CHỢ LONG THUẬN

Khu vực chợ Long Thuận ngày nay, xưa là ruộng được bao bọc bởi đường đi Bình Ân, Nguyễn Huệ và hẻm Đồ Chiểu khoảng hơn một mẫu tây. Vỏn vẹn 1căn nhà và 6 -7 chòm mả nổi giữa vùng đất trũng, ruộng thật sự cấy lúa chẳng còn được bao nhiêu.

Thời tôi còn nhỏ 5 giờ sáng, nằm ngủ nướng còn nghe tiếng  gọi tập họp công cấy, từ chiếc “ tù và “ làm bằng sừng trâu, người đầu nậu thổi tẹo …tí …tẹo,…   tẹo .. . tí . . . tẹo, reo vang trên đường lộ, tính đường chim bay nhà tôi với những đám ruộng  không xa lắm nên đem khuya thanh vắng, nghe rõ tiếng gọi nhau nói chuyện nô đùa của các công cấy vang vang, thỉnh thoảng còn nghe hò đối đáp chọc ghẹo giữa các cô chú nam nữ.

Thật tình tôi không biết miếng ruộng đầy những chòm mả của Bác nào trong xóm, nhưng từ thuở nhỏ tôi rất kính phục nghĩa cử của gia đình này.

Ngày ba tôi lìa đời, Bác Tư Lục Lộ dẫn anh tôi đến nhà xin một tiếng, vị chủ ruộng ra đến nơi chỉ tận chổ cho các anh, chú đào huyệt.

Ngày chôn Ba thật là buồn, các cô chú bác đứng trên bờ, chỉ những người trong gia đình và người phụ chôn cất là xăn quần lội ruộng, chổ đặt chân xuống ruộng đầu tiên sau này là tiệm cám, anh em tôi vừa đi vừa té, nước sình văng  ướt mặt mày đầu cổ.

Bảy năm sau đó, ngay nền chợ bây giờ Bà Nội tôi cũng được an nghỉ;  Nhưng Ba và Nội tôi có được an nghỉ đâu !!!

Thời gian nầy trên phần đất ruộng chỉ có một quán bán tạp hoá của Bác Mười Thành nằm ngay đầu hẻm Đồ Chiểu bây giờ, bên hông nhà là bãi rác nhỏ sau này Cô Tám Kiểu đến dựng nhà ngay trên bãi rác ấy.

Dưới ngã tư Bình Ân, Chú Mưòi Giả bên này đường cũng đào một cái ao gần những chòm mả, đất đấp nền trồng rau, ớt, trồng quanh cả trên mồ mả và ven lối đi.

Khu chòm mả này một thời tôi đi đốn củi, những bụi lứt có cây to bằng ngón tay cái, những lùm gai chùm lé có cây bằng ngón chân cái, đã giúp gia đình có những buổi cơm ngon

Tôi nhớ từng ngôi mã đá quanh chợ hiện giờ, những ngôi mã táng bằng đá ong rộng lớn phía trông, nơi đây cứ mỗi độ đông về dây Thiên Môn Đông, từng nách lá hoa nở trắng phau thành dòng toả hương thơm ngát.

Mùa mưa đêm soi ếch, nước nổi lúa trổ thì giăng câu cấm.

Những ngày giáp tết đi mót lúa, những nhánh lúa ngã rạp trên gò mà người thợ gặt cố tình bỏ xót lại cho lũ chúng tôi, những khu nước trũng cá gom về chúng tôi be bờ tát cá, những chú cá rô mề cở hai ba ngón tay phùng mang lóc dưới sình, những con cá lóc kèo cửng nhảy vọt, chúng tôi rượt đuổi tranh nhau. Đứa nào bắt được tay đưa cao con cá miệng cười hô hố.

Đến khi ruộng khô thì đánh trỏng, đá banh, thả diều.  Tuổi thơ  lũ chúng tôi trãi dài trên từng tấc đất ngày này qua ngày khác, năm này qua năm nọ. Trên mãnh ruộng thân thương này cũng là nơi nằm nghĩ của bạn bè họ hàng thân tộc.

Đối diện với nhà Cô Chín Xô, Chú Hai Cám cho đào ao đấp nền nhà, sau đó cất ngôi nhà ngói ba gian và tiệm cám. Cái ao nước hình chủ nhật sát phía sau nhà mỗi buổi sáng ánh nắng rọi xuống ao chiếu lên vách  những vệt sáng lung linh kỳ ảo, thầy địa lý cho là xấu lắm, công việc làm ăn đang phát đạt thấy rõ. Một ngày nọ, Chú phải đi lấy cám ở trên Cây Lậy - Mỹ Tho, thời đó Bắc Chợ Gạo còn kéo tay nên tốn rất nhiều thời gian đi về. Khi xe đò lên đến Thạnh Trị thì việt cộng đấp mô, chờ lâu không thấy lính đến giải tỏa, sợ đi về trong ngày không kịp chú xuống xe đi bộ qua mô đất, người ta nghe tiếng chốc chùm trong xóm xa vọng ra Chú Hai ngã xuống. Mấy ngày sau nơi Chú ngã xuống một cái miếu nhỏ mọc lên ven đường.

Định mệnh kỳ lạ làm sao, trước tiệm cám có khoảng sân rộng để xe vào lên xuống hàng, giáp ranh với nhà Cô Tám Kiểu có trồng cây chùm ruột rất sai trái, trong một đêm phục kích lính kéo xác một tên việt cộng bỏ nằm gần cây chùm ruột. Nghe nói tên này là tỉnh uỷ viên đêm lén về thăm nhà bị bắn chết, trên ngực áo dắt đầy viết phải trên 10 cây Paker, loại viết mà Phan Nhật Nam tả Võ Đông Giang sử dụng giữa cuộc họp bốn bên trong quyển truyện “ Mùa Hè đỏ lửa”, lũ học trò chúng tôi nhìn xem thèm thuồng.

Sau khi nhà Hai Cám được cất,  Chú Hai sửa xe đạp sang lại miếng đất của Chú Mười Giả cất một căn nhà lá ba gian rất khang trang. Bên hông nhà dọc theo con lộ đi Bình Ân còn khoảnh ruộng, là khu mặt tiền chợ hiện nay Chú Mười Giả trồng rau muống

Chú Hai sửa xe đạp dạy con rất nghiêm khắc đứa con trai duy nhất tên Cần mỗi lần trốn chạy chơi với chúng tôi về là bị đòn ngang đòn dọc, thật là tội nghiệp, bạn bè chẳng dám đến gần, sợ bạn bị đòn. Bạn ngồi trước cửa nhìn chúng tôi chạy giỡn với ánh mắt thèm thuồng tội nghiệp.

Hẻm Đồ Chiểu đi vào đến nhà Bác Ba Núm quẹo trái, ngay chổ cua quẹo dưới ruộng là một chòm mả to, Chú Tám Méo đào ao lấy đất đắp nền và cất một căn nhà lá nhỏ, lại cũng cái ao lấp lánh ánh nắng buổi sáng chiếu rọi vào nhà, một buổi chiều nghe tiếng la làng dậy xóm người ta võng lên bệnh viện Chú Tám đã ra đi, nghe thiếm Tám nói Chú Tám bệnh Suyễn, lên cơn không chửa kịp, cũng tại căn nhà này Thiếm Tám bị “ trúng gió” làm méo miệng nên có biệt danh là Tám Méo từ đó.

Anh Ba Đực con chú Mười Thành làm bên Trường Tiền, lại cũng đào ao lấy đất đấp nền phía sau quán Chú Mười cất nhà dọc theo hẻm, nhà ngói rất bảnh.

Rất nhiều con, nên chị Ba bán chè trôi nước, trưa trưa gánh chè đi bán quanh xóm, mỗi lần nghe tiếng rao “ siêu …nước…h..ô..n “ của chị, bọn tôi thèm nhỏ nước miếng, chẳng biết bánh có ngon không nhưng tiếng rao sao đặm đà ngọt lịm !

Chị Ba gà, đón mua bán gà vịt mỗi sáng thường ngồi trên ngã tư cạnh nhà Cậu Mười Niềm nhận thấy một số người ở Tân Tây, Bình Ân đi thẳng đường Hộ Mưu lên chợ nên cho con gái xuống mua hàng trước của nhà Chú Hai xe đạp.

Người dân quê chỉ có lúa, ít ai có tiền, cho nên việc trao đổi lúa để lấy hàng hoá với nhau là bình thường. Làm con heo 1kg thịt được quy ra bao nhiêu kg lúa, thế là người ta đem lúa đổi lấy thịt. Những khi cần đi chợ khuya ra chuồng bắt một vài con gà, vịt cho vào giỏ hoặc đem theo mớ trứng gà,  trứng vịt, trên đường đi ghé vào điểm mua gà vịt nào đó bán lấy tiền, lên chợ mua hàng, các điểm mua gà vịt ép giá người bán, sau đó ép cho gà vịt ăn, họ dùng ống bơm, bơm thức ăn vào cân nặng đem bán lại.

Chị Ba gà sau đó thấy giữa nhà Chú Hai xe đạp và Chú Hai Cám còn khoảng ruộng trống có chòm mả nhỏ, thuê xe bò chở đất cất lên căn nhà ngói nhỏ ở đây cho tiện việc mua bán.

Như vậy toàn thể  vỏn vẹn chỉ có 7 căn nhà và 6-7 chòm mả trên miếng ruộng này. Hàng rào nhà bít kín đường vào ruộng khó khăn, sân chơi chúng tôi được dời xuống khu ruộng trước nhà máy xay lúa, hoặc chơi ké với các bạn bên Xóm Nhà Thờ trước Thánh Thất Cao Đài trên đường Hộ Mưu, những nơi này các trò chơi đá banh, đánh trỏng, thả diều được người đi đường hưởng ứng đông vui mỗi chiều.

Ngày cộng sản vào thành phố, nơi an giấc nghìn thu của các vị tiền bối chúng ra lệnh đào, cuốc đem đi nơi khác. Ba và Nội tôi được bốc lên dùng củi đốt tại chổ cho xương vào hủ đem về nhà thờ.

Mồ mả đã di dời bãi đất bỏ hoang rất lâu, tình cờ đi thăm người bạn nuôi tôm ở Vàm Láng tôi trông thấy ngôi chợ Long Thuận trên mãnh đất nhiều kỹ niệm này.

Biển quá cồn dâu. 

Cao Thệ

CẮM CÂU

----o0o----

Thằng Cai ngồi bẹp dưới đất, bành hai chân bên đóng dăm tre nó vót cần câu cắm.

Tay trái cầm cây mác dài sọc ngón trỏ được quấn vãi kín mít, kẹp thanh tre vào giữa lưỡi mác và ngón tay. Tay phải cầm thanh tre kéo tới kéo lui thật điệu nghệ, dăm tre uốn cong lên như người thợ mộc đẩy bào gổ, dăm bào thi nhau cuốn lên .

Lũ chúng tôi thường chọc nó “ Tay trái bóp d…không đau”, nhưng trong trường hợp này tôi thấy bàn tay trái của nó siêu thật, chỉ cần 4 - 5 lần kéo tới kéo lui mà người ta gọi là vót, một cây cần câu cắm hình thành, đầu cần câu dịu ngoặc, tôi vót sơ vài cái dưới chân cho nhọn để dể cắm xuống đất và gọt trên đầu cần mấy nhát để buộc cho dây gân khỏi tuột là xong. Công nghệ làm cần câu cắm của hai thằng tôi “vươn lên tầm cao mới” nói theo kiểu mấy anh, mấy chú hiện giờ.

Chúa nhật trốn không đi Nhà Thờ, hai thằng chui vào bụi tre gai, nó chọn cây tre già trong kẹt, phải dọn những nhánh gai dài sọc, nó bảo phải cẩn thận kẻo gai tre mà đâm vào thì độc như rắn cắn, tôi bảo:

- Mầy sạo vừa vừa thôi

Nó nhìn tôi bằng ánh mắt chê bai, thuộc hàng chẳng biết gì rồi nó giảng một hơi

- Rằng, ngày xưa Chúa chỉ cho duy nhất một loài rắn nước là có nọc độc, các loài khác thì vô tư.

Một hôm trong làng  thằng bé tên Chẳn tắm ao vô tình bị chú rắn nước cắn, nộc độc theo máu làm tim ngừng đập, Chòm xóm thấy la làng lên “ Bà con ơi rắn cắn thằng Chẳn chết”. Sau đó người lớn vớt xác đưa lên bờ.

Vào thời đó thú vật đều biết tiếng người, con rắn nước đang núp trong bụi gai tre nghe thế nó nghĩ cắn không chết ta giữ làm gì bèn phun bỏ hết nộc độc, những loài rắn nghe thế tốc hành tiến về bụi tre tranh nhau liếm hết chất độc đó. Từ ấy rắn nước không còn độc nữa, Rắn thi nhau liếm hết nhưng chất độc vẫn còn ít nhiều trên tre, thành thử gai tre rất độc, bị gai đâm nhức thầu xương.

Tôi nghe chuyện phục lăn và cho nó thuộc vào hàng đỉnh cao trí tuệ loài người

Tỉa các nhành gai xong đến phần đốn, tre già cứng như sắt mẻ dao như chơi. Sau cùng cũng hạ được. Cây tre nhiều cành nhánh, nhánh cây này dan díu với nhánh cây kia hai thằng dùng hết sức chỉ kéo ra được chút ít, thằng Cai nó càm ràm hết biết. Tôi chạy đi gọi thêm thằng Long, thằng Bình tiếp cứu

Thằng Bình sức lực như voi một mình nó cây tre muốn chịu phép.

- Tao kéo cây tre ra tụi bây phải cho tao 2 khúc, không cho thì tao về.

Cai quạo lên mấy khúc cũng được, cả bốn thằng kéo được cây tre ra khỏi bụi phải đổ mồ hôi hột

Sau khi tỉa cành bỏ đầu cưa ra cũng được 6 khúc dài 7 tấc

Thằng Bình trở chứng không chịu lấy khúc nào bảo rằng:

- Chọc tụi mầy chứ lấy làm gì.

Tổ hợp cần câu cắm giữa tôi và Cai được phân công như sau:

- Cai làm cần câu

- Tôi chịu dây gân và lưởi

Mua lưởi câu về Cai chê lưởi câu như hình cái móc thùng gánh nước, cá ăn mồi chứ không ăn câu, phải uốn lại như hình quả trám mới được. Nó dùng kềm điện kẹp lưỡi câu cho vào bếp lửa đến màu đỏ lấy ra để uốn, tay trái mà khéo như nó lũ chúng tôi ai cũng chịu thua, 5 – 6 chục lưởi câu giống nhau như một, thật là tài.

Câu cá rô lúc chúc, cá lốc kèo cửng bằng ngón chân cái là mừng, mà nó làm như câu cá thu cá mập.

Mồi câu nó bảo, trùng để câu cá trê, mồi tôm dùng câu cá rô, mồi nhái câu cá lốc, nó y như dân chuyên nghiệp cắm câu vậy.

Đào trùng nó chọn loại trùng hổ to mập, đầu ánh sắc xanh mới bắt

Hông nhà tôi có hai mương ngày trước ba tôi đào, vớt cá Phi con thả xuống để bán, bây giờ tôi trồng rau muống cắt bán cho Bà Tư Lang, những buổi chiều mưa mát trời lũ nhái bầu núp dưới lá bắt cặp kêu “ngắc … ngan”  om trời đất, tôi bắt cho vào khạp.

Ôm cầu câu ra nhà tôi Cai nói đêm nay cắm câu, thế là lui cui móc mồi trùng, nhái thì cho vào giỏ ra đến ruộng sẽ móc vào lưởi câu

Chuẩn bị xong phải đợi trời tối hai thằng mới vác cần câu đi, đi sớm sợ các chiến hữu thấy chúng sẽ phỏng tay trên.

Thiệt là sui xẻo, chúng tôi đi vào khu vực gò mã là chợ Long Thuận hiện giờ bằng ngã vườn chú Mười Giả, những điểm chúng tôi chọn đã có người cắm trước rồi, lội dọc theo chòm mã đi lên hướng nhà máy xay lúa để lên lộ hai thằng theo đường Hộ Mưu đi đến cống lấy nước xuống bờ ruộng của Bác Tư Xung đi vào chòm mã thứ nhì.

Thằng Cai nói đây là đường nước chảy vào ruộng lủ cá tôm thường tụ tập kiếm mồi, cấm câu là tốt nhất.

Tôi chợt nhớ đến hai ngôi mã vừa mới chôn mấy ngày nay, tự dưng nổi da gà môi đánh bồ cạp, nghe lóc cóc Cai hỏi

- Bộ mày lạnh hả

- Thấy hai mã mới chôn tao lạnh giò quá

Thằng Cai nó chỉ tôi, co ngón cái vào lòng bàn tay bốn ngón còn lại quập vào vì ma dẩn đi, nó nắm ngón tay cái của mình. Nó không tìm được ngón cái là mình thoát. Còn nữa miệng phải đọc câu Thần Chú là: “ Giê Su, Maria, Juse ” sẽ đuổi ma chạy có cờ,  ba nó đã truyền cho lúc đưa má nó đi bệnh viện rồi một mình phải về nhà ngang qua cây me ông Thân Bính và khu nhị tỳ ở Cầu huyện mà chẳng con ma nào dám hó hé, bây giờ nó truyền lại cho tôi.

Trời ơi đi cắm câu mà nó bảo nắm hai bàn tay lại có ngộ không, làm sao móc nhái, làm sao cắm câu. Tôi ngồi gần bên mả, bắt từng con nhái móc vào lưởi câu miệng lầm bầm câu thần chú “Giê Su, Maria, Giu Se”

Thằng Cai dặn tôi phải móc lưởi câu vào cuối xương sống của con nhái, không chạm vào tim gan phèo phổi nên nhái sống dai, khi cắm câu canh cho con nhái vừa chạm mặt nước để hai chân sau nó tống nước gây chú ý cho cá

Bạn bè đứa nào cũng giỏi chỉ có tôi chẳng biết thứ gì.

Bắt đầu từ gò mả cắm dài đến Thánh Thất Cao Đài, Hai đứa lên cống trước nhà Bác Năm Truyện rửa giò theo đường Hộ Mưu trở về nhà.

Thằng Cai ngủ nhà tôi, khuya thức dậy sớm đi thăm câu.

Hai thằng nằm trên giường nói chuyện trên trời dưới đất, đói bụng Cai hỏi

- Mày còn cơm không

- Tao nhớ còn một ít

Nó xuống bếp bưng nồi cơm lên, nhưng không thấy thức ăn liền hỏi

- Ăn cơm với gì ?

Tôi trả lời tỉnh queo

- Với nước mắm, nhưng hết rồi.

Đợi tao một chút, nó chạy u về nhà đem ra một gói mắm sặc tổ bố

- Ông nội, để dành ăn sống hoặc chưn cơm mà ăn

Mắm sặc mà ăn với cơm nguội thật là bắt, loáng một cái sạch sẽ nồi cơm

Một gáo nước lạnh, no kềnh bụng hai thằng lăn ra ngủ tới sáng.

Chạy vội ra ruộng, gần 50 cây cần câu không dính một con nào, thằng Cai bảo:

- Mình bị tụi nó gở trộm rồi!

Quăng bó cần câu dưới sàn giường tôi ra sau nhà xuống đìa bập bởm vài cái, cho hai ống quyển sạch bùn rồi vội cột của, ôm cặp chạy miết đến trường.

Tối nay thằng Cai nói hay là mình vô xóm bờ kinh cấm câu, khu vực này không ai chú ý, lại né được mấy thằng phá đám.

Hai thằng cằm cây đèn soi nhái ven theo những bờ ruộng, khu vực này chúng tôi thường xuyên đi bắt dế nên rất thân quen, nền đất bỏ hoang nằm gần kinh Cầu Huyện, thằng Cai quan sát một hồi rồi nói ở đây có cá lốc  mình móc mồi nhái và mồi trùng.

Trên đường về, hai thằng vẽ hưu vẽ nai viển ảnh xách giỏ nặng đầy cá và bửa cơm canh chua, cá kho đang chờ sáng mai mà thèm chảy nước miếng.

Rút kinh nghiệm đêm rồi hai thằng không ngủ, hết ngồi nói dóc rồi lấy bài ra học, rồi ngồi nói dóc chẳng đứa nào dám ngã lưng.

Cứ bàn đến nồi cháo cá đải bạn bè tối mai, tô canh chua bông so đủa, ơ cá kho mà nôn.

Tôi cột cửa xách giỏ cằm đèn, hai thằng đi bộ đến nhà Bác Bảy xay hàng sáo mới dám xẹt hột quẹt thắp đèn.

Bác Bảy đang sàng gạo trong nhà nghe tiếng nhỏ to ngoài đường hỏi vọng ra

- Ai làm gì ngoài đó

Cai nhanh nhẩu trả lời

- Tụi con đi cắm câu

Bác Bảy tưởng chúng tôi cắm câu ở đìa của nhà bác

- Cá tao nuôi, tụi bây cắm câu, ngon quá há !

Hai thằng vừa đi vừa chạy, ngọn đèn phùn phực ánh lửa chao tới chao lui

Lại qua khu vực trường gà nhớ anh Minh anh Mẫn, con đường đi nhểu đầy vết máu ngày trước, tôi lại rùng mình da nổi gai

- “Giê Su, Maria, Giu Se”, “Giê Su, Maria, Giu Se”, “Giê Su, Maria … ”.

Hai thằng đi như chạy trên bờ móng dẫn vào khu vực nền nhà bỏ hoang.

Dưới góc cây Muối cây cần câu đầu tiên, rọi đèn tìm hoài không thấy, cây thứ hai, cây thứ ba ….. không thấy luôn !

Cả ba mặt của nền nhà hơn 50 cây cần câu chẳng còn cây nào, tôi ngồi một chổ bên cây đèn dầu buồn não ruột, chợt nghe thằng Cai la thất thanh từ lùm cây mây chạy ù về phía tôi, như cái máy đã lập trình sẳn miệng tôi :

- “Giê Su, Maria, Giu Se”, “Giê Su, Maria, Giu Se”.

Thằng Cai ú ớ ngồi sát vào tôi, tay chân run bần bật, miệng nói chẳng nên lời:

- M…a, m..a … ma

Tôi sợ muốn té đái trong quần, nhưng làm bộ tỉnh

- Đâu, ma đâu

Một lúc sau Cai bảo:

- Một cái đầu lâu trắng toát, toòng ten … toòng ten.

Trong bụng tôi nghĩ thằng này sạo, định nhát ma tôi . Ỷ lại vào câu thần chú nó cho, tôi nói:

- Tao mầy đến xem nào

Cai nói, khi nảy đi tới lùm cây mây, thấy cần câu tao bèn nhổ lên cần câu nặng quằn, dở lên thấy đầu lâu trắng toát tao quăng lên bờ, dười ánh đèn dầu leo lét, tôi nhìn thấy cục gì trắng toát trước mặt.

- Đây rồi.

Tôi bạo gan lượm lên, hoá ra đây là trái dừa điếc ai lấy vôi ăn trầu trét lên trắng toát móc vào lưởi câu, trời đêm tối đen mới nhìn như đầu lâu trắng toát.

Xin bái phục vị nào giấu cần câu cơm của chúng em.

Một ngày Chúa nhật, tiền bạc công sức đầu tư vào, bao mơ ứơc nhỏ nhặt đời thường gởi gắm vàơ hơn 50 cây cần câu cắm, đổi được trái dừa điếc bôi vôi.

Cao Thệ

ĐƯỜNG HỘ MƯU

Thật lòng mà nói chòm nhà lá khoảng 30 gia đình chúng tôi tuy nằm ven  Cầu Huyện nên ăn ké gọi xóm Cầu Huyện cho oai, nhưng thật sự trên mặt hành chánh,  giấy tờ lại thuộc về Ấp Nhà Thờ. Dường như toàn bộ cuộc đất xóm lao động chúng tôi đang định cư cũng thuộc tài sản của Nhà Thờ ?

Từ Cầu Huyện đi xuống đến ngã tư Bình Ân quẹo trái, con đường Hộ Mưu nơi này với tôi nhiều kỹ niệm, những ngôi nhà nằm trên khu vực các Cô chú Bác có biết nhưng không thân nên hiểu rất ít, xin được viết ra đây các bạn  biết rõ sẽ  bổ khuyết thêm.

Đường Hộ Mưu là tên của vị Bá Hộ Trương văn Mưu, người đã đào ao chứa nước ngọt cho dân chúng trong khu vực, cảm cái ơn này dân chúng trong vùng gọi ao trử nước ngọt này là Ao Ông Hộ.

Ao Ông Hộ từ ngã tư Bình Ân đi về hướng Tân Niên Tây khoảng 200 m, qua khỏi nhà Chú Ba quản lý nhà máy xay lúa quẹo trái vào khoảng 200m quẹo mặt, Ao nằm giữa ruộng xa nhà dân, chung quanh những hàng cây Chăm Bầu cao ngất che chắn, Đất đào ao đắp làm nền và người giữ ao trồng rau quả, cải cà, ớt tuỳ theo mùa vụ và mùa lể tết trồng cả bông vạn thọ.

Vào mùa nắng chiều nào tôi cũng đi gánh nước, nước ao Ông Hộ không trong lắm nhưng độ ngọt có phần hơn những ao khác. Được người trong coi nên chung quanh ao sạch hơn, không ai tắm trừ những người gánh nước khi kéo thùng nước lên bị đứt giây và chìm, phải lặn xuống mò vớt đem thùng lên.

Tôi thích gánh nước Ao Ông Hộ vì có cầu đúc bê tông để người gánh ra ao múc nước, khoảng cách giữa cầu mực nước rất thấp, mùa nắng lúc nước cạn quấn giây thùng vào đầu đòn gánh thả xuống múc nước vẫn kéo lên được, Ao Trường Đua nước lợ lợ cầu lại rất cao so với mặt nước lũ con nít chúng tôi ngại. Ao Chuối gần lăng Võ Quốc Công thì xa, lại có nhà gần ao, nhiều khi đi gánh nước nhìn thấy người tắm.

Vì vậy người quanh vùng thích dùng nước Ao Ông Hộ hơn.

Đường Hộ Mưu, từ ngã tư Bình Ân đến ngã tư Nhà Thờ đoạn đường thân quen tôi nhớ từng nhà, từng loài cây mọc ven đường.

Đường Hộ Mưu hai bên lề mọc hoang toàn cây lức, chăm bầu, gai chùm lé và cây hột nổ. Cây hột nổ, rể kết thành củ mọc từng chùm màu vàng đất, bông tim tím trái đen hình dáng như chiếc thoi bé tí tị chúng tôi thường hái ngặm vào miệng, nước miếng thắm vào nổ cái bốc một trò chơi dân dả, thế là đặt tên Cây hột nổ.

Dọc hai bên lề đường mấy chú Lục lộ vào mùa nắng nại đất ruộng đem lên đấp thành mô xa xa một mô, nếu đường bị ổ gà mấy chú lấy đất trên mô ấy mà đấp, khoảng vài chục thước họ cuốc mương vào mùa mưa cho nước chảy xuống ruộng, con đường nhiều hoa tím, những mô đất, những cây chăm bầu mọc thấp lè tè vậy mà đẹp hoa tím cây hột nổ không đẹp bằng hoa tím Bằng Lăng hiện giờ nhưng nó mộc mạc bình dị như cuộc đời lam lủ chúng tôi,

Chạy song song theo đường bên trái là cái ao của Chú Mười Giã, tiếp ao là miếng ruộng hình như cái ống điếu hút thuốc, thân ống điếu giáp ranh nhà Cô Chín Xô, đầu ống điếu giáp ranh nhà Bác Tư Giái, đám ruộng này có cống thông qua ruộng bên kia đường chạy từ rạch trước nhà Ông Ba Nghi ra kinh Cầu Huyện. Trên đám ruộng này vào mùa mưa tôi thường cắm câu, đặt đuôi chuột và vó tép luôn, ở nhà tôi vào mùa cấy nghe tiếng tù và của Đầu Nậu tập hợp công cấy, còn nghe các cô chú hò đối đáp nhau, không khí làm việc thật là vui, tiếng hò, nói chuyện, tiếng cười vang một góc trời.

Nhà Bà Giáo

Qua miếng ruộng nhỏ nhà Bà Giáo ngói đỏ ba gian nằm ẩn sau hàng tre, nhà nầy thật cách biệt với chúng tôi, là một trong hai căn nhà xưa nằm trên đường,  nhiều khi đi bắt cá bóng kèo lội rạch từ nhà Ông Ba Nghi, lũ phá nhà chúng tôi đột kích vào vườn trộm ổi không dám vào sâu, rất nguy hiểm bởi chủ nhà chạy trên bờ, lũ chúng tôi lội sình bị bắt như không, bên hông nhà có cây me đậu phọng trái ngọt nhưng chẳng dám đến gần vì nhà có con chó mực rất dữ

Đối diện với nhà Bà Giáo bên kia đường Hộ Mưu đám ruộng 3 chòm mả

Tiếp nhà Bà Giáo là con hẻm dẩn sâu vào đến sông Cầu Huyện có 3 căn nhà

Nhà Bác Tư Xung

Đầu hẻm cặp theo hông nhà Bà Giáo là cái đìa rồi đến nhà Bác Tư Xung, Hàng rào dăm bụp xanh dờn được cắt phẳng lì, sân trống phơi lúa đến ngôi nhà lá ba gian. Bác Tư  nhỏ con hiền lành chất phát rặt dân Nam bộ lúc nào cũng thấy Bác trong bộ quần áo bà ba đen với chiếc quần ngắn ngang đầu gối, đi chân không, ăn nói từ tốn dễ thương.

Bác đặt tên con cũng bình dị như cuộc sống đời thường Muối, Mặn … bên kia đường đối diện với cái ao nhà Bác là miếng ruộng của gia đình chạy dài đến cua quẹo, đặc biệt năm nào trồng lúa cũng trúng, những hạt lúa nặng trỉu trên cành, người đi đường ai thấy cũng khen.

Các anh chị con của Bác Tư rất chịu khó, đi học về làm việc nhà việc ruộng  tối ngày và cuộc sống cũng bình dị như bác Tư

Nhà Chị Năm Giỏi

Chị Năm Giỏi, làm nghề xay hàng sáo, chuyên đi mua lúa xay, lấy cám nuôi heo, gạo đem về nhà sàn ra lấy tấm, lượm thóc gánh bán lại cho bà con quanh khu vực, nhà tôi là bạn hàng trung thành của chị,

Chị Năm vui vẻ dễ mến, mỗi khi nhà hết gạo nhắn tin, chị gánh đến ngay hoặc đem trước một ít hôm sau đong đủ.

Nhà chị đông con, nên vất vả

Nhà Bác Liêm

Thường gọi Câu Liêm, một chức sắc trong Nhà Thờ, nhà Bác đất rộng hai mặt giáp Sông Cầu Huyện và rạch Ông Ba Nghi chung quanh dừa lá mọc kín bưng, vườn trồng rất nhiều cây ăn trái, ổi, me và bàn ổi

Bên kia con hẻm là khu vực Thánh Thất.

Nhà Chú Hai Thiện

Trong khuôn viên Thánh Thất,  bên phải là nhà Chú Hai Thiện cất sâu vào trong, khoảng vườn trước nhà trồng mía, có khi thấy trồng bắp tây, Chú Hai làm nghề thợ mộc sau này chuyên chuốt đủa, chú tìm mua những bộ ván bằng gổ Mun đem về cưa ra và chuốt thành những đôi đủa Mun rất đẹp, có hai loại đủa loại thân tròn suốt chiều dài, một loại nửa tròn nửa vuông

Bộ ván gổ Mun dầy 1 tấc  nhà tôi được chú đổi cho bộ ván gỏ và 400 đồng.

Nghề làm đủa lan ra Sơn Quy, sau này lòi ra đa số dân làm đủa là việt cộng nằm vùng trong đó có chú Hai Thiện.

Thánh Thất Cao Đài:

Thật tình tôi không hiểu Thánh Thất này theo hệ phái nào Bến Tre hay Tây Ninh ?  nhưng thấy ít tín đồ, và khuôn viên rất khiêm nhường.

Trước Thánh Thất có cây đa nhỏ xíu ốm tong teo, không lớn nổi dù tuổi đời của nó dường như lớn hơn tuổi của tôi, mỗi dịp lễ lạc cột cờ treo tấm phướng dài sọc phất phơ,  dưới cột cờ có trồng hoa, lèo tèo mấy cây Huệ trắng.

Nhà Anh Năm Dở

Bên trái Thánh Thất là nhà Anh Năm Dở, Anh cũng làm những công việc như chú Hai Thiện, nhà này có ngũ long công chúa, 5 cô con gái.

Nhà cất thục sâu bên trong sân trước nhà khi thấy trồng mía, lúc khoai mì

Nhà Bác Năm Truyện

Nép sát vào hàng tre là nhà Bác Năm Truyện, bên hong nhà là đám bưng , Bưng cũng trồng lúa, nhưng hơi khác với làm ruộng, sau khi gặt xong ruộng phải lên líp từng hàng dài đến mùa mưa, ngăn nước sông lại và bang líp ra sau đó mới cấy lúa, đám bưng này hình như cũng của Bác Tư Xung.

Bác Năm có người con học Quốc Gia Hành Chánh  ra trường  được cử làm phó quận ở đâu dưới miền tây ?

Sát nhà Bác Năm là cống dùng xả nước ra sông, cống này là nơi rửa chân của tôi mỗi khi đi học. Từ cống đi khoảng 100 m là đến cua quẹo bên kia đường là con hẻm dẫn vào khu vực khoảng chục nhà dân, đầu hẻm có tua gác, trên 4 cây cột cao nghệu là lô cốt, đêm đêm lính Bảo An Tỉnh xuống gác sáng về lại trên đồn. Sau này khi thành lập ấp Chiến Lược ngoài bìa xóm dân đi lao động đào kinh lấy đất đấp bờ bao và rào hàng rào kẻm gai lính không còn gác ở đây nữa sau đó cái Tua được dỡ bỏ.

Cao Thệ

Sông Cầu Huyện

Sông Vàm Cỏ khởi nguyên từ biển, một nhánh chảy ngược về biển qua dòng sông Cửa Tiểu. Nhành sông ấy gọi là Sông Gò Công.

Chủ trương ngọt hoá để phục vụ sản xuất nông nghiệp, sông Gò Công đã được khoá đầu ở Bình Xuân bít đuôi ngăn dòng ra biển bằng những cống đập trên đường đê ngăn mặn ở Long Uông, Tân Thành . . .

“ Thương nhánh sông chảy hoài không tới biển”

“ Đi quẩn quanh, bầu bạn với Lục Bình”

Sông Cửa Khâu nhánh của Sông Gò Công, một đoạn ngắn đi qua xóm Cầu Huyện trên hành trình chảy về  biển được gọi là sông Cầu Huyện, trong lịch sử tiến hoá của phố thị đã bị bức tử ngậm ngùi, để lại trong lòng người Cầu Huyện xưa ít nhiều thương tiếc !

Khởi nguyên từ Nhà Đèn. Bên kia là khu chợ Gò, bờ sông là bến đò tấp nập ghe thuyền, trên bờ sông bến xe đò rộn ràng hành khách xe cộ cùng với người mua kẻ bán ì xèo. Bên này với những cây bần mọc kín vàm sông  trên bờ sông im ắng là bải cỏ xanh, chạy dài theo con đường hiện nay gọi Nguyễn Văn Côn từ Nhà đèn đến trước vườn hoa Trường Nữ Tiểu Học, bên hông trường nữ xây nhà ăn trưa bằng gổ, kê những bàn gổ dài các bạn nhà xa ra đây ăn cơm và ngủ trưa. Bên ngoài trường Nhà Đèn là nhà vệ sinh, xanh um bải cỏ xanh . Trên đầu dây điện giăng giăng, lũ chim én thường tụ tập về đậu hót vang, học sinh nhìn bầy chim qua khung cửa sổ thả hồn mơ mộng … cô giáo chỉ cho học sinh nhìn, chắc nịch bảo rằng :

-         Chim đi học vì vậy các em phải chăm, kẻo thua lũ chim !

Trên bãi cỏ này một dạo người ta chất củi để bán, bên Trường Tiền cũng để ké thùng phi chứa dầu hắc loại nhựa trải đường. Sau này thấy nhà cửa mọc lên như nấm sau mưa, nhà mọc lan cả trên con đường nhỏ dẫn vào Trường Nhà Đèn, phía trước mặt Trường Nữ Công bên này là Hiến Binh, thật là tiếc một con đường nho nhỏ xinh xinh !

Trường Nhà đèn gồm hai dãy, dãy bên sông với hàng me tây mát rượi dành riêng cho học sinh nam, dãy cặp theo hàng me bên Hiến Binh, Kho Bạc dành cho Nữ.

Còn nhớ Trường Nhà Đèn có thông lệ, đến ngày lớp nào trực, học sinh giỏi nhất trong tháng lớp đó được kéo cờ, buổi sáng gọi là Chào cờ, buổi chiều gọi Hạ cờ. Học sinh hạng nhì lớp được đánh trống. Trống trường lại đặt bên nữ.

Cái trồng trường bằng cái trống chầu, để trên chân trống rất cao, mỗi lần đánh phải nhón giò, nơi để trống có cây me rất to sai trái.

Qua khỏi khu vục chợ phía sau Phòng Thông Tin, sông cầu Huyện cặp theo đường Trưng Nữ Vương chảy qua trước Trường Nữ, Trường Nam, Trường Bà Phước men theo đường Tổng đốc Phương đến cuối nhà ông Ba Khoa, từ đây con sông hiền hoà chạy bọc sau nhà Bác Năm Quăn ra đường Tống Thứ vào Tăng Hoà chia hai ngọn một chạy cặp theo lộ ra biển Tân Thành và một theo dòng Long Uông hoà nước vào sông Cửa Tiểu. 

Khi đấp sông nối hai đoạn đường Trần Hưng Đạo hiện nay, Trước mặt Trường Nam tạo thành một hồ nước thời đó gọi Piscine. Chung quanh Piscine người ta cẩn gạch ống được đúc bằng sạn, lót từng bậc đến đáy hồ. Phần đất ngay trước nhà Ông Đốc Phủ Hải và Trường Nữ Tiểu Học người ta tạo một vườn hoa, bên dưới vườn hoa đặt cống có làm cửa cống để lấy nước vào cho nước ra Piscine.

Tại ngã ba đi xuống Miễu Bà, bên này là Trường Bà Phước, bên kia là Ty Cảnh Sát, Trường Tiền tháo bỏ Cầu Quan, đổ đất lấp ngang sông Cầu Huyện thành con đường chạy thẳng vào Dinh Tỉnh, trên đường hai bên được xây dựng thành công viên, trồng hoa cắt tỉa rất đẹp

Lề đường được trồng cây Điệp hoa vàng và cây Bả Đậu tàn che mát rượi, Công viên phía Bà Phước có độ dóc hơi cao. Bên Trường Nam người ta dựng hai cầu nhảy một thấp một cao bằng gổ các anh lớn thi nhau nhảy biểu diển lộn hai ba vòng. Dưới những cây Dương cao nghiệu có căn nhà gổ cho người tắm vào thay quần áo. Đây cũng là nơi tụ tập bọn học sinh chúng tôi. Lũ học sinh chúng tôi buổi trưa đi học thật sớm không vô trường, đi học về không về nhà thường cỡi đồ trầm nghịch hay bu quanh bên chú … người Hoa, đổ xí ngầu ăn kẹo. Ông này ăn gian hết biết, chỉ cần rung chiếc xe đạp là thay đổi kết quả tức thì, nhiều bạn thiếu nợ cả trăm cây kẹo kéo, cả trăm chén bò vò viên ?

Dạo ấy Thầy Hiệu Phó Võ Văn Giáp đi đến trường bằng chiếc xe đạp đòn dông, Thầy  thường đảo xe đạp quanh trường nhiều vòng để xem tình hình … rồi mới vào văn phòng, khi nghe các bạn ra ám hiệu Áp Dông ( Ông Giáp ) trò đang tắm leo lên hồ ôm quần áo , các trò ăn hàng, đánh đáo đổ xí ngầu ôm cặp chạy tán loạn quân thần !

Có một dạo Piscine không cho người tắm Cảnh Sát gác đàng hoàng, bởi Ty Nông Nghiệp nuôi cá Phi khuyến khích nông dân làm kinh tế.

Nhớ có lần ngư dân Vàm Láng bắt được 2 con Ba Ba rất to đem thả xuống Piscine, dân đi biển rất sợ bắt được nó họ gọi là Bà Bảy, xúi quẩy những kẻ  mê tín dị đoan bảo đem cái xúi quẩy thả vô Tỉnh. Xui rủi tính sau chỉ thấy người lớn, các anh nhào xuống tranh nhau ngồi trên thân, Ba Ba rẽ sóng lội ngờ ngờ như đang đi ghe, trên bờ người xem hò reo cổ vỏ như lễ hội. Thật tội nghiệp đang ở ngoài biển an lành, bổng đổi hộ khẩu vào cái đìa nhỏ xíu lại bị nắm kéo leo trèo rượt đuổi suốt ngày, trên đường chạy trốn đầu va vào vách hồ, vẩy vi đều bị lở lói hơn tuần sau thì qua đời, con còn lại vớt thả qua Piscine Bà Phước song được mấy ngày cũng theo ông theo bà, vớt lên để trên mép công viên.

Có năm vào ngày lễ Quốc Khánh người ta thả vịt cho người dân rượt bắt thật là vui.

Trên đường từ bờ sông đi xuống Ao Trường Đua, một bên là Trường Bà Phước, một bên là nhà ông Chủ Chí, Trường Tiền lại đấp sông làm đường qua dinh Phó Tỉnh Trưởng, đoạn này có đặt cống thông Piscine Bà Phước ra sông, nhưng đường thấp mỗi lần triều cường nước sông dâng lên là ngập.

Piscine này cạn sình nhiều, nuôi cá phi không ai tắm. Chung quanh Piscine người ta trồng dừa, cành lá la đà sát mặt nước, trước cổng Trường Bà Phước có xây bậc tam cấp những người đi bộ ngang qua và học sinh rửa chân, tiếp theo bậc tam cấp là hàng rào có lan can bằng sắt nhiều khi thấy các bạn đi trên lan can đó, thật là giỏi. Phía bên Dinh ông Phó người ta làm cầu gổ có nhà Thuỷ Tạ, hàng dương cao che bóng mát rượi, cây cảnh được chăm sóc thật đẹp.

Cây Cầu Huyện trên đường Tống Thứ từ ngày được dở bỏ, đấp đường đặt cống, hai đầu cống mỗi ngày một phình ra nhưng lòng sông mỗi ngày mỗi cạn dần … cạn dần.

Chiến tranh xô đẩy dân quê ra thành phố, bến đò chợ được dời qua  phía sông Long Chiến, người ta cất dãy phố trên bến đò này. Đoạn sông từ nhà đèn chảy đến vườn hoa trước Trường Nữ, sau đó được lấp làm đường phía sau phòng Thông Tin qua Trường Mẫu Giáo, đoạn sông này được đấp dần, sau cùng . . . Ngôi trường Thuỷ Lợi 3 mọc lên giữa chợ búa rất lãng mạng !

Đoạn sông bên này trước tiên nhà sàn được dựng lên từ nhà Bác Năm Quăn đến Cầu Tây Ban Nha vế sau nhà càng ngày cất càng nhiều, trên dòng sông nay đã chi chit là nhà. Trước miệng cống Cầu Huyện xưa, nơi sông phình lớn mênh mong nay là rảnh tí nị nước đen ngòm chảy róc rách !

Biển còn hoá cồn dâu nói chi sông biến thành nhà phố !

Cầu Huyện dòng sông quê tôi !

Cao Thệ

6- Chú Tư Vinh,

ông này cụt một bàn tay, nghe nói Chú này là dân giang hồ, sau giải nghệ hành nghề đạp xích lô, Chú Tư ăn nói ngang tàng nhưng tính rất kỹ lưỡng nhà của lúc nào cũng sạch sẽ, gọn gàng, xe xích lô chú lúc nào cũng bóng lưỡng.

Thiếm Tư ở nhà tụ tập bạn bè đánh bài tứ sắc tối ngày

Bàn Thiên nhà chú đặt ở hàng rào ngay bên lề đường, đêm đó đi ngang thấy nải chuối mập ú, máu chôm chỉa nổi lên tôi không dằn xuống được thò tay lấy, bổng nghe tiếng thằng con Chú bên kia đường hét toán lên, tôi ôm nải chuối chạy vào đường hẻm hảng nước đá, quẹo trái qua hẻm lò Bún chạy về nhà. May mắn cho tôi trời đất phò hộ cho kẻ gian mà hiền nếu bị bắt được chỉ có nước độn thổ, xui hết biết ! từ đó đi học không dám đi ngã mé sông nữa, phải đi ngã Ao Trường Đua,

7- Nhà Bác Tư Búp

Ngày trước nơi này là bến đò, nơi tắm ngựa của Cậu Tư và Anh Ba Thọ, cũng là nơi tắm của các bạn bên mé sông, hôm nào lũ chúng tôi vào nhà Ông Ba nghi hái bần tắm sông gặp nhau thì hai bên chơi trò chọi lộn bằng sình hoặc kết bầy đi hái trộm ổi, bần ổi. Sau này Chú Tư Vinh rào lại

Dưới gốc cây keo gai là nhà Bác Tư Búp.

Bác Tư Búp làm thợ Thiếc gò hàn máng xối, thùng gánh nước, thùng tưới cây v.v… thấy trong nhà có đứa con gái tên Nở tối ngày bên mẹ, Hai bác rất hiền, Bác Tám lúc nào cũng thấy đeo cặp kiếng lão tròn vo xệ gần tới chớp mũi

Một tay cằm thanh chì một tay cằm bình khè lửa bác đi dường hàn tài rình thẳng băng, mối hàn không chê vào đâu được.

8- Nhà Bác Tám Kỷ

Quán bán tạp hoá của Bác Tám Kỷ là cái thum nhỏ trước nhà,  nhà ở cất thụt tuốt bên trong được nối liền hàng gạch

Quán của Bác Tám bán bánh kẹo, tập vở là chính nhưng đủ thứ thập vật, hàng xóm mua gì cũng có.

Điểm đặc biệt là từ đây trở lên những căn nhà  được cất sâu bên trong rất xa đường lộ vì đây là phần đất bên voi, theo ngày tháng sông mãi bồi thêm ra

Chúng tôi thường đi bắt vọp bên phần sông nhà Ông Ba nghi, bên kia sông là nhà Bác Tám  Ô rô, cốc kèn, bần mọc kín nhưng vẫn thấy bóng người ra vào, làm việc.

9- Nhà Bác Sáu Điếc,

Căn nhà nhỏ lợp lá hàng rào cây có bàn thien bằng gổ đứng chông chênh trước sân, thoạt nhìn ta cảm nhận ngay không gian man mác buồn, tôi thấy trong nhà có bạn trang lứa với chúng tôi nhưng thấy ít giao thiệp với ai, theo bài viết của nhà thơ Thy Lan Thảo “ ông bà Bảy Điếc, Ông lãng tai rất nặng.Ông là người xứ khác, bị án lưu đày, phát vãng tới đây, sinh sống bằng nghề làm mướn “.

10- Hai gia đình người Tàu

Miếng đất kế bên thật rộng, bờ sông ngay khúc quanh ắt có bên voi bên vịnh, miếng đất này nằm ven sông Cầu Huyện thuộc về bên voi, trong Phong Thuỷ bảo tốt  hai gia đình người Tàu, tên Ông là Cao Văn Báu.

Chuyên nghề  làm cải muối. Cây cải người ta muối đem phơi khô gọi là cải Tiều xại ? Củ cải muối lấy ra phơi khô gọi là cải Xá bấu ?

Không biết Tiều Xại hay Xá Bấu có đúng không nhưng tôi biết có một điều rất là đúng gọi chung là cải muối.

Khi xe bò chở cải đến nơi người ta cắt bỏ bớt rể, có hai cái ao phía trước, lá cải, rể cải rớt xuống ao lâu ngày màu nước vàng đen, màu nước này là hoa của loài Tảo rất độc do ao tù nước động đáy ao rất dơ,  công nhân quăng cây cải và củ cải xuống ao quậy qua quậy lại rồi lượm lên.

Cây cải phơi trên tấm đệm, hôm nào không đủ đệm phơi tự do trên đất, khi dốt dốt phơi trên những cây sào.

Củ cải người ta xấp cài vào hồ, một lớp củ cải một lớp muối. công nhân thi nhau dậm đạp.

Xứ Gò Công nước mặn, nên dùng mái chứa nước mưa,  phát triển người ta đúc hồ chứa nước, một cái hồ chứa mấy chục đôi nước, sử dụng hồ ít choáng chổ hơn, nhưng xi măng làm cho nước mưa nhạt hơn.

Hồ chứa nước, Bác Sáu Ngân thợ hồ xóm tôi đúc sẳn để bán người dân quanh vùng. Hảng cải muối đặt làm nhiều hồ không nắp để muối cải, mấy chị ở xóm tôi là thợ ở hảng muối cài này. Chị nào chị nấy kẻ tay, kẻ chân lở lói vì ghẻ , lý do là suốt ngày đứng trong hồ chất cải, đổ muối xong rồi dậm lên cho cải xọp xuống, da tay da chân tiếp xúc với cải và muối nên ra nông nổi như vậy, Cải muối ăn rất ngon !

12- Nhà Bác Năm Quăn

Cuối xóm nhà nằm dọc theo bờ sông là nhà Bác Năm Quăn.

Bác Năm người Miên tóc quăn nên gọi là Năm Quăn. Ông này thuộc dân giang hồ tứ chiến

Trước nhà có cây me, dưới bóng me lúc nào cũng thấy mấy cái lồng nhốt gà nòi đủ loại, đặt mấy cái ghế Bác và các bạn hay ngồi xem vảy coi cựa gà, hoặc lũ nhỏ bu lại xem cá Lia Thia, phải nói cá Lia Thia của bác đẹp và chiến đấu hơn hẳn cá Lia Thia của Bác Hai Thi, vào thời đó Bác đã có bán cá Phướng, loại cá mà vi và kỳ đều dài xanh xanh đỏ đỏ, lúc chúng phùng mang, trợn má vươn vi kỳ thật đẹp, như Lữ Bố chung quang lưng cắm đầy cờ, trước ngực có chùm hoa vãi, trên đầu đội mão có mấy cây long Trỉ thật là oắch! Nhưng thú thật chúng tôi không dám vào mua bởi cái mặt rất ngầu của bác.

Thi Sĩ Thy Lan Thảo viết vê gia đinh Bác như sau :

“Ông Năm Quăn có người con trai mà giới lính tráng cũng như thanh niên Gò Công thường biết tên đó là Ba Hóa, nhà anh ở Xóm Cỏ chuyên nuôi” em út”…  Khoảng giữa thập niên 60”

Từ nhà Bác đi khoảng 10m nữa là đến cống ông Ba Khoa, khu vực quanh cống vào lúc triều cường thường bị ngập nước.

Không hiểu vì sao có thời gian nơi này người ta đặt cái Lô Cốt đêm đêm cử người đến gác Nghĩa Địa ? Vào những năm này bọn việt cộng mới ló mặt ra lực lượng không mạnh lắm, nhưng lập ấp chiến lược, lính tráng co cụm lại trong thành phố, bên ngoài ban đêm mặc sức cho việt cộng đi giết người, chặt cây, đào đường, cuốc lộ, đặt mìn, gài lựu đạn, để sáng ra người trong ấp Chiến lược đi làm ruộng bị giết hại ! Ngày trước dọc bên đường đi Tân Niên Tây, Bình Ân, Sơn Quy… Trường Tiền trồng cây cho người đi đường có bóng mát ngồi nghỉ chân bọn chúng hè nhau mỗi đêm chặt vài cây ngã ngang trên đường, xong treo lựu đạn vào,  ai đến kéo cây thì bị nổ, hoặc núp trong lùm bụi súng bá đỏ gát trên nạng cây, ai kéo nhánh cây trên đường trong xóm nghe chốc…chùm ngoài đường người ngã xuống thật là gian ác. Chặt riết không còn cây nào, người dưới quê đa phần là ông bà cha mẹ bọn chúng đi chợ gánh hàng về nặng mệt ứ hơi không tìm được bóng mát thật là khổ bởi lũ quỹ! Cái vọng gác vô duyên ấy tuổi thọ chẳng được bao lâu ! Nhờ dẹp bỏ bớt các đồn bót mà sau này Gò Công là một trong 2 tỉnh an ninh nhất ở miền Nam

Nhà bác Năm là căn cuối cùng phía bên phải, từ đây sông Cầu Huyện chạy song song với đường Tổng Đốc Phương lên đến Trường Bà Phước không có nhà nào.

Bờ bên kia sông dừa nước mọc len kín, trước ngỏ nhà Ông Cả Thuận nhìn bên sông thấy một khoảnh phía nhà sau thầy Năm Cần.

Hàng dừa lá chạy đến đầu ranh đất nhà Ông Đốc Phủ Tường thì hết, hai bên bờ sông là hai con đường.

Bên phía Cầu Huyện bây giờ là đường Hai Bà Trưng đầu đường Lộ Me bờ đất voi ra sông tạo một khoảng đất rộng, người quanh khu vực đổ rác thành đống to. Đường bên kia  sông thuộc Ấp Nhà Thờ đi thẳng đến Trại Giam, qua Trường Nam Tiểu Học , Trường Nữ Tiểu Học là đường Nguyễn Văn Côn hiện nay.

Người đi đường bên này nói chuyện với người đi đường bên kia, dưới mé sông trước nhà Thầy Sáu Tống le que mấy cây bần, phần còn lại là cỏ dại Ô rô,  Cóc Kèn, Mái Chèo mọc theo mép nước.

Cao Thệ