TN- Bệnh còn có tên gọi khác là tai biến mạch máu não (stroke), xảy ra đột ngột và gây hậu quả nặng nề như tàn phế suốt đời, mất khả năng lao động...

Cứ 40 giây có một người đột quỵ

Đột quỵ não là bệnh do tổn thương một phần não, xảy ra đột ngột khi mạch máu nuôi não bị tắc nghẽn hoặc bị vỡ. Trong một hội thảo mới đây về đột quỵ, GS-TS Lê Văn Thành, Chủ tịch Hội Phòng chống tai biến mạch máu não Việt Nam, cho hay cứ 40 giây thế giới có một bệnh nhân đột quỵ. Đột quỵ đứng hàng thứ ba về nguyên nhân gây tử vong và đứng thứ nhất về nguyên nhân gây tàn tật ở người. Ngoài ra, 75% trường hợp bệnh gặp ở lứa tuổi trên 60, cứ tăng thêm 10 tuổi nguy cơ bệnh tăng gấp đôi. Đột quỵ còn là tình huống cấp cứu về thần kinh thường gặp nhất.

Đột quỵ chia làm hai dạng, gồm nhồi máu não và xuất huyết não. Nhồi máu não chiếm 80-85% trường hợp, do nhánh động mạch bị bít tắc. Xuất huyết não chiếm 10-15% trường hợp, do thành mạch xơ vữa, hoặc phình mạch do xơ vữa làm thành mạch bị thương tổn, trong đó huyết áp cao là yếu tố thuận lợi khởi phát xuất huyết não. Khi thiếu máu lên não, các tế bào não sẽ ngưng hoạt động và sẽ chết đi trong vài phút. Hậu quả là các vùng cơ thể do phần não đó điều khiển sẽ ngưng hoạt động. Những dấu hiệu đặc trưng và dễ nhận biết bệnh có thể kể đến qua sự thay đổi về vận động, ngôn ngữ như đột ngột tê liệt chân, tay hoặc nửa người, méo miệng, nói đớ hoặc không nói chuyện được; một số triệu chứng khác như đột ngột nhìn mờ, mù một mắt, loạng choạng, đau đầu dữ dội, hôn mê...

Bên cạnh đó, cần có nhận thức đúng và chăm sóc bệnh nhân khoa học. Bệnh nhân cần nơi thoáng, yên tĩnh, nằm đầu hơi cao khoảng 15-30 độ. Tuy triệu chứng bệnh biểu hiện đột ngột nhưng lại mang tính “ôn hòa” nên nhiều người lại giữ bệnh nhân ở nhà và dùng những cách cấp cứu không khoa học như lấy kim châm vào giữa đường nhân trung (đường nối từ mũi đến môi); hay châm kim vào 10 đầu ngón tay và ngón chân, rồi nặn máu; cạo gió... khiến bệnh trở nặng hơn.

Việc xử trí tốt nhất là không cho người bệnh uống bất kỳ loại thuốc nào và nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế cấp cứu gần nhất.

Ngoài ra, nhiều trường hợp đột quỵ dù sống nhưng lại bị tàn phế suốt đời, giảm tuổi thọ và không còn khả năng lao động. Do vậy, cần theo dõi thường xuyên bệnh nhân có tiền sử bệnh hoặc gặp những yếu tố nguy cơ. Cụ thể, tránh để tăng huyết áp, khi bị tăng huyết áp cần theo dõi liên tục để phát hiện đột quỵ. Cần lưu ý đến béo phì, thừa cân thường đi cùng tiểu đường và tăng huyết áp. Lưu ý về khẩu phần ăn - hạn chế thức ăn nhiều mỡ động vật; tránh lạm dụng rượu, hút thuốc lá - là thủ phạm gây tổn thương thành mạch máu, là mầm mống cùng cholesterol gây nên xơ vữa động mạch. Thường xuyên tập thể dục, tránh căng thẳng, stress trong cuộc sống...

Hà Minh

Bá tánh thỉnh thoảng bàn cãi về cách giảm đau bằng hơi lạnh hay hơi nóng. Câu trả lời chính xác là tùy theo tình trạng vết thương vì hơi lạnh và hơi nóng tạo ảnh hưởng khác nhau trên thân thể con người.
Khi dùng túi đá (icepack) hay túi nóng (heating pad) trên vết thương, các biến chuyển sau đây sẽ xảy ra:

Nhiệt (hơi nóng) gia tăng nhiệt độ tại mô da, mỡ và bắp thịt giúp bắp thịt giãn nở, mạch máu cũng giãn nở (vasodilation) nên máu huyết lưu thông dễ dàng, nhanh chóng hơn. Do đó, dưỡng khí và chất bổ dưỡng theo máu đến vết thương nhiều hơn.
Tuy nhiên, nhiệt gia tăng sự luân lưu của máu và lymph, các mô được hâm nóng sẽ sưng to hơn.

Ngược lại, hơi lạnh giảm nhiệt độ tại mô, và vùng da thịt này trở nên tê dại (numb). Hơi lạnh do đó có tác dụng tựa thuốc tê, làm giảm đau. Hơi lạnh cũng gây co thắt mạch máu (vasoconstriction), do đó vết thương bớt sưng và bớt đỏ vì giảm máu huyết lưu thông.

Khi nào thì ta nên thắc mắc?

1) Vết thương mới (24-48 tiếng sau khi bị thương): Mục đích chính là giảm sưng tấy, do đó hãy dùng túi đá lạnh để chườm vết thương. Các lực sĩ thể thao theo đúng nguyên tắc "bảo vệ vết thương, ngưng hoạt động, chườm đá lạnh, nâng cao vết thương". Không dùng hơi nóng.
Ngoài ra, nếu vết thương bị da rách, chảy máu hoặc lo âu về chấn thương và nội xuất huyết, dùng hơi nóng sẽ gia tăng xuất huyết ngoài da cũng như các mô bên trong.
Tuy nhiên, chườm đá quá lâu (trên 20 phút) có thể gây hư hoại mô. Do đó cần cẩn thận khi chườm đá, nhất là không nên dùng túi đá trên ngón tay, chân của những người bị nghẽn mạch máu, poor circulation, máu huyết lưu thông không bình thường, hơi lạnh sẽ giảm tuần hoàn máu huyết nặng hơn nữa và gây hư hoại ngón chân, tay.
Tóm tắt là khi mới bị thương, nên chườm đá, và chỉ chườm đá trong vong vòng 10 -15 phút là đủ.

2) Sau 24-48 tiếng: Các bắp thịt quanh vết thương có thể co thắt rất chặt, như các bắp thịt quanh cổ sau khi bị “whiplash” (cổ bị đẩy ngửa khi đụng xe từ phía sau). Đây là lúc dùng hơi nóng / nhiệt.

3) Vết thương lâu ngày (chronic): Nên dùng nhiệt để giúp bắp thịt giãn nở và gia tăng mức co duỗi.

4) Trong trường hợp đau khớp xương kinh niên, như viêm khớp xương, nên chườm đá vì hơi lạnh làm giảm đau và giảm viêm.

Tóm tắt là tùy theo tình trạng của vết thương mà dùng hơi nóng hay lạnh.


*Tài liệu của trường Y Khoa, Đại Học Florida

Hội chứng ống cổ tay:

một loại dịch bệnh nghề nghiệp