Bút ký về một chuyến đi
Nguyễn Phục Hưng - Mar 27 2015

Cuối năm con Ngựa là thời gian tôi có nhiều tin không vui. Bà chị dâu Cả ra đi bất ngờ, đến cậu em vợ mới hơn năm mươi tuổi, phải đột ngột vào nhà thương mổ tim. Thêm vào đó là vài người bạn cũng từ giã cõi trần, dù mới ngoài sáu mươi. Những chuyện không mấy vui làm vợ chồng tôi đâm ra bi quan. Nhà tôi nẩy ra ý kiến là đi du lịch dịp Tết Ất Mùi vì e ngại lúc quá già đi không nổi lại tiếc nuối. Về hưu rồi, con cái tự lập cả, hà tiện làm chi? Lập luận của nhà tôi vô cùng hợp lý và nói sao làm vậy, bà mua vé đi cruise vùng Singapore, ghé Việt Nam, Thái Lan, Mã Lai. Từ hồi về hưu, tôi đâm ra lười biếng, phó thác mọi sự cho nhà tôi, không thắc mắc. Đó là lý do chúng tôi có chuyến "đông du" để ghi lại vài điều đáng nhớ làm câu chuyện vui cho bạn đọc.

Chúng tôi tới Singapore khoảng 2 giờ sáng. Tôi có thiện cảm với Singapore ngay khi mới ra khỏi máy bay. Phi trường lớn, đẹp và tổ chức rất qui củ. Điểm nổi bật là trong phi trường có trưng bày rất nhiều cây xanh và hoa, đặc biệt là hoa Lan, làm du khách cảm thấy rất nhẹ nhàng thoải mái, khác hẳn với không khí quá nhộn nhịp vội vàng của các phi trường lớn của Hoa Kỳ như Houston, New York hay San Francisco. Ngay tại trạm đến, có quán Heavenly Wang, một quán ăn bình dân mở cửa suốt ngày đêm. Đang đói bụng mà có quán mì và cà phê thì thật thú vị. Chỉ tiếc là họ không có Phở. 

Rời trường bay, chúng tôi lên thẳng du thuyền Mariner of the Seas và ra khơi ngay hôm đó. Chúng tôi đi khá nhiều Cruises nên chuyến đi cruise chẳng có gì đáng nói. Tuy nhiên, đây là chuyến từ Singapore đi Thái Lan rồi ghé qua Việt Nam nên có chuyện khá đặc biệt. Khi tàu vào vịnh Thái Lan, trong lòng tôi không khỏi bồi hồi. Buổi tối, lên boong tàu nhìn biển đen nghịt, tôi liên tưởng đến những con tàu tí teo vượt biển tìm tự do của bao nhiêu đồng bào không chịu nổi sự trả thù của chế độ cộng sản. Chính trong vùng biển này, hàng trăm ngàn người đã bỏ xác trong bão tố và hải tặc chỉ vì hai chữ Tự Do. Tôi lặng người thầm cầu nguyện cho những linh hồn còn lưu lạc chốn này. Gần 40 năm đã qua đi, những oan hồn này bây giờ ở đâu và nhà nước Việt Nam thì vẫn lờ đi, như không biết đến. Bao giờ các linh hồn này mới được siêu thoát?

Không biết có phải vì cứ băn khoăn về số phận của những nạn nhân vượt biển năm xưa hay không mà tôi thấy chuyến đi cruise này có nhiều điều bất như ý. Du khách đa số là người Tàu, Mã Lai, Indonesia, có cả một số du khách từ Việt Nam và Úc nữa. Thành phần du khách này phải nói là họ quá ồn ào và "vô tư" so với du khách từ phương Tây. Nhiều phụ nữ Trung Đông để nguyên cả áo dài xuống hồ tắm và bồn nước nóng, làm tôi ngại quá, không dám xuống hồ nữa. Một số bà Tàu thì sáng nào cũng thản nhiên chiếm ngữ track chạy bộ để múa tài chi. Hình như họ không biết tiếng Anh nhiều thì phải nên thản nhiên đi bộ ngược chiều, tay chân múa lọan lên, do vậy, buổi sáng ra chạy bộ trên boong tàu phải tránh né họ phát mệt. Vào phòng ăn thì náo nhiệt, chen lấn thật là bất an. Tôi thấy có bà trùm hết mặt, chỉ còn hai mắt, bốc bánh mì lên nắm bóp "khám nghiệm" rồi bỏ xuống, một bà Á châu khác, thì nếm thử nước chấm bằng chính cái muỗng để múc, xem có đúng khẩu vị không! Họ làm như các hàng quán ở chợ Bến Thành hay khu Little India của Singapore không bằng. Chuyện này khó thấy tại các cruise bên Âu Mỹ. Đồ ăn trên cruise này có lẽ do đầu bếp gốc Mã Lai và Tàu. Tuy nhiên các món Tây Phương cũng dưới tiêu chuẩn so với các du thuyền khác mà tôi có dịp đi. Tôi đặc biệt để ý đến món "Ho Chi Minh Pork". Món này là một đề tài tán gẫu của các du khách Việt Nam, từ Mỹ, Úc và ngay cả từ Việt Nam. Chắc không ai thắc mắc gì nếu thấy tên món New York Steak, Mắm ruốc Bà Giáo Thảo hay Bánh Bao Ông Cả Cần đâu, ngoài việc khen chê ngon hay dở. Nhưng món "Thịt Heo Hồ Chí Minh" hay "Thịt ************" lại là một đề tài khá thú vị cho những du khách có máu tiếu lâm. Một du khách Úc gốc Việt nói với vợ:
"Này em, ngộ quá, có món thịt ************ nè, ăn cũng được đó chớ"
Bà vợ nạt liền:
"Khiếp, nghe mà muốn ói. Thịt heo thịt gà còn ăn, chứ thịt ông Hồ, No way!"
Ông chồng phản đối:
"Thì thịt heo chứ sức mấy mà em được ăn thịt Bác, nghèo mà ham!"
Bà vợ gạt đi:
"Thôi, xin cám ơn, chuyển đề tài đi kẻo em ói mất."

Ngồi gần, nghe được cuộc đàm thoại, tôi không khỏi mỉm cười. Không biết các quan chức nhà nước lo việc tuyên truyền giáo dục ở Việt Nam nghĩ thế nào khi biết có món ăn này trên du thuyền nhỉ. Ở Việt Nam thì Bác là thần tượng, toàn dân phải lo học tập Tư Tưởng, Triết lý của bác chứ ai mà dám nói tới "thịt ************". Làm sao mà cấm họ, để khỏi phạm thượng như thế? Thật là nan giải!
Tôi thầm nghĩ không biết ông ************ mà còn tỉnh táo để biết có kẻ dám mang tên mình ra đặt cho món ăn, xếp mình ngang hàng với Ông Cả Cần, Bà Giáo Thảo thì ông Hồ nghĩ sao nhỉ. Ông dám nổi giận tuyệt giao với Singapore và cấm không cho Cruise line này ghé Việt Nam lắm. Tôi cũng chẳng dám mang chuyện này ra hỏi ý kiến mấy ông bà từ "Thành Phố" qua.

Sau khi ghé Thái Lan, tàu đến Phú Mỹ vào ngày 28 Tết. Tên trên cổng ghi là Tân Cảng Cái Mép nhưng trên du thuyền thì viết là Phú Mỹ. Có lẽ đây là một địa danh mới. Thoạt nghe, tưởng đâu gần khu Nhà Bè ngày xưa nhưng cảng Phú Mỹ này ở gần Bà Rịa và Vũng Tàu, cách Saigon khoảng 90 phút xe, dù bây giờ có xa lộ mới. 
Chúng tôi mua vé xe từ trên du thuyền, để về thăm lại Saigon. Họ làm cho khách một cái thẻ gọi là "Thẻ Đi Bờ", tốn 6 Mỹ kim. Nhân viên của du thuyền cho biết là dù khách có xuống bờ hay không thì vẫn bị trả khoảng tiền này vì nhà nước Việt nam định giá lệ phí ghé bến đó cho mỗi đầu người, khi tàu vào hải phận Việt Nam.

Gần 40 năm xa cách quê hương, nên tôi không khỏi bồi hồi khi tàu cặp bến. Điều thú vị là mặc dù Saigon đã mất tên, nhưng trên thực tế, hai chữ Sàigòn vẫn sống với người dân miền Nam và bây giờ dường như tên Saigon còn nổi rõ hơn tên chính thức là thành phố Hồ Chí Minh nữa. Hãng du lịch mang tên Saigon như Saigon Dịch Vụ, Saigon Tourist, chứ không mang tên HCM. Không hiểu cái tên Thành phố HCM quá dài hay có dị ứng gì, mà dân chúng, nhất là dân sinh trưởng ở miền Nam vẫn gọi là Saigon. Hỏi một người đàn ông từ đâu đến, câu trả lời là đến từ Thành Phố hay Thành Phố Chí Minh, chữ Hồ hầu như bị rơi mất nơi đâu. Trên đường từ cảng Phú Mỹ về Saigon, xe đi qua xa lộ mới, phải trả tiền "mãi lộ", qua Long Thành và Thủ Thiêm, chui qua đường ngầm Thủ Thiêm, dưới sông Saigon, vào tới trung tâm thành phố. Long Thành bây giờ rất trù phú, xa lộ sát nhà, những cánh rừng cao su ngày xưa chỉ còn rất ít và thưa thớt. Khi xe chạy qua những vườn cây cao su, tôi không khỏi nhớ lại, những lần đi công tác Đà Lạt, trước năm 1975, phải đi xe qua vùng này mà rợn gáy vì mấy anh du kích núp trong rừng bắn ra, gây nhiều thương tổn cho đoàn công tác, nhất là những lần đưa các phái đoàn cố vấn Mỹ hay Úc đi.

Anh hướng dẫn viên người Việt nói tiếng Anh khá lưu loát và cũng có đầu óc hài hước. Nói về những khu building cao sang mới mọc lên hai bên đường, anh giải thích: "Quí vị thấy những building hai bên đường, đó là của VC mới, các nhà tranh lụp xụp là VC cũ. VC cũ là Việt Cộng đánh Mỹ cứu nước, VC mới là Việt Capitalist, là đại gia, là Tư Bản đỏ, đón Mỹ cứu nước, xây biệt thự cho thuê, lấy tiền mua shopping bên California và Texas..." Anh chia sẻ riêng với tôi là gia đình anh ở Mỹ hết, mẹ anh muốn bảo trợ anh qua Houston nhưng anh thấy đời sống bây giờ cũng yên ổn, nên còn chần chừ. Anh phát ngôn rất thoải mái về các vấn đề chống tham nhũng và chính trị nhưng tôi cũng phải dè dặt, vì biết đâu đây chỉ là một cái bẫy dăng ra cho những người có máu "phản động" sa vào. Hy vọng là tôi sai và hy vọng đây là phản ánh tự nhiên của người dân muốn "xả xú bắp" khi họ nói bằng Anh Ngữ với những người từ nước ngoài về thăm quê hương như tôi. 

Khoảng 9 giờ 30 sáng, xe vào đến Saigon, dừng tại Nhà Thờ Đức Bà để hành khách tự do rong chơi Saigon cho đến 4 giờ chiều, xe đón chở về lại tàu.

Minh, người bạn thân, đón chúng tôi trước trụ sở Bưu Điện Saigon. Minh nói vì là ngày giáp Tết nên quá nửa dân Saigon về quê ăn Tết và đường phố đã vắng hơn thường lệ rất nhiều. Tuy nhiên tôi vẫn thấy Saigon ngày 28 Tết khá đông đúc và dĩ nhiên là nóng bức. Nhà thờ Đức Bà vẫn như xưa nhưng không có lễ mà chỉ có du khách. Trụ sở Bưu Điện được sơn phết lại với mầu vàng chói mắt. Tôi chưa kịp hỏi thì Minh đã giải thích: "Bạn thấy mầu sơn khó chịu quá phải không? Nhiều người cũng đã lên tiếng phàn nàn không hiểu tại sao nhà nước lại chọn màu sơn không hợp với khung cảnh chung quanh chút nào như vậy và cơ quan chức năng có trả lời đây chỉ là sơn thử. Có lẽ, nếu nhiều người phản đối thì họ sẽ cứu xét cho sơn màu khác". 

Tôi thầm nghĩ sơn một trụ sở lớn như vậy mỗi lần tốn bộn bạc mà sao họ phí thế? Tuy nhiên tôi chỉ lắc đầu không nói vì sợ bạn tôi buồn. Chúng tôi đi dạo trên phố Saigon để xem phố ngày Tết. Đi trên đường Tự Do cũ, bây giờ là Đồng Khởi, nhà cửa thay đổi nhiều, rất khác ngày xưa. Tôi nhận không ra con đường tôi vẫn dẫn người tình đi dạo phố ngày xưa. Có lẽ tại tôi đã già rồi chăng! Tòa nhà Đô Chánh vẫn như xưa, Tòa nhà Quốc Hội cũ nay là nhà Hát Lớn cũng vẫn như xưa nhưng không thấy không khí thân mật của ngày trước. Có lẽ vì những tấm biểu ngữ và lá cờ đỏ chăng. Sàigòn, ở đâu cũng thấy biểu ngữ, hô hào hết chuyện này đến chuyện nọ. Từ chuyện chống nghiện ngập đến chuyện mừng Xuân, mừng Đảng. Tôi nghĩ, nếu Việt Nam cắt bỏ vụ biểu ngữ thì ngân sách có không ít tiền để làm những chuyện hữu ích. Đường Nguyễn Huệ, nơi năm nào cũng có chợ hoa thì năm nay không có chợ hoa nữa. Được biết thành phố đang làm dự án nâng cấp biến khoảng nửa cây số đường Nguyễn Huệ thành một Quảng Trường rộng đẹp, không cho xe cộ qua lại, làm nơi hội họp của dân chúng, như Quảng Trường Ba Đình ngoài Hà Nội hay Quảng Trường Thiên An Môn bên Tàu. Dự án dự trù hoàn tất trước ngày 30 tháng Tư để mừng "40 năm ngày Giải Phóng". Tuy nhiên đến giữa tháng Hai mà công việc vẫn còn bề bộn. Vì đường Nguyễn Huệ đang sửa chữa, nên năm nay, Đường Hoa mừng Xuân Ất Mùi chuyển qua đại lộ Hàm Nghi. Sáng 28 Tết, đường hoa Tết Ất Mùi đang chờ ông Lê Khả Phiêu tới chủ tọa lễ khai mạc, chúng tôi chỉ được phép đi ngoài hàng rào cản, nhân viên bảo vệ đứng khắp nơi. Dù đứng ngoài nhìn vào nhưng cũng thấy được sự quy mô của các đồ án, rất đẹp và đắt tiền. Hy vọng ngân quỹ chi phí cho các công trình ăn chơi này là do các hãng tư nhân đài thọ, chứ nếu lấy ngân sách thành phố ra mà ăn chơi kiểu này thì thật tội cho người dân. Sau khi khánh thành thì dân chúng mới được vào xem hoa. Không biết những công trình vĩ đại này có kéo dài được 3 ngày Tết không vì hàng năm vẫn nghe báo chí than phiền là sau giao thừa thì các công trình tốn kém này đều tan tác và những người lao động về quê ăn Tết, lúc trở lại thì chẳng còn gì để coi. Từ khu Nguyễn Huệ đến khu "đường hoa Hàm Nghi", chúng tôi đi bộ qua khu chợ cũ. Ở đây, khuôn mặt Saigon vẫn như xưa, mọi người buôn bán hớt hải mong được nhiều thu nhập những ngày cuối năm. 

Trong khi khu chợ cũ lam lũ thì khu thương xá Diamond, gần dinh Độc Lập cũ, lại là khu dành cho những người giàu sang thừa tiền. Vào thương xá Diamond, tôi có cảm tưởng mình đang ở Singapore hay khu Galeria của Houston. Hình như không ngoa mà nói rằng ở các thương xá hạng nhất của Mỹ có gì thì Diamond có cái đó và có thể còn hơn thế nữa. Mức thang khác biệt ở Saigon ngày nay quá xa, người tiêu không hết, người lần không ra. Hình như họ là hai giai cấp trong xã hội Việt Nam ngày nay.

Sáu giờ đồng hồ cho Saigon qua nhanh, đến lúc phải trở về tàu, tôi lần ra nhà Bưu Điện chờ xe. Những người bán hàng tíu tít bán đồ lưu niệm và quà vặt ngay bảng "Cấm Tụ Tập Mua Bán". Cảnh rao bán làm tôi nhớ lại trước 75, cũng có những người bán hàng như thế cho các quân nhân Mỹ, Phi, Đại Hàn, chẳng khác gì, dù hơn 40 năm trôi qua, ai nghèo vẫn nghèo. Một ông khách người Úc làm tôi đau lòng khi hỏi một cô gái bán hàng:"This price inludes the girl too, right?". Tại sao họ lại dám đùa cợt như vậy? 
Đưa mắt lơ đãng nhìn, tôi sững sờ bắt gặp hình ảnh Mẹ tôi qua bà bán hàng rong bên thềm nhà Bưu Điện. Ngay sau khi bỏ hết gia sản ngoài Bắc di cư vào Nam tránh Cộng Sản năm 1954, mẹ tôi phải tần tảo bán hàng rong như thế để nuôi anh em tôi. Tôi đến mua một trái cóc dầm cho vợ tôi và dốc hết số tiền Việt Nam vào tay bà rồi vội vã lên xe trước khi bà đếm tiền.

Ngồi trên xe, tôi thẫn thờ nhìn bà già bán trái cóc đang đếm tiền mà lòng quặn đau. Sáu mươi năm qua, những bà mẹ Việt Nam vẫn phải chắt chiu chịu đựng như thế sao? Việt Nam đã thay đổi nhiều nhưng những người nghèo, thấp cổ bé miệng vẫn thế. Trên đường về lại du thuyền, tôi suy nghĩ rất nhiều về câu nói của người hướng dẫn khi anh nhắc đến "VC cũ" và "VC mới". Những người nghèo bán rong chạy cơm thì thuộc thành phần nào, trong cái hào nhoáng của thành phố mang tên "bác" của miền nam nước Việt, vào những ngày cận Tết, sau 40 năm đất nước hết chiến tranh?

Nguyễn Phục Hưng
Tháng 3, 2015

DUYÊN THU

    "...Chao ôi , buồn vương cây ngô đồng
        Vàng rơi, vàng rơi ,Thu mênh mông..."
          (Bích Khê)


Chiếc xe đò Minh Tâm đậu vào vào bến xe Sinh Trung Nhatrang, tôi bước xuống xe,một chiếc xích lô trờ tới,tôi bước lên, nhờ bác tài chở về nhà ba má tôi bên Xóm Bóng. Tôi về nghỉ hè, sau khi thi xong năm Khái Luận, CTKD.
    Chiếc xích lô ì ạch leo dốc cầu Hà Ra rồi cầu Xóm Bóng. Đến dưới chân Tháp Bà,quẹo phải chạy thẳng khoảng năm trăm thước là đến nhà tôi.Nhà trước chùa Long Vân,kế là ngôi đình làng. Xóm Bóng hay còn gọi là làng Cù Lao, nổi tiếng với món gỏi cá,là nơi tôi cất tiếng khóc chào đời.Xóm Bóng , một làng chài lam-lũ nghèo-khó thất-học đã nuôi dưỡng tuổi thơ tôi bằng Biển và những chuyện "phá làng phá xóm". Phải cần đến hàng ngàn trang sách để viết về tuổi thơ và quậy phá... Cứ đến rằm là nhà nhà cúng quẩy trước nhà hay trên hàng hiên. Đợi đến gần nửa khuya, khi gia chủ cúng vái xong, bước vào nhà đóng cửa,là bọn nhóc chúng tôi đạp xe ba-gác (một loại xe ba bánh,giống như xích lô, nhưng thùng trước lớn, lót gổ để chở hàng) nhanh như cắt,quơ gà,xôi, bánh trái bỏ vào bao bố rồi dzọt lẹ. Nếu gia chủ có bước ra lại,chắc phải kinh ngạc ôi sao Ông Bà linh thiêng quá,mới đây mà đã "xơi tái"con gà và hoa quả! Sáng mồng mồng một Tết,bọn con nít chúng tôi, trai cũng như gái, chưng diện áo quần mới đi lên đi xuống con đường làng. Riêng bọn" phá làng phá xóm" chúng tôi thì phục kích gần bài phân ngựa (thời đó còn dùng xe ngựa để chở hàng hóa) chờ đám con gái cùng trang lứa, quần áo dài mới sắp đi ngang thì một thằng cầm một cây pháo đại, chạy ra cắm vào bải phân ngựa rồi đốt. Pháo nổ,phân ngựa bay tung toé lên mặt mũi áo quần bọn con gái. Chúng tôi thì lo tìm đường "chẩu"! Xui cho thằng nào bị nhận dạng là bọn con gái kéo đến nhà "mắc vốn" (tiếng địa phương,  có nghĩa là" mét") Lắm đứa, còn kêu tên cha, tên mẹ của thằng đó ra mà chửi như : "Tổ cha con bà Q.." hoặc : “Bà Q. không biết dạy con". (Mà làng này là làng chài,bán cá, thất học nên con gái "hỗn" lắm!) Thế nào thằng đó cũng bị một trận đòn ! Ngoài ra,chúng tôi còn chơi đánh "tỏng", đánh bi, đá dế, đá banh, u mọi...không thiếu một trò chơi nào. Chơi chán thì rủ nhau tắm biển, một chiếc quần xà lỏn, một chiếc xe đạp chở haì đứa là đủ rồi! Bắt được con cá nào là chụm lửa nướng, ôi thịt cá tươi ngọt làm sao!
     Xích lô đậu trước nhà,tôi trả tiền, đẩy cổng, bước vào sân nhà. Xóm làng im ắng. Không gian như chùng xuống, ngái ngủ. Nhà trong làng đều na ná giống nhau. Một sân trước rộng, trồng cây ăn trái như dừa, mãng cầu ,khế... Rìêng nhà tôi  thì trồng cây "chùm ngây"(tiếng địa phương) thân cây nhỏ, thẳng, không cao, lá nhỏ như lá me nên bóng mát không bao nhiêu. Tôi lên  lầu thì gặp anh tôi .Mới về hả ? -Dạ, em mới về. Phòng kề bên chợt mở. Một thanh niên trạc tuổi tôi bước ra. Anh tôi giới thiệu : đây là em tôi, học Đalạt về nghỉ hè. Còn đây là HứaTấn L.,người Chàm. Tôi bắt tay, nhìn anh ta. Da ngăm ngăm đen, mặt ngắn, lốm đốm mụn. Nói tiếng Việt hơi ngập ngừng, phát âm hơi giựt giựt, giống như người Thượng nói tiêng Việt. Số là anh tôi đang học năm cuối Văn Khoa Saigon, cần một chứng chỉ cổ ngử để thi tốt nghiệp. Nhờ người quen giới thiệu nên đem anh ta về nhà ăn ở để học cho tiện. Hứa Tấn L.lúc đó đang học Trung Học Kỹ Thuật Cầu Đá Nha Trang. Một thời gian ở nhà tôi, anh chiếm được cảm tình của mấy đứa em tôi cũng như ba má tôi xem anh như là con trong nhà vì bản tính thật thà, lể phép. Làng tôi có Tháp Bà, nên vài tháng, người Chàm từ Phan Rang ra để cúng bái. Đàn ông ăn mặc áo quần giống như bà ba của người Việt, nhưng màu nâu sặm hay nhạt. Vì vậy gọi là màu chàm (không biết có đúng không ?) Cổ thì mang những sợi giây dài lòng thòng những túi nhỏ hình vuông mà lũ nhóc chúng tôi gọi là "bùa" nên bọn chúng tôi rất ngại đi gần sợ bị bỏ bùa. Đàn bà thì mặc áo ngắn, quần một ống giống như váy dài. Màu sắc sặc sở hơn, cổ thì mang những chiếc kiềng nhỏ màu vàng hoặc bạc. Cổ tay thì đeo những cái còng. Đàn ông thì quẩy đôi gánh, một đầu gánh là một cái túi vải không biết đựng gì trong đó. Còn đầu gánh kia thì vài con gà thò đầu ra khỏi bội thở hổn hển...Một ngày chớm thu, L.xin phép ba má tôi về làm đám tang ông nội anh ta. Anh cho biết người Chàm theo hai tôn giáo lớn. Đạo BÀ-NI,chết chôn,không hỏa táng. Cử thịt heo.Làng anh theo đạo này.Đạo BÀ-CHĂM, chết chôn, sau một năm thì hỏa táng, cử thịt bò. Anh còn cho biết cách đây không lâu có người du nhập đạo Muslim, hồi giáo quá khích, vào làng. Dân làng không ai theo mà lại xảy ra xung đột tôn giáo dẩn đến chết người. Cuối cùng những người theo Muslim phải bỏ làng mà đi. Được vài ngày thì L.trở về lại. Tôi hỏi sao về sớm vậy. Anh ta nói về để ôn bài vở vì sắp thi cuối năm. Thi xong anh mới rủ tôi về làng anh chơi. Tôi nhận lời không đắn đo.Trời vào giữa  thu, tôi với anh chở nhau trên chiếc Honda 67 về làng anh . Làng anh tên là Phước Nhơn. Nếu đi từ hướng Saigon ra, cách Phan Rang khoảng 6 cây số, bên phải quốc lộ 1, là làng Công Giáo Hộ Diêm với tháp chuông nhà thờ cao và nhọn. Làng nổi tiếng có nhiều gái đẹp với những thửa ruộng lúa xanh rì. Nhìn bên tay phải quốc lộ, trong xa tít dưới chân núi là làng Phước Nhơn. Xa xa hướng trái là hai ống nước khổng lồ từ trên núi xuống của đập Đa Nhim. Chúng tôi rẻ phải, chạy trên con đường đất đỏ,qua những ruộng lúa đã gặt xong, đất ruộng nức nẻ.Vài con bò đang uể oải gặm cỏ. Khoảng hơn cây số là tới cổng làng. Chung quanh làng,hàng rào ấp chiến lược vẵn còn với giao thông hào sâu. Vừa vào cổng làng, tôi nghe một tiếng "rào", làm giật mình Một đàn bồ câu đập cánh bay lên. Người Chàm thích nuôi bồ câu. Xe chạy loanh quanh một quãng là tới nhà L. Nhà mái ngói hai tầng. Tôi chào ba má L. Ông bà cười đáp lể, nụ cưởi thật hiền lành. (Sau này ba má tôi có mời hai ông bà ra nhà chơi và yêu cầu ông hát nhạc Chàm Những bài hát Chàm với giai điệu thống thiết, uất hận của một dân tộc bị mất nước làm người nghe mủi lòng .Giai điệu gần giống như bài Hận Đồ Bàn) Chưa kịp nghỉ ngơi tôi nói L. dẩn tôi đi thăm làng. L.đưa tôi ngang một con suối. Từ dưới suối bước lên, một cô gái người Chàm cao ráo, nước da ngăm ngăm, áo quần màu trắng, ướt sủng,t óc còn nước giỏ giọt. Ánh nắng chiều chiếu từ phía sau , soi thân hình mạnh khỏe với những đường cong gợi cảm .Tôi há hốc nhìn. Đẹp quá! Không khác gì Ursula Andress trong vai Honey Ryder của phim "Dr.No." phim đầu tiên của hàng loạt phim James Bond về sau này, chiếu tại Saigon vào cuối năm 1962. Không như Ursula Andress từ dưới nước bước lên, mặc bikini trắng với chiếc dao găm bên hông, người con gái Chàm này chỉ quàng chiếc khăn tắm trên vai, Tôi hỏi L.tên nàng. DUYÊN.  Mã Thị Duyên. Người Chàm lấy một số họ như Bá, Hán,Đàng, Vạn, Thành, Lưu, Hứa, Mã.. . Người Chàm theo chế độ mẫu hệ. Con lấy họ mẹ.Đàn bà là chủ gia đình, quản lý nhà cửa. Con gái cưới chồng. Con trai ở rể. Đám cưới cũng giống như người Việt, cũng đãi tiệc nhưng khác ở chổ, nhà gái phải sắm lễ vật, chịu mọi phí tổn cưới hỏi lại còn rước rể về nhà nữa chứ!. L.dẩn tôi ngang một hội trường rộng và dài, là nơi dân làng có thể hội họp vui chơi giải trí. Đi ngang qua một cửa sổ, tôi nghe một giọng con gái hát "Xích lại gần anh chút nữa đi cưng..." Tôi ngạc nhiên vì giọng nói và cách phát âm hoàn toàn như người kinh. Lại còn thay chử trong câu của bài hát,thay vì chử "em"lại đổi thành chử "cưng". Từ lâu tôi vẫn xem người Chàm "kém văn minh", nay nghe câu hát của người con gái Chàm này, tôi cảm thấy xấu hổ vì chính mình mới là người kém minh và hợm hỉnh. Người Chàm rất ghét và giận khi gọi họ là Hời vì cho rằng miệt thị họ. Giống như gọi Việt Nam là An-Nam...Tôi đến gần, thò đầu vào cửa sổ, thấy bốn năm cô gái chàm, tuổi khoảng mười ba, mười bốn đang chụm đầu vào một tập nhạc. Thấy tôi,các cô phá lên cười. Tôi hơi ngượng nên đảo mắt một vòng quan sát hội trường. Trên bục cao như một sân khấu, có một cái bàn dài trên để mấy con voi,con bò...nho nhỏ bằng vàng. Tôi hỏi L.để như vậy không sợ ăn cắp à? L.nói một lần có một tên trộm lấy vàng xong vừa bước ra khỏi cửa bèn hộc máu chết tươi...L.cho biết thêm trong làng có mười thầy "chang", bùa phép đầy mình, họ yểm bùa lên mấy con vật bằng vàng đó tên trộm không biết nên mất mạng. Tôì nghe kể thấy ớn lạnh . Sau cơm chiều , L.hỏi tôi có muốn đến nhà DUYÊN chơi không? Dĩ nhiên tôi gật đầu . Nhà Duyên gần nhà L.khoảng năm phút đi bộ. Nhà có sân rộng phía trước tráng xi-măng  Bước vào là gian nhà chính khá rộng. Bốn trụ cột tròn chu vi khá lớn, màu nâu sẩm. Tôi không biết có phải gổ lim không. Trước mặt là bàn thờ ở trên, dưới là chiếc bản dài hình chử nhật. Bên phải là chiếc đi văng. L.cất tiếng gọi. Có tiếng trả lời. Duyên từ phía sau bước lên nhà trên. Duyên mặc chiếc áo xanh ngắn tay, chiếc váy đầm đen tới đầu gối. Cao tới mang tai tôi. Da thịt rắn chắc, tuy có hơi ngăm đen. Tóc dài. Môi đầy đặn và miệng hơi rộng. Thấy tôi, gật đầu chào. Tôi chào đáp lể. L.và Duyên nói chuyện với nhau bằng tiếng Chàm. L.nói với tôi, tối nay anh ngủ lại đây. Tôi trả lời đâu quen biết gì mà ngủ lại. Không sao đâu. Anh nên nhớ, ở đây đàn bà là chù gia đình ! Tôi một nửa muốn về, một nửa muốn ở lại để xem sự thể như thế nào. Tôi tiễn L. ra ngoài sân.Ánh nắng chiều đã tắt. Quay trở vào nhà, tôi thấy Duyên nhìn tôi cười và hỏi bằng tiếng Việt rất sỏi. Anh quen biết anh L.như thế nào ? Tôi kể chuyện anh tôi đem L.về ở nhà để tiện học tiếng Chàm. Nàng hỏi tôi muốn học tiếng Chàm không. Tôi nói sợ khó quá. Nàng bảo chỉ sợ không thông minh mà thôi ! Tôi thấy đụng thứ dữ rồi. Cũng nhờ vậy mà phá tan được sự dè dặt lúc đầu . Duyên bật điện. Bóng đèn tròn sáng yếu ớt. Tôi hỏi ba má đâu. Đi chơi trong làng sáng mới về. Tôi thấy bớt lo. Tôì nhớ tới một nhà xã hội học có nói một ngườì ngoại quốc nào muốn học một tiếng nước khác thường có khuynh hướng bắt đầu bằng học chưởi thề, tiếng tục. Không lẽ tôi bắt đầu như vậy đối với nàng sao? Nàng đem giấy bút ra. Tôi ra tay trước, hỏi nàng "Anh yêu em" nói tiếng Chàm làm sao. Nàng nguýt tôi, chứng tỏ biết thâm ý của tôi nhưng vẫn dạy tôi."Anh" là SA-AI" yêu" là A-NÍT "em" là A-TÀY."Anh yêu em" SA-AI A-NÍT A-TÀY. Không như tiếng Việt là độc âm, tiếng Chàm vừa độc âm vừa nhị âm, tam âm.TÀ-LẠ là "tôi" (nhị âm,ngôi thứ nhất số ít) "chúng tôi" là NOK-TÀ-LẠ (tam âm). Tôi thấy hơi lùng bùng nên hỏi sang chuyện khác. Em học ở đâu, lớp mấy Nàng trả lời lớp đệ tam, trường công lập Duy Tân. Toàn tỉnh Ninh Thuận lúc bấy giờ chỉ duy nhất có một trường trung học công lập này (chưa có trường tư) trong thành phố Phan Rang. Vì học trườngViệt nên Duyên nói tiếng Việt rất sỏi và "văn minh"trong lối sống và cách ăn mặc. Thấy tôi che miệng ngáp, nàng hỏi buồn ngủ hả, tôi gật đầu. Suốt ngày trên xe, vào làng là đi long nhong nên tôi thực sự thèm đánh một giấc. Duyên đem chiếu, gối, mền trải trên đi-văng cho tôi. Còn nàng thì treo chiếc vỏng sát bên. Duyên tắt đèn điện,t hay đèn dầu. Tôi cố nhắm mắt dổ giấc ngủ nhưng không tài nào ngủ được. Kế bên, tiếng nàng thở đểu đều .Tôi cố áp tai vào gối,l ăn qua lăn lại nhưng mắt vẫn mở trao tráo. Thử hỏi một chàng trai tuổi đôi mươi đang sung sức lại nằm kế bên một người con gái mười bảy, mười tám, thì chỉ có thánh mới ngủ được! Tiếng gà gáy sáng đánh thức tôi . Người mệt mỏi,rã rời. Tôi nhìn sang, không thấy Duyên đâu. Nàng đang lục đục gì ở phía sau. L.đến đón tôi vể. Tôi chào Duyên về, hẹn tối mai học tiếp. Ra cửa L.tỏ mò hỏi tôi tối qua có ngủ được không. Ngon lành.L.biết tôi nói xạo nên cười. Cơm chiều xong, tôi một mỉnh đến nhà Duyên. Ba má nàng lại đi chơi sáng mới về. Tôi lại học thêm một câu A-TÀY KRƯ NAO NHA TRANG THÔNG SA-AI LẤY ? A-TÀY là "em",KRƯ là "muốn",NAO là"đi",THÔNG là"với",SA-AI là "anh" LẤY là "không".A-TÀY KRƯ NAO NHATRANG THÔNG SA-AI LẤY ? "Em có muốn đi NhaTrang với anh không "?  Học chán, nàng mới hỏi tôi học ở đâu. Nàng nói anh học xong, ra trường, đâu còn nhớ đến em! Tôi chống chế đâu có. Sau một hồi nói đủ thứ chuyện, Duyên đem chiếu gối mền cho tôi và nàng vẫn nằm trên võng. Giống như đêm hôm trước, tôi không tài nào ngủ được. Gần nửa đêm tôi làm bạo đưa tay vuốt đùi nàng. Duyên hất tay tôi ra một cách quyết liệt. Tôi thử một vài lần nữa,cũng vậy. Chua ăn quá! Ngặt một nổi là Duyên vẫn nằm trên võng sát bên tôi mà không chịu vào phòng riêng của nàng ở phía sau. Tôi lại tiu nghỉu ra về. Đêm sau, tôi không đến nhà nàng nữa. Nàng lại nhắn tin cho L. Trưa hôm sau tôi đến, vào đại trong phòng nàng. Duyên đang ngồi đọc sách. Tôi nói sớm sáng mai tôi về. Em biết rồi. Tôi bắt đầu tò mò, lục lọi lung tung trong tủ áo quần của nàng để xem áo quần nàng có khác gì với áo quần của gái Kinh không...Lục lọi chán tôi nằm trên giường nàng. Nàng lên nhà trên một lúc rồi trở về phòng với một cái còng, bảo tôi đưa tay ra và đút nó vào cổ tay phải tôi và nói đây là vật gia bảo của nhà em. Nó sẽ che chở và phù hộ anh. Chiếc còng màu đồng xám có khắc hoa văn (về sau nó lên nước ai cũng hỏi có phải vàng tây không). Tôi hỏi nàng có ếm bùa trong đó không. Nàng trả lời không ai ếm bùa người mình thương cả! Tôi an tâm. Tôi kéo nàng xuống giường, ôm riết, môi tìm môi...Tôi thức giấc choàng qua người nàng bàn tay sờ soạng trên gối thấy ưon ướt. Lệ đẫm trên mặt nàng. Nàng nhích qua một bên, chỉ cho tôi thấy trên tấm drap trắng, một giọt máu hồng đã loảng. Tôi ôm riết lấy nàng, muốn thân xác và tâm hồn mình hòa tan vào nàng...    Sáng sớm hôm sau, tôi và L.chở nhau về . Xe vừa qua một khúc quanh thì thấy Duyên đứng chờ. Nàng nắm ghi đông xe và nói với tôi "Ở lại với em đi, đừng về!" Giọng nàng nghẹn ngào, lệ khoé mắt. Tôi nói với nàng sẽ trở lại. Về nhà, tôi làm một bài thơ gởi cho nàng.   

        
              Mùa thu bay vươn vươn
              Trong vườn cây yêu thương
              Đôi mình không chung đường
              Như con tàu ly hương 

              Mùa thu nao ô hay
              Em vào hồn anh say
              Chừ mùa thu hôm nay
              Khung trời quyên heo may

              Buồn gì không em yêu
              Thời gian vàng cô liêu
              Sân ga giờ tiêu điều
              Con tàu đi thôi kêu

              Môi em còn thơm ngây
              Tay em còn vươn mây
              Hồn em còn mây bay
              Tình anh thôi không say

              Hoa thu bay đơn côi
              Từng hoa từng hoa rơi
              Hồn anh giờ chơi vơi
              Tìm em trong đời đời



      L.ra trường đi làm xa. Hè năm sau, không ai đi với tôi. Từ đó, không một lần tôi trở lại Phước Nhơn. 

     Hai mươi mốt năm sau...Tôi vừa ra khỏi tù cải tạo một tháng, biết tôi về, L.ghé nhà thăm .Cũng với chiếc Honda 67, L.rong rủi miền cao nguyên để bán thuốc dân tộc. Tôi hỏi về Duyên, L.cho biết sau này lấy chồng có hai con nhưng không biết vì sao lại sinh ra uống rượu và bài bạc. Nàng mất cách đây vài  năm. Sáng sớm hôm sau tôi với L. chở nhau về thăm Phước Nhơn.Vẫn ấp chiến lược và giao thông hào còn đó . Làng vẫn  êm ả,hiền  hòa, dù dưới chế độ mới. Tôi ghé thăm nhà Duyên.Vẫn như xưa, tuy có phần củ kỷ. Tôi bủi ngùi đứng trước di ảnh nàng, đốt nén nhang thầm thì với nàng. Duyên ơi! Anh về lại đây thăm em. Anh thật có lổi với em, em đã yên phần. Còn anh, phải đi hết đoạn đường còn lại nào ai biết tốt xấu ra sao. Xin em phù hộ cho anh. Tôi bái biệt nàng, bước ra khỏi nhà, mắt ngấn lệ.  Sáng sớm hôm sau, chúng tôi về lại Nhatrang. Xe vừa quẹo khúc quanh củ thì tôi thấy Duyên trong áo quần trắng xoá, đang vẫy tay bảo xe dừng lại. Tôi nhấn ga chạy tới thì bóng nàng tan đi nhưng bên tai tôi còn văng vẳng tiếng nàng "Ở lại với em đi, đừng về!"

Hiệp 2