Người nuôi ngựa ở nghĩa địa Bình Hưng Hòa

Nguyễn Ðạt/Người Việt

SÀI GÒN (NV) - Một dịp tình cờ chúng tôi quen bác Nguyễn Văn Trường, người nuôi ngựa ở nghĩa địa Bình Hưng Hòa thuộc quận Bình Tân, Sài Gòn. Túp lều gia đình bác Trường cư ngụ không xa chuồng nuôi ngựa, giữa khoảng đất hoang vu phía sau nghĩa địa; mồ mả lác đác, cỏ dại cao ngút đầu.

Uống trà, chuyện trò với bác Trường gần bên dãy chuồng ngựa dài tới năm chục mét, được biết bác là người Gò Công duy nhất, dắt ngựa đua tham gia Trường đua Phú Thọ tại Sài Gòn từ năm 1957.

“Từ đó tui có tên là Năm Gò Công, để phân biệt với những anh Năm chú Năm bác Năm khác, có ngựa dự đua tại Trường đua Phú Thọ-Sài Gòn. Ở Gò Công thì bà con kêu tui là Năm Xe Ngựa, bị ở dưới tui đánh xe ngựa chở khách...”

Hóa ra, tôi đã nghe tiếng “anh Năm Xe Ngựa” từ những năm 1960, thời gian tôi ở chơi lâu với người bạn có nhà ở Ðồng Sơn (thuộc huyện Hòa Ðồng, tỉnh Gò Công), gần Lầu Bà Tám.

Bà Tám Huê là nhân vật giàu có danh giá bậc nhất của xứ Gò Công. Lúc đó bác Trường, tức “anh Năm Xe Ngựa”, tuổi chưa tới ba mươi.

Bạn tôi đã đôi lần gặp anh Năm Xe Ngựa tới Lầu Bà Tám, rước con trai bà Tám là luật sư Châu, cùng vợ là người chị ruột bà Trần Lệ Xuân (vợ ông Ngô Ðình Nhu), ra thị xã Gò Công, mỗi lần họ từ Sài Gòn về thăm quê.

Bạn tôi còn cho biết, bên ngoại của anh Năm Xe Ngựa là dòng dõi quan thượng thư triều Nguyễn, ông Phạm Ðăng Hưng, rất danh gia vọng tộc; và gia đình anh Năm Xe Ngựa nổi tiếng ở xứ Gò Công là rất yêu quý loài ngựa.

Tôi nhắc chuyện đó, bác Trường ôn tồn kể: “Tui gần gũi loài ngựa từ năm 12 tuổi, năm Nhựt đảo chánh Pháp, 1945. Lúc đó cha tui đã mua hai con ngựa tính để kéo xe. Tui còn nhớ, tui đang dắt một con ngựa tới bãi cỏ kế bên Nhà Việc cho nó ăn thì gặp ông sĩ quan Nhựt ở đó, ổng hỏi con ngựa này bán bao nhiêu; người thông ngôn của ông sĩ quan Nhựt nói lại cho tôi biết như vậy. Họ cũng nói liền, muốn mua con ngựa này với giá 120 đồng. Tờ bạc bộ lư là một trăm đồng, người dân lúc đó nào ai dám mơ tưởng; vậy mà ông sĩ quan Nhựt trả giá con ngựa tới 120 đồng. Tui chạy về nhà nói cho cha biết; cha tui ra Nhà Việc, và chuyện mua bán con ngựa này xong ngay sau đó. Tới con ngựa còn lại, nhỏ hơn, cũng bán được ngay cho mấy ông sĩ quan Nhựt một trăm đồng nữa. Rồi cha tui xin nghỉ làm y tá ở bịnh viện Gò Công, chuyên tâm đi buôn ngựa; chưa tới một năm, gia đình tui đã có được 9 con ngựa và 2 xe kéo chở khách.”

Ở quê nhà chiến tranh loạn lạc, có lúc nhà cửa cháy hết, gia sản tan tành; gia đình anh Năm Xe Ngựa gầy dựng lại cũng bằng nghề buôn bán ngựa, anh Năm thì đánh xe ngựa khắp thị xã Gò Công. Năm 1957, gia đình bác Trường lên ở hẳn Sài Gòn, mang theo 4 con ngựa, trong đó có 2 con là ngựa đua. Cũng từ thời gian này, tên gọi Năm Xe Ngựa của bác Trường trở thành Năm Gò Công, với những con ngựa đua tham gia Trường đua Phú Thọ. Bác Trường vẫn tiếp tục đánh xe ngựa chở khách, chở hàng bông; mười năm sau, gia đình bác Trường có cả thảy 24 con ngựa, gồm ngựa đua, ngựa kéo xe, ngựa nái, ngựa con.

Sau 30 tháng tư, 1975, bác Trường bán hết ngựa, về Gò Công; tới năm 1989, nghe tin Trường đua Phú Thọ bắt đầu hoạt động, cả gia đình lại lên Sài Gòn, thuê trọ nhà ở Bà Ðiểm-Hóc Môn để có thể tiếp tục buôn bán ngựa.

“Năm Gò Công” mặc nhiên được hâm nóng tên tuổi, tuần nào cũng có ba, bốn con ngựa đua của bác Trường tham gia Trường đua Phú Thọ. “Tui thương những con ngựa kéo xe và rất yêu quý những con ngựa đua; ngựa đua vừa đẹp vừa hùng dũng, khác chi những chiến mã. Kêu ngựa đua là tuấn mã thì đúng hơn, phải không chú em. Ðã là ngựa đua mà không được đua thì buồn lắm. Tui thấy những con ngựa đua còn buồn hơn tui, từ khi tui nhận tờ thông báo của Trường đua Phú Thọ tạm ngưng hoạt động...,” bác Trường nói.

Lúc Trường đua Phú Thọ ngưng hoạt động, bác Trường có 32 con ngựa, trong đó đa số là ngựa đua. Ngày tôi tới nơi cư ngụ của người-và-ngựa ở nghĩa địa Bình Hưng Hòa, bác Trương cho biết hiện tại chỉ còn nuôi giữ được 15 con ngựa, trong đó có 4 con nái. “Tui đang phân vân lắm, 4 con nái đều có thai. Nuôi 15 con ngựa đã muốn hụt hơi, ngựa sanh thêm là mệt lắm. Cũng may là từ hai năm nay tui thuê được miếng đất sau nghĩa địa này, chớ đâu có thể nuôi ngựa ở khu dân cư, vì vấn đề vệ sinh môi trường...”

“Có nhiều người biểu tui sao không bán bớt cho mấy chỗ mua ngựa thịt, tui nghe mà rùng mình. Tui thương tụi ngựa không hết, nỡ lòng nào đưa chúng lên bàn mổ xẻ. Người ta mua ngựa thịt tới 20 triệu đồng một con; mà thôi, tui chịu túng thiếu chớ không bán...”

Không biết bao giờ trường đua ngựa hoạt động trở lại, hay không bao giờ hoạt động nữa. Tuy nhiên, với lòng yêu loài ngựa của bác Trường, tôi nghĩ cũng đủ niềm vui, khi bác Trường còn nhìn thấy những con ngựa chậm rãi gặm cỏ, nhai mớ vỏ đậu xanh mà người con trai bác xin ở những chỗ làm giá mang về; nhìn chúng nằm xoải trên lối mòn, bên bờ cỏ gai hoang dại, trong không gian rộng cho ngựa quần chân giữa chốn thị thành.