồi phải tái sinh ở trạng thái khác, nhưng sẽ chẳng mất đâu cả.
Ồ, thầy Viên. Đúng rồi thầy chứ ai nữa, trông thầy có vẻ phong trần hơn mặc dù thầy vẫn mặc áo quần bình thường như hồi thầy còn đứng trên bục giảng vẫn áo quần thẳng nếp áo bỏ trong quần nịt da tề chỉnh, có khác chăng là đôi dép cao su có quay hậu nịt kín đôi chân vẫn trắng , không phải đôi giày với xi-ra bong loáng. Ngày ấy thầy đi dạy đế giày lúc nào cũng có đỉa đi nghe lốp cốp, đến giờ dạy thầy từ phòng giáo sư xuống lớp là bọn học sinh đã biết rõ là thầy tới vị trí nào , thầy rất nghiêm nghị nhưng cũng thật vui. Khi sắp hết giờ dạy thầy thường kể chuyện hay đọc bài thơ của tác giả nào thầy thích, vì vậy lớp chúng tôi rất thích thầy Viên .
Nó lễ phép chào:
• Thưa thầy, thầy đi đâu vậy? Dừng xe đạp, thầy ôn tồn
• ừ, thầy đi thăm bạn đồng nghiệp cũ trên đường trở về nhà,
• Thầy vẫn ở phố hay phải hồi hương
• Không, thầy vẫn ở phố
• Trông thầy có cẻ phong trần quá, hết phong độ như thời còn đứng lớp, mà chỉ có mấy tháng thôi thầy hả
Thầy ngó xa xăm, lơ đãng, mắt u hoài như ẩn chứa một nổi ưu tư không thể giãi bày cùng cậu học trò cũ
• Mà em làm gì ở đây, còn tiếp tục sự học chứ, em?
• Dạ, thưa thầy em chán quá
• Vì sao vậy em?
• Khi hồi hương cả nhà em làm việc cho chính quyền cũ, Xã cùng nhà trường mới gây khó khăn quá khi em chứng giấy tờ để tiếp tục học…, em chưa biết phải làm gì, thâm tâm em vẫn muốn đi học thôi thầy à nhưng không biết có được đi học nữa không, sao em thấy thất vọng quá thầy, chắc là họ không cho chúng em học nữa rồi!
• Thầy nghe mà nhói cả lòng, tôi hiểu nổi lo của em, nhưng hãy làm mọi cách để được học tập, với tuổi các em được hoc tập là điều hạnh phúc nhất, thầy biết em là cậu học trò chăm, rất nổ lực trong học tập, thế nên em hãy nổ lực thêm tí nữa, với kinh nghiệm của tôi trong thâm tâm của các thầy cô ai cũng muốn các em học tập đến nơi đến chốn để phụng sự cho bản thân, gia đình và xã hội, không ai muốn các em dỡ dan, chẳng qua nhất thời chính sách phải làm như vậy thôi em à…
Tôi nhắc lại làm người, tuổi thanh xuân được học tập là tuyệt vời, chỉ còn một năm chuyển đổi nữa thôi để hết cấp trung học hãy vượt qua mọi trở lực để được đến lớp, em nhé. “ Đừng thấy khó mà mau chân lui, ta cứ tiến trên đường dù”…nhiều lực cản.
• Dạ , em cảm ơn thầy đã cho em lời khuyên chí lý trong lúc em hơi nhiều thất vọng
• Không sao, mọi chuyện bế tắc đều có giải pháp thôi em à, hãy tự tin tìm giải pháp nào tối ưu nhất thực hiện, em nhé.
Chào thầy rồi chia tay thầy Viên khi trời đã quá xế, nó như vui hẳn hẳn lên, bầu trời xanh từng ụn mây trắng nghênh ngang bay trên tầng không làm tăng hy vọng cho ngày mai của nó, trên đường rong ruổi đạp xe về nhà nó vẫn nhắc đi nhắc lại câu nói của thầy Viên ” mọi chuyện bế tắc đều có giải pháp thôi em à, hãy tự tin tìm giải pháp nào tối ưu nhất thực hiện”cơ hồ một niềm vui ngang qua con đường lấp lánh sau vệt nắng xuyên qua cành lá ven đường.
Hôm sau nữa nó đến trường nộp hồ sơ, mọi chuyện trở nên hanh thông lạ thường.
Nó nghĩ ngay tới thầy Viên, thầy tuyệt quá chỉ có mấy lời thầy dạy khi tình cờ gặp thầy hôm nọ trong lúc tâm thể chán chường đang đè nặng lên tâm hồn nó như thể thầy dẫn đường nó tới một khung trời xáng lạn cho tương lai.
Năm tháng đi qua, thời gian không chờ đợi ai, thời gian sẽ ủng hộ cho ai đầy nhiệt huyết và tự tin ở chính mình, nó trở thành cư dân Sài Gòn với đời sống tương đối
Lần lữa mãi với công việc áo cơm nó chưa có dịp thăm lại thầy, khi khấm khá lên chút chút nó đùm túm dắt cả vợ con về thăm quê nhà cũng đã gần vài mươi năm chưa lần về, nhân tiện ghé thăm thầy luôn giới thiệu với vợ con nó, ngoài những người thầy đã dạy dỗ cho nó kiến thức từ lúc vỡ lòng cho đến hết bậc trung học để thành con người hôm nay, còn có một người thầy đặc biệt có lẽ là vị cứu tinh, nếu không gặp thầy ngày ấy chắc nó sẽ không tiếp tục sự học và làm sao được như hôm nay.
Dò dẫm mãi bởi thương hải biến vi tang điền trong suốt vài mươi năm, cuối cùng khi đến nhà thầy, mọi cái đều đổi thay, thầy đã đi thật xa, nó không còn cơ hội để gặp thầy mời thầy một bữa cho ra trò để trò chuyện cùng thầy mà trong suốt thời gian dài lúc nào nó cũng nhớ câu nói của thầy truyền trao cho nó trong lúc nó chán nản nhất, muốn buông bỏ hết ” mọi chuyện bế tắc đều có giải pháp thôi em à, hãy tự tin tìm giải pháp nào tối ưu nhất thực hiện”.
Nắng đã tắt tự khi nào nó không rõ, trong quán chiều của phố Quảng Ngãi đèn chớp nháy rực rỡ một góc quán, nó thổn thức trong sự tiếc nuối “ phải chi mình về trước lúc thầy đi xa” mắt nó ngấn lệ long lanh trong nổi buồn trống huơ của người trở về nhưng không như ý nguyện.
Nó lẫm nhẫm trên đường về : “thầy ơi, mọi chuyện bế tắc đều có giải pháp…” nhưng bế tắc nầy thì hoàn toàn không có một giải pháp nào, nó không nằm trong quy tắc toán học hay vật lý nào hết, thầy có hiểu em không, thầy ơi ?
Bất chợt nó đọc mấy câu thơ của em Kim Ngân mà nó thuộc từ lúc nào như thể tạ ơn trong nổi nhớ thầy Viên:
Tình thầy như biển lớn
Đời em như thuyền con
Mai thuyền về biển rộng
Nhờ dòng sông dẫn đường

Thầy Và Trò 

Thầy vừa chủ nhiệm vừa dạy chúng tôi suốt 3 năm trung học. Trước năm 1975, thầy học cao học tại Đại học Khoa học Sài Gòn trước khi dừng chân ở thị xã bình lặng này.

Vào đầu năm học lớp 10, bọn tôi, không nhỏ mà chưa lớn, vẫn duy trì các thói quen nghịch phá một cách ồn ào, vô tâm. Những màn múa dẻo tập thể khi thầy cô quay lưng đi lên bảng, những pha leo tọt lên laphông - vốn đã lủng lỗ chỗ, rồi thò chân xuống... vẫn chưa thỏa trí óc phá phách của chúng tôi. Có bạn còn lấy đồng hồ bí mật rọi bóng nắng lên tay khi thầy viết bảng để ánh sáng khiêu vũ cùng Volta, Ampere và cùng... chiều thứ tư thời gian. Có lần bọn tôi còn đốt lá khô, đốt nhựa và thổi khói vào lớp. Để làm gì nhỉ? Thật là quá quắt!...

Một hôm, tôi gục mặt xuống bàn đọc ngấu nghiến, trên bàn là vài ba cuốn Tiếu ngạo giang hồ. Thầy nhẹ nhàng xuống gần và hỏi: 

- Em đọc gì đó?

Tôi cầm lấy cuốn sách dưới gầm bàn đưa cho thầy. Đó chính là cuốn sách giáo khoa mà thầy đang giảng. Lần này thầy không véo, không bợp tai mà chỉ buồn buồn nói: 

- Em làm vậy được à?

Và lặng lẽ lên bảng giảng bài tiếp.

Những năm tháng vô tư đó rồi cũng phải chứng kiến cuộc sống ngày càng khó khăn. Thầy trò chúng tôi hầu như ai cũng phải tìm phương kế sống. Có thầy cô kiếm ruộng làm nông, có thầy đi hớt tóc dạo, đi làm thêm ở các nhà máy nước đá, nhà máy xay xát...Bạn bè tôi cắp tráp bán thuốc, bán xăng trộm ngoài khu vực công viên Bạch Đằng cũng có hàng chục. Dạo ấy việc chạy hàng lậu đi Cần Thơ, Bạc Liêu rất có ăn, chỉ đơn giản là mang hàng từ nơi sẵn đến nơi thiếu và bán lại.

Tôi cũng gia nhập nhóm tiểu thương đi bỏ hàng các nơi. Có những hôm 3-4g sáng tôi khởi hành từ bến xe Gồi hay bến xe Hồ Nước Ngọt, nhập vai Rhet Buttler vượt phong tỏa các trạm này. Tôi ôm một cặp sách thật to bên trong chứa khi thì vải, khi thì sữa rồi vờ phô ra cái áo học sinh cùng phù hiệu lúc Hoàng Diệu, lúc Trung học Phú Tâm. Khi qua khỏi trạm thuế khoảng 2-3 cây số, tôi chuyển hàng này cho chị tôi cùng đi trên xe, rồi xuống xe đi bộ ngược về thị xã, trong bộ áo của một người đi thăm ruộng, lúc này có khi chỉ mới 5g sáng.

Có một lần khi đã xong việc, tôi xuống xe tại cây cổ thụ Sóc Vồ vào khoảng 5g và đi về thị xã thì chợt thấy một bóng người quen quen đang đi phía trước. Nhanh chân bước vội, tôi mau chóng nhận ra đó chính là thầy. 

- Em đi đâu giờ này?

- Dạ, em đi đánh hàng, còn...?

Thầy tôi chỉ ngón tay ra sau đầy ngụ ý: 

- Thầy làm hàng quần áo.

Thầy trò cùng lặng lẽ rảo bước về hướng thị xã.

Kể từ ngày đó, giữa tôi với thầy có một mối giao cảm đặc biệt mà các bạn cùng lớp không thể nhận ra. Tôi trầm lặng và chú tâm vào bài vở nhiều hơn.

Những tháng cuối cùng của năm lớp 12, vào một buổi sáng như thường lệ, xe bị chặn lại khi tôi đang trên đường đi lấy hàng. Và lần này thầy bị phát hiện. Tôi lẫn trong đám hành khách cùng bước xuống và tìm cách nhìn thầy để động viên.

- Hàng tôm này của ai? Của bà hả? Tịch thu.

- Bao gạo này của ông hả? Đóng thuế 50%. Không có tiền thì cút, nhé!

Căng thẳng gia tăng. Tiếng năn nỉ ỉ ôi vang lên. Đó đây có tiếng thút thít và có cả tiếng chửi đổng...

- Bao hàng này của ai?

Tôi thấy thầy bước tới và khẽ gật đầu: 

- Của tôi. Anh cho tôi đóng thuế.

Tay thuế vụ định thần một lúc, sững người rồi lên giọng: - Thầy giáo mà đi buôn lậu quần xà lỏn à? Tịch thu cho tởn mà ở nhà nhé! Biến! Thầy bà trung học... gì mà....

Lúc đó tôi đã đứng sát bên thầy, đã cảm thấy hơi thở gấp của thầy! Tôi rút cây cọc rào bằng gỗ đước lên khỏi đất mà cảm thấy nhẹ tênh, sức nóng bừng bừng từ hai mang tai phả xuống đôi tay, sẵn sàng ra sao thì ra. Đột nhiên một bàn tay cứng rắn nắm lấy cổ tay cầm cọc của tôi và ấn xuống. Tôi quay lại thì thấy thầy nhìn mình thật nghiêm: 

- Bỏ đi em, mình về....

Lồng ngực quá nhỏ bé không chứa nổi uất nghẹn.... Thầy quay đi, tránh nhìn tôi đã chực trào nước mắt.

Chén cơm thuở giao thời chát vị đắng thay bậc đổi ngôi và thức tỉnh những thiếu niên vẫn luẩn quẩn với trường lớp, với nô đùa bông lơn... Với sự bình tĩnh và quyết đoán để cứu lấy đứa học trò toan lấy sự vô lý chống lại sự vô lý, thầy đã bước qua được sự miệt thị của cuộc mưu sinh, cũng nhẹ nhàng như bước qua những trò đùa tinh quái của đám học trò quậy phá.

Thoáng chốc mà đã 30 năm trôi qua. Thầy đã nghỉ hưu và vẫn im lặng mỉm cười mỗi dịp lễ, tết về, vẫn như không nhớ nhiều về thời gian lạ lùng và những tên “nghịch đồ” ngày trước. Tôi thấy thầy vẫn khắc khổ, từ tâm như một hiền triết cùng nụ cười an nhiên và bình tâm, như thể chưa hề đi qua những nẻo đường định mệnh gian khổ.

Tôi mong làm sao được một lần quay lại lớp học, trần lủng, tường xiêu và khét lẹt mùi vỏ xe cao su năm cũ để nghe thầy nói về thế giới, về không gian, về thời gian như không cùng tận. Và để cho ánh sáng lại nhảy múa lung linh trên từng dòng phấn trắng bảng đen, trên bàn tay thầy bao dung mà vô cùng mạnh mẽ, đầy ắp yêu thương cuộc đời...

Trần Gia Tôn