Uống mật có nguy hiểm không?

 vẫn là một trào lưu rất thịnh hành trong giới ăn nhậu để thể hiện đẳng cấp của mình, bởi lẽ giá của 1cc mật gấu - được quảng cáo là "gấu rừng nguyên chất"  ít  nhấtcũng là

    Tại Sàigon, có thể dễ dàng tìm thấy những món "đặc sản" này trong một số nhà hàng, quán nhậu ở quận 3, quận 5, quận 11, quận Bình Tân. Tại quận 2, có một quán nằm sâu trong vườn cây rậm rạp, chòi tranh, mái lá nhìn rất nên thơ. Ở quán này, rắn được nuôi trong chuồng lưới sắt mắt cáo. Thôi thì đủ tất cả các loại rắn. Từ loại không có nọc độc như rắn ri voi, ri cá, đến "góa phụ áo đen" là con rắn hổ mun, rồi hổ hành, hổ lửa, hổ đất, tam khoanh tứ đốm nâu đỏ xám vàng...

    Khách sau khi xem , chọn "hàng", nhân viên phục vụ sẽ bắt con rắn xấu số ấy lên ngay bàn khách. Bằng một động tác rất điệu nghệ, đuôi con rắn bị cắt sâu chừng 2/3, máu chảy tong tỏng vào chai rượu - mà phải là rượu đế nấu bằng nếp nguyên chất, hoặc cũng là vodka thì uống nó mới "sung!". Tiếp theo, người phục vụ moi tim, moi mật con rắn đặt lên đĩa, cả nửa tiếng sau quả tim vẫn thoi thóp, phập phồng. Ai là "chủ xị" hoặc là nhân vật được kính trọng nhất trong bàn, sẽ ưu tiên thưởng thức quả tim, túi mật rắn. Rượu hòa máu rắn rót vào chiếc cốc con, nâng lên, ực một phát, tim, mật chui tuột vào dạ dày!

   Không chỉ có rắn, quán còn sẵn sàng cung cấp cho các đệ tử Lưu Linh cả mật gấu nữa mà theo lời ông chủ, thì "đây là mật gấu rừng chính hiệu, từ Gia Lai đưa về". Tôi hỏi ông, mật gấu có tác dụng gì?

Như gãi đúng chỗ ngứa, ông thao thao bất tuyệt: "Thứ nhất là nó rất tốt cho tiêu hóa, cho xương khớp. Anh thấy con gấu nó ăn một lúc cả chục ký thịt sống mà có sao đâu. Nó té từ trên cây cao cả chục mét xuống cũng có sao đâu. Đó là nhờ vào mật. Mật gấu còn chữa được xơ gan, ung thư gan. Tháng trước có bà ở quận 1 bị ung thư gan, bệnh viện trả về. Ông chồng qua tôi mua mật gấu về cho bả uống. Bữa nay bả đi đánh tennis được rồi (?!)".

Mật là gì?

Mật - nói chung - gồm muối kim loại, các acid cholic, cholesterol, sắc tố mật như bilirubin... Mật do tế bào gan liên tục tổng hợp, cô đặc và dự trữ ở túi mật rồi đổ vào ruột sau mỗi bữa ăn, giúp cho việc tiêu hóa dễ dàng. Phần lớn lượng mật này sau đó hấp thu trở lại gan rồi quay về túi mật. Một phần nhỏ mật thải ra ngoài qua đường phân và nước tiểu. Tế bào gan luôn tổng hợp mật để bổ sung cho lượng mật bị thải ra.

   Mật gấu, tên khoa học là Fel Ursi, có acid ursodesoxycholic (viết tắt là UDC) -  dạng tinh thể màu trắng tan trong rượu, trong nước, tạo thành dung dịch trong suốt không màu. Còn khi pha vào rượu, nó có màu vàng chanh hoặc xanh biếc là do sắc tố mật mà ra. Phần lớn UDC ở dạng liên kết tạo thành muối mật tauro usodesoxycholat (viết tắt là TUDC). Muối mật TUDC là chất đặc biệt của mật gấu và là hoạt chất chính có tác dụng chữa một vài loại bệnh. Để đánh giá chất lượng mật gấu và cũng để phân biệt mật gấu với những loại mật khác, người ta căn cứ vào hàm lượng TUDC.

Theo một phân tích của Viện Hàn lâm Y học Hoàng gia Anh, mật gấu ngựa có hàm lượng TUDC cao nhất, còn mật gấu chó, gấu lợn, gấu đen, gấu nâu..., hàm  lượng TUDC rất thấp. Mật các động vật khác hầu hết đều không có TUDC, hoặc không đáng kể.

    Vẫn theo công trình nghiên cứu của Viện Hàn lâm Y học Hoàng gia Anh, mật gấu có tác dụng bảo vệ gan, giúp ổn định màng tế bào, tăng chức năng miễn dịch, bảo vệ nhu mô gan, phục hồi tổ chức gan bị tổn thương. Các nghiên cứu lâm sàng cho thấy UDC của mật gấu có tác dụng điều trị xơ gan tốt hơn các hóa dược khác. Tuy nhiên, mật gấu dùng để điều trị xơ gan phải là mật gấu ngựa.

Qua phân tích, trong 1gr mật gấu ngựa khô có 200mg UDC. Ngược lại, mật gấu chó gần như không có UDC mà chỉ có acid chenodesoxycholic (viết tắt là CDC). CDC không những không có tác dụng chữa viêm gan, xơ gan mà còn là nguyên nhân gây bệnh viêm gan. Khi người bệnh uống CDC, vi khuẩn đường ruột ăn CDC rồi sản sinh ra acid lithocholic - là tác nhân gây bệnh viêm gan. Bên cạnh đó, y học hiện đại cũng chứng minh chất UDC trong mật gấu có tác dụng ngăn chặn hình thành sỏi và làm tan sỏi mật khi sỏi còn nhỏ. Tại nhiều nước trên thế giới, UDC được điều chế dưới dạng viên để điều trị sỏi mật với tên gọi Ursofalk.

Tuy nhiên, mật gấu có chữa được ung thư hay không còn là điều phải bàn. Theo Hội Ung thư Việt Nam thì mật gấu có tác dụng phòng hơn là chữa ung thư gan.

    Tiến sĩ Đỗ Khắc Hiếu - Trưởng bộ môn Tế bào động vật học - Viện Công nghệ Sinh học cùng các cộng sự của ông đã nhiều năm nghiên cứu về vấn đề này và nhiều công trình đã được công bố trên một số tạp chí khoa học trong cũng như ngoài nước.

     Tiến sĩ Đỗ Khắc Hiếu cho biết: "Mật gấu không trực tiếp tiêu diệt được các tế bào ung thư nhưng hỗ trợ tốt cho các thuốc điều trị ung thư. Khi bổ sung mật gấu cùng thuốc điều trị ung thư thì ngay ở nồng độ thấp hơn liều điều trị, mật gấu cũng làm tăng tác dụng tiêu diệt và ức chế tế bào ung thư của những thuốc ấy. Vấn đề này hiện nay vẫn đang được nghiên cứu thêm. Nếu thành công sẽ mở ra một hướng điều trị mới...".

   Theo quan niệm của đông y, mật gấu có tính đắng, vị hàn, dùng để giải nóng cho gan, mật, dùng làm thuốc hỗ trợ tiêu hóa, giải độc, sát trùng, chữa đau răng, đau dạ dày, làm tan sỏi mật, mau phục hồi chỗ gãy xương. Mật gấu còn dùng để chữa các bệnh "vượng hỏa", sinh ra chứng co giật ở cả người lớn và trẻ em, chữa các bệnh đau đầu, đau mắt do gan nóng. Bên cạnh đó, mật gấu làm tan máu bầm, máu tụ, làm cho máu lưu thông tốt hơn. Người ta thường dùng mật gấu để xoa bóp những vết thương sau chấn thương tụ máu.

    Tuy nhiên, mật gấu luôn được dùng chung với những vị thuốc đông y khác và tùy theo từng loại bệnh, mà lượng mật gấu cần dùng nhiều hay ít.

Bác sĩ -  Nguyễn Xuân Hướng, Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam , khẳng định: "Mật gấu rất độc. Gấu ăn hàng chục ký thịt sống mà vẫn tiêu hóa tốt trong khi con người không ăn được thịt sống, dù chỉ là một miếng cỏn con. Hay gấu uống được hàng lít mật ong, trong khi con người không thể làm được. Đó là nhờ mật con gấu giúp cho sự tiêu hóa của chính bản thân con gấu tốt. Còn con người, nếu uống mật gấu vào, sẽ bị phá tế bào gan, thận, gây suy gan, suy thận dẫn tới tử vong".

Có nên uống mật không?

   Nguy hiểm như vậy, nhưng dân nhậu hầu như chẳng ai ngán, và những người uống mật gấu, mật vịt, mật rắn theo kiểu truyền khẩu, rằng nó chữa được bệnh này bệnh kia, nó "sung" hơn Viagra thì mỗi ngày mỗi nhiều mà không ai để ý đến hậu quả chết người của nó.

Một bác sĩ có người con nuôi gấu. Hôm đó, người con tặng cha 1cc mật gấu để uống. Ai dè uống xong, da dẻ ông bác sĩ này bỗng nhiên đen thui, đen từ đầu đến chân, đen luôn cả các móng - dấu hiệu của rối loạn đông máu. Được bác sĩ Nguyễn Xuân Hướng tận tình cứu chữa, nạn nhân may mắn thoát chết, chỉ có mỗi điều là tay chân thì ở lại, còn các móng tay chân vĩnh viễn ra đi!

Một người khác  sau khi uống rượu pha mật gấu, ông đã tử vong vì suy gan, suy thận. Bác sĩ Hướng cho biết: "Có lần, tôi đến khám cho một phụ nữ, là cán bộ trong một cơ quan nhà nước. Thấy chị vẫn bình thường, chị xin tôi cho mấy thang thuốc uống cho khỏe. Nhưng tuần sau tôi đến thì thấy chị bị phù, da trắng bệch, Tôi hỏi: Tại sao tuần trước vẫn khỏe mạnh mà bây giờ chị lại ra nông nỗi này. Chị trả lời không biết. Tôi bảo y tá là khi nào thấy chị vô niệu - nghĩa là không đi tiểu được - thì hãy báo cho chúng tôi. Ngay lúc đó, y tá cho biết từ sáng đến giờ không thấy chị ấy đi tiểu. Lập tức chúng tôi đưa chị đi cấp cứu . Bác sĩ hỏi mãi thì chị mới nói là chị uống một tí mật gấu bằng hạt gạo, và loại mật đó là loại rất tốt. Thế là chúng tôi hiểu chị đã bị suy thận, suy gan vì mật gấu. Ngày hôm sau thì chị mất".

Tương tự như vậy, nhiều trường hợp suy thận cấp, rối loạn đông máu, phải vào bệnh viện để chạy thận, lọc máu cấp cứu cũng có nguyên nhân từ mật rắn, mật rùa, mật ba ba.

"Mọi chất mật đều có chứa độc tố. Dịch mật giúp tiêu hóa thức ăn. Loài vật ăn cái gì thì thành phần cấu tạo của mật sẽ có những chất để tiêu hóa thức ăn đó. Thí dụ loài vật ăn thịt sống  thì trong mật sẽ có những chất giúp tiêu hóa thịt sống. Dịch mật người khác dịch mật của loài vật. Chính vì thế khi uống mật gấu chẳng hạn, phải chú ý đến độ thích ứng của cơ thể với các chất có trong mật. Nếu sử dụng không đúng sẽ dẫn đến bệnh tật, thậm chí có thể chết người", chưa kể  đường dẫn mật thông với ruột, nơi chứa rất nhiều vi khuẩn.

   Nếu mật bị nhiễm khuẩn - mà biểu hiện cụ thể nhất là lúc mật lắng xuống, dưới đáy có lớp cặn màu trắng đục thì đó chính là mủ. Khi uống sống - nghĩa là mật lấy từ con vật bị bệnh ra rồi pha thẳng vào rượu, vào nước - thì rất dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn đường tiêu hóa, dẫn đến sốc nhiễm khuẩn.

Thế nhưng, đâu phải ai uống mật cũng đều bị suy thận, suy gan, rối loạn đông máu. Giải thích về điều này, "Điều đó tùy vào cơ địa của từng người. Thí dụ có người chỉ cần tiêm một mũi thuốc bổ Vitamine B1 là sốc , chết ngay. Và mặc dù ai đó nói rằng  họ uống rượu mật gấu cả vài năm nay, nhưng vẫn khỏe mạnh bình thường thì tôi khuyên họ nên cẩn thận bởi lẽ trong mật có muối kim loại, muối mật. Khi xuống thận, thận sẽ phải làm việc rất mệt mỏi để lọc các muối này. Nếu chức năng thận kém, muối mật, muối kim loại sẽ tích tụ lại, gây viêm cầu thận, bể thận, hoặc lâu dài gây ra sỏi thận".

    Cuối cùng, nói đến chuyện uống mật, nuốt mật thì cũng cần nhắc thêm về chuyện uống rượu máu rắn, máu rùa, máu ba ba... Trứng của các ký sinh trùng đường ruột như giun đũa, giun móc, sán lá, giun lươn, giun chỉ... đều theo máu đi đến một số cơ quan trong cơ thể như phổi, phế quản phế nang, thực quản, dạ dày, ruột non..., nơi ấu trùng sẽ trưởng thành.

Vì thế, vô phúc uống rượu rắn, rượu ba ba - mà trong máu rắn, máu ba ba có trứng giun lươn, rồi sau đó nó thành ổ trong não, gây áp xe não hoặc thường trú trong con mắt thì coi như... "xong hàng"!

BỆNH DO THỨC ĂN NƯỚC UỐNG

Bác sĩ Nguyễn Văn Đức

8748 E. Valley Blvd., Ste H

Rosemead, CA 91770

Tel: (626) 288-3306

(www.hqtysvntd.org)        

 Nhiều bệnh do thức ăn, nước uống có thể làm những ngày Hè ta kém vui. Chúng gây tiêu chảy, đau bụng, đầy hơi, ăn không ngon miệng, có khi ói mửa, nóng sốt.

Trời thương, đa số những trường hợp tiêu chảy gây do siêu vi (virus), hoặc vi trùng (bacteria) hiền, sẽ mau chóng thuyên giảm trong vòng vài ngày, khi các siêu vi, vi trùng gây bệnh, cùng độc tố (toxins: chất độc do chúng tạo ra) của chúng ra khỏi đường tiêu hóa ta. Nhưng cũng có khi bệnh nặng, khiến ta khổ sở, không chừng còn đi nằm nhà thương.

Làm thế nào để biết bệnh nhẹ hay nặng? Hai câu hỏi đặt ra giúp ta lượng định vấn đề:

- Các triệu chứng có mau chóng thuyên giảm trong vòng 1-2 ngày?

- Có máu trong phân không, hoặc bạn nóng sốt, đau bụng dữ quá, còn buồn nôn, ói mửa, và có dấu chứng cơ thể thiếu nước (dehydration)?

Nếu triệu chứng của bạn mau chóng thuyên giảm trong vòng 1-2 ngày, trong phân bạn không có máu, bạn chẳng nóng sốt, đau bụng cũng vừa phải, không buồn nôn hoặc ói mửa nhiều, trông còn hồng hào, ướt át lắm, ta chả lo. Bạn nghỉ ngơi, ăn uống nhẹ, dùng ít thuốc đau bụng, tiêu chảy, hoặc thuốc chống ói nếu cần. Nhiều phần, viêm đường tiêu hóa do nhiễm trùng (infectious gastroenteritis) sẽ chào từ giã bạn sau vài ngày. Còn nếu triệu chứng nặng hoặc dây dưa, ta sẽ phải tìm hiểu, truy lùng nguyên nhân gây rối.

Truy lùng nguyên nhân

Nói dại, triệu chứng của bạn nặng quá, hoặc dây dưa nhiều ngày không bớt?

Buồn nôn và ói mửa, có khi tiêu chảy, trong vòng 6 tiếng sau khi ăn, thường do trúng độc gây bởi vi trùng Staphylococcus aureus. Bạn có thể khó chịu dữ lắm, nhưng rồi sẽ bớt dần. Bệnh thường chỉ hành bạn trong vòng 12 tiếng, rất hiếm khi trở nặng, gây những biến chứng nguy hiểm. Vi trùng Staphylococcus aureus hiện diện khắp nơi, nhất là ở những thức ăn đã hư thúi.

Đau bụng, tiêu chảy 8-16 tiếng sau khi ăn thức ăn nhiễm độc, thường do những vi trùng như Clostridium perfringens, hoặc Bacillus cereus. Những con này chậm chạp, vào đường tiêu hóa của ta một thời gian, mới sinh sôi nảy nở và tạo các độc tố. Được cái, ít khi chúng hành ta quá 24 tiếng đồng hồ.

Hiểm độc hơn, các con như Salmonella, Shigella, Campylobacter, và Vibrio parahaemolyticus gây những triệu chứng nặng, thường kèm nóng sốt, sau khi chúng âm thầm phục kích trong đường tiêu hóa của ta đến 16-48 tiếng, kể từ lúc ta ăn phải những thực phẩm có chúng. 16-48 tiếng sau, chúng mới chính thức khai chiến. Cuộc chiến chúng gây ra cũng kéo dài lâu hơn. Chúng xâm nhập và tấn công ruột, nên trong phân ta có ít máu. Nhưng nếu máu ra nhiều quá, đỏ lòm cả phân, thì có lẽ thủ phạm lại là con E. coli, dòng gây chảy máu (hemorrhagic strain).

Một bệnh sử du lịch rất quan trọng. Bạn vừa trở về từ Việt Nam, và nay bị tiêu chảy? Thế thì nhiều thứ tranh nhau gây chứng tiêu chảy của bạn lắm lắm. Ngoài các siêu vi, vi trùng, còn các ký sinh trùng (như giun kim, giun đũa, ký sinh trùng kiết lỵ, ký sinh trùng Giardia, Cyclospora, ...) có thể làm phiền bạn. Rất nhiều thức ăn ở Việt Nam, kể cả các rau trái, chứa những thứ này. Bạn có ngờ chăng, nước đá (ice) ở đấy cũng có thể gây bệnh. Bạn nhớ chỉ uống nước đã đun sôi đủ 5 phút, hoặc uống nước sạch chế sẵn trong các bình (bottled water).

Ký sinh trùng Giardia ở Mỹ cũng có, sẵn sàng tấn công những người đi cắm trại rồi uống nước suối cho mát, hoặc dùng nước suối đánh răng cho tiện. 

Nếu nãy giờ chúng ta vẫn chưa đoán được nguyên nhân gây chứng tiêu chảy, đau bụng, ói mửa, nóng sốt, ... của bạn, xin bạn cho biết thêm, thời gian gần đây, bạn có dùng những thức ăn không nấu nướng kỹ, hoặc đồ biển (shellfish), trứng, gà vịt, đã không trữ trong tủ lạnh đàng hoàng?

À, thưa bạn, gần đây bạn có dùng trụ sinh gì không? Trong ruột ta, nhiều vi trùng, bạn và thù, sống chung hòa bình, kềm chế lẫn nhau. Các trụ sinh, kể cả “Ampi”, có thể giết bớt những vi trùng bạn, khiến những vi trùng thù không ai kiềm chế, thừa cơ hoành hành. Trong cái đám giặc nổi lên như vậy, nguy hiểm nhất là con Clostridium difficile, có khi làm bạn tiêu chảy, đau bụng, nóng sốt đến phải vào nhà thương. Nhận diện con này và diệt nó không khó (bằng thuốc trụ sinh Vancomycin hoặc Flagyl), nếu ta nghĩ đến nó. Bạn thấy đấy, nếu cứ dùng trụ sinh bừa bãi theo thói quen, chỉ có hại.

Và, bạn có thường dùng những thuốc chống chất acid (antacids) như Maalox, Mylanta, Tumbs, ...? Thuốc chống acid có thể gây tiêu chẩy, và đường tiêu hóa của người dùng thuốc chống acid lâu ngày cũng dễ bị các vi trùng phục sẵn trong thức ăn tấn công.

Như đã bàn ở trên, với các triệu chứng tiêu chảy, đau bụng, buồn nôn, ói mửa, ... nhẹ do nhiễm trùng đường tiêu hóa của bạn vào mùa này, ta không cần làm trắc nghiệm, và thử, cấy phân để cố truy nguyên kẻ thù phá bạn làm gì. Đằng nào rồi bạn cũng sẽ mau chóng thuyên giảm trong vòng vài ngày. Nhưng nếu bạn bị nặng, trông bạn yếu quá, hoặc bạn đang mang thêm những bệnh hoặc dùng những thuốc khiến sức đề kháng cơ thể suy giảm, việc làm trắc nghiệm và thử, cấy phân là cần thiết, để ta còn định liệu việc chữa trị.

Về mặt chữa trị, dù bạn bị tiêu chảy nhẹ thôi, bạn cũng chỉ nên dùng các thức lỏng (clear fluids) như nước cháo, nước 7-up, Kool-Aid, Popsicles, Gatorade, Jello, trà đường (weak tea with sugar), không nên ăn thức ăn đặc. Ăn ít bánh crackers mặn mặn cũng được.

Nếu bạn bị nặng, bắt đầu đi tiểu ít đi, hoặc xuống cân, mất hơn 5% sức nặng cơ thể, bạn cần được chữa với những dung dịch đặc biệt, như Pedialyte, để bù lại cho cơ thể nước, và các chất điện giải đã mất. Ta cũng có thể dễ dàng tự chế lấy một dung dịch để dùng bằng cách pha 1 muỗng cà-phê muối, 1 muỗng cà-phê nước baking soda, 4 muỗng cà-phê đường vào 1 quart nước uống (1 quart tương đương với gần 1 lít). Trường hợp bạn bị nặng quá lắm, nhất là cứ ăn uống vào, lại ói ra, bạn cần vào nhà thương để được truyền các dung dịch cần thiết qua đường tĩnh mạch (intravenous fluids).

Các thuốc cầm tiêu chảy như Imodium, Pepto-Bismol dùng được trong những trường hợp nhẹ. Những trường hợp nặng, thuốc cầm tiêu chảy giữ các độc tố lại lâu trong đường tiêu hóa, khiến bệnh thêm nguy hiểm. Chất subsalicylate trong thuốc Pepto-Bismol còn làm sự nhận diện vi trùng trong phân thêm khó khăn.

Trụ sinh có cần hay không? Triệu chứng nếu nhẹ, ta không cần đến trụ sinh. Những trường hợp nặng, chúng ta hay dùng thuốc trụ sinh Cipro để chữa, và bác sĩ sẽ thử, cấy trùng phân cho bạn hầu truy tìm nguyên nhân. Khi có kết quả thử phân, tùy nguyên nhân gây bệnh tìm ra, ta sẽ đổi thuốc hoặc tiếp tục dùng Cipro. Cipro cũng là thuốc rất tốt để dùng khi bị tiêu chảy trong lúc về Việt Nam có việc.

Hamburger

Năm 1993, có 4 em bé ăn hamburger “Jack in the box” chết vì hamburger không nướng chín đủ. Thủ phạm là vi trùng E. coli O157:H7.

Vi trùng này sinh sống trong ruột của bò, ra theo phân, có thể lây nhiễm, xâm nhập thịt bò trong quá trình làm hamburger. Trong vụ “Jack in the box” năm 93, hamburger nướng không kỹ, vi trùng không bị diệt hết trong miếng hamburger, tấn công người ăn, gây tiêu chảy ra máu đỏ và hội chứng tiêu huyết-hư thận (hemolytic-uremic syndrome: hồng huyết cầu vỡ trong máu, thận bị suy) có khi đưa đến chết người. Sau vụ này, các tiệm bán fast food đã cẩn thận hơn, nấu nướng thức ăn kỹ hơn.

Tuy thịt dễ nhiễm vi trùng E. coli, rau trái cũng có thể đem vi trùng E. coli đi reo họa nơi nơi, nếu rau trái, do sao đó, dính phải phân bò. Sữa bò chưa khử trùng bằng phương pháp pasteurization (unspasteurized milk) là một nguồn truyền nhiễm khác.

Đặc điểm của tiêu chảy gây do vi trùng E. coli O157:H7 là phân lỏng, đỏ lòm những máu (frank bloody diarrhea). Nếu nghi tiêu chảy do vi trùng này, ta cần thử máu tìm xem có hiện tượng tiêu huyết không - khởi đầu bằng sự kiện số lượng các tiểu cầu (platelet) trong máu suy giảm, rồi tế bào hồng huyết cầu trong máu cứ vỡ ra - và thận có bị suy hay không.

Hiện chưa trụ sinh nào có khả năng dọa được vi trùng này, đuổi nó ra khỏi cơ thể người bệnh sớm hơn.

Thịt gà và trứng

Ở Mỹ, hàng năm có 2.000 trường hợp nhiễm trùng tiêu hóa gây do vi trùng Salmonella. Vi trùng Salmonella có thể gây bệnh nặng với nóng sốt, ói mửa, đi tiêu ra máu. Có con trong nhóm này gây hình thức bệnh thương hàn.

Vi trùng Salmonella, dòng hay gây nhiễm trùng tiêu hóa ở Mỹ (Salmonella enteritidis) sinh sống trong ruột của gà, do vậy, lây nhiễm và nảy nở luôn trong trứng gà.

Thích ăn gà, bạn nhớ nấu chín thịt gà ở nhiệt độ 180 độ F (82.2 độ C). Nhồi thức gì trong gà, món nhồi cũng nên được hấp nóng trước ở nhiệt độ 150 độ F. Trứng cũng phải nấu chín kỹ trong ngoài. Những vị thích soda hột gà sống, hoặc thích châm kim hai đầu trứng, rồi mút trứng sống... cho bổ, nghe vậy chắc buồn lắm, nhưng biết sao.

Thường ta không dùng trụ sinh để chữa nhiễm trùng tiêu hóa gây do vi trùng Salmonella, các triệu chứng sẽ dần bớt khi đường tiêu hóa ta tự trong sạch hóa, đẩy hết vi trùng ra ngoài. Nhưng trụ sinh cần trong những trường hợp cơ thể yếu, không tự kháng cự được như ở trẻ sơ sinh, các vị lớn tuổi, người có bệnh tim mạch, bệnh liệt kháng (AIDS), ...

Hình thức bệnh thương hàn (do vi trùng Salmonella typhimurium) nguy hiểm hơn, vì vi trùng từ ruột có thể vào máu gây nhiễm trùng máu, cần chữa bằng trụ sinh. Bệnh thương hàn ít xảy ra tại Mỹ, song xảy ra khá thường tại Việt Nam ta. Nếu bạn mới từ Việt Nam về, cứ nóng sốt, đau bụng, tiêu chảy hoài không hết, thương hàn là một trong những bệnh ta cần nghĩ đến. Thương hàn đôi khi làm thủng ruột.

Về Việt Nam có việc, định ở lâu hơn 2 tuần, bạn nên ngừa bệnh thương hàn bằng một mũi thuốc chích ngừa. Gần đây, mới có thuốc uống ngừa thương hàn (dùng 2 tuần trước khi đi, cứ cách ngày dùng 1 viên, tổng cộng 4 viên).

Nước

Ở Mỹ, các bệnh nhiễm có nguồn truyền là nước cũng đang trên đà tăng lên. Rất nhiều thứ có trong nước “ngọt” (fresh water) và nước “mặn” (salt water), nhâu nhâu chực sẵn và tấn công bạn, nếu bạn uống phải nước không được sạch hoặc ăn cá sống. Bơi tắm trong nước bẩn cũng dễ nhiễm bệnh.

Tháng 5 năm 96, ở Los Angeles ta, có 16 người ăn hào (oysters) sống bị nhiễm trùng đường tiêu hóa, sau đó 3 người trong số này qua đời. Hào cùng những con dùng hai mảnh che thân như sò, nghêu đặc biệt độc hại nếu ăn sống, vì chúng chứa nhiều vi trùng gây bệnh có trong nước, cả siêu vi trùng viêm gan A nữa. Người viết sợ mấy thức ăn Nhật sushi sống lắm. Bạn thích ăn sushi tùy bạn, nhưng bạn nên chọn tiệm ăn cẩn thận và chỉ ăn những thứ biết rõ nguồn gốc từ đâu.

Trong những thứ nhâu nhâu trong nước bẩn sẵn sàng tấn công ta, có cả vi trùng Vibrio cholerae, gây bệnh tả cô-lê-ra. Bệnh từng tạo những trận dịch lớn ở nước ta, gần đây lại hay xuất hiện. Ở Mỹ nay thỉnh thoảng cũng có bệnh tả, đa số do ăn đồ biển sống. Hiện chưa có thuốc chích ngừa tả hữu hiệu, nên nếu có việc phải về Việt Nam, cách ngừa tả chính vẫn là ăn uống cẩn thận, chỉ dùng những thức đã nấu nướng kỹ.

 Ký sinh trùng Cyclospora cũng gây tiêu chảy, đau bụng, ăn mất ngon, đầy hơi, xuống cân, buồn nôn, ói mửa, đau nhức bắp thịt, nóng sốt, và mệt mỏi cho nhiều người, có khi thành dịch lớn. Cyclospora rất nhỏ, không thấy bằng mắt thường như giun kim, giun đũa, lây qua nước và thức ăn, nhiều ở các nước chậm phát triển như Việt Nam ta, song cũng có ở khắp nơi trên thế giới. Tại Mỹ, Cyclospora làm loạn nhiều nhất trong khoảng Xuân và Hè, từ tháng Tư đến tháng Tám. Vào người, Cyclospora lập nghiệp tại ruột non. Cũng có vị mang nó trong người song không có triệu chứng. Ta trị con này bằng thuốc Septra DS (hay Bactrim, Cotrim) uống ngày 2 lần, trong 7 ngày.

Phòng ngừa

Vậy, Hè sẽ là những ngày vàng nếu ta cẩn thận một chút.

* Với thịt:

- Mỗi khi nấu nướng thịt sống, xong việc, ta rửa tay với xà-bông và nước ấm.

- Nhớ lau chùi chỗ vừa nấu nướng thịt sống với các chất dùng để lau chùi (bleach). Không nên dùng cùng một chỗ, một dụng cụ làm bếp đặng nấu nướng nhiều thứ thịt khác nhau mà không rửa sạch chỗ nấu nướng, hoặc dụng cụ làm bếp trước khi nấu món thịt sống sau.

- Cẩn thận xối nước rửa gà, vịt trong ngoài sạch sẽ, trước khi nấu.

- Nấu thịt thật kỹ. Đo nhiệt độ với nhiệt độ kế loại đặc biệt dùng cho thịt (meat thermometer) hầu biết chắc ta đã nấu thịt lâu đủ. Thịt gà nên nấu nóng tới 180 độ F, và nếu có nhồi gì bên trong, thức nhồi bên trong cũng nên được hấp trước 150 độ F. Cả nhà ăn xong, ta để ngay thức ăn còn thừa vào tủ lạnh.

* Với rau trái:

- Ta rửa sạch trái cây và rau trước khi ăn. Đặc biệt, nên hết sức cẩn thận với những thức ta sẽ ăn sống.

- Luôn luôn trữ rau trái trong tủ lạnh, và chẳng nên tiếc, thải bỏ sớm những thức có vẻ đã muốn hư thối. Trong tủ lạnh, không nên trữ rau trái cùng ngăn với thịt thà.

* Với sữa và những thức chế từ sữa:

- Chỉ nên mua sữa và những thức chế từ sữa đã được khử trùng bằng phương pháp pasteurization.

- Luôn luôn giữ sữa cùng các thức chế từ sữa trong tủ lạnh. Không nên dùng chúng khi chúng đã hết hạn.    

 Đọc đến đây, chắc bạn mường tượng người viết rất rành việc bếp núc, cẩn thận và sạch sẽ, đang đứng trong bếp sạch như lau như li, tạp dề trước bụng trắng như áo bác sĩ, tay dao tay khăn, mỗi chút lại lau lau chùi chùi. Thưa không phải vậy, trên là những lời khuyên từ trong sách, còn việc bếp núc, người viết mù tịt, chỉ biết có ăn. Hè về, chúc bạn những ngày Hè vàng.